yerel ölçekli planlama yerel toplumların sürdürülebilir ... - REC Türkiye

yerel çevre | K APAK KONUSUWWW.GUNESKOY.ORG.TRGÜNEŞİN KÖYÜ: Organik tarım,Kırıkkale’deki Güneşköy’de yürütülenfaaliyetlerden birigöstermifltir. Kentsel yerleflimler sürdürülebilirliktençok uzakt›r. fiu ankih›z›yla büyüme ve flehirleflme, do¤alkaynaklar›n karfl›layabilece¤indençok daha fazlas›n› tüketmektedir.Böylesine bilinçsiz büyümeye birtepki olarak, dünyan›n her taraf›ndaekolojik, do¤ayla uyumlu sürdürülebiliryerleflim flekilleri oluflturulmayabaflland›. Ekoköyler, do¤ayla uyumlutasar›m uygulamalar› ve gönüllü kat›-l›mc›l›kla do¤aya olan olumsuz etkilerini(ekolojik ayak izlerini) küçültmeyihedefliyor.Bu köylerden biri olan Findhornköyü, ‹skoçya’n›n kuzeyinde bulunan,yaklafl›k 300 kiflinin yaflad›¤› birekoköy. 1962’de kurulan ekoköy,bugün var olan sosyal ve çevreselsorunlara bir çözüm sunmak içinçal›fl›yor. Bu ba¤lamda, yerelde organikg›da üretimi, yenilenebilir enerjikaynaklar›n›n kullan›m›, dayan›flmal›toplumsal ekonomisi, yeflil at›k ayr›flt›rmatesisi, gönüllü sadelik ve yenidenkullan›ma dayal› yaflam flekli ilebilinçli olarak ekolojik ayak iziniküçültme yöntemlerine bir örnekoluflturuyor.Findhorn Köyü’nün; FindhornVakf›, GEN-Avrupa ve Türkiye’denBu¤day Ekolojik Yaflam› DesteklemeDerne¤i iflbirli¤iyle 2005’te yap›lanekolojik ayak izi analizi, köyde yaflayanlar›nayak izinin tipik bir ‹skoç’unayak izinden çok daha küçük oldu-¤unu gösterdi. Tipik bir ‹skoç ya da‹ngiliz, yaflam›n› sürdürürken 5.40hektar biyolojik alan tüketirken, birFindhorn Köyü sakini, sadece 2.71hektar biyolojik alana ihtiyaç duyuyor.Bu hesaplama bize çok aç›k olaraktüketim al›flkanl›klar›m›z› de¤ifltirdi¤imizdeve do¤ayla daha uyumlubir yaflam› seçti¤imizde ne kadarbüyük bir fark yaratabilece¤imizigösteriyor. Ayr›ca kiflisel al›flkanl›klar›m›z›nötesinde, bu tür yerel giriflimve a¤lar sayesinde, dünyay›tüketmede daha sürdürülebilir birmodelin gelifltirilmesi de mümkünolmakta.Türkiye’deki örneklerden biri deGüneflköy Kooperatifi. K›r›kkale’ninYahflihan ilçesinde bulunanGüneflköy’ün 84 dekarl›k arazisindegerçeklefltirilen organik tar›m, biyoyak›türetimi gibi çevreye uyumluu¤rafllarla ekolojik ayak izinin küçültülmesineçal›fl›l›yor.Ekolojik ayak izi nasıl küçültülür?Yukar›daki örneklerin gösterdi¤igibi; yaflam flekillerimiz ve tüketimal›flkanl›klar›m›z, bugün deneyimledi¤imizçevresel birçok sorunun kayna¤›.Bunun için hepimizin yapabilece¤ibir fleyler var.‹fle ilk önce kendi ekolojik ayakizimizi hesaplayarak bafllayabiliriz.Bu hesaplamalar› kolaylaflt›rmak içinhaz›rlanm›fl ‹ngilizce yaz›l›mlar var.Bunlara ‹nternet sitelerinden ulaflmakmümkün. Örne¤in, sayfas›na girerek, karfl›-m›za ç›kan haritan›n üstündeTürkiye’yi seçtikten sonra sorular›yan›tlayabilir ve ekolojik ayak izimizinbüyüklü¤ünü bulabiliriz.Ç›kan ayak izini küçültmek içinde ifle tüketim al›flkanl›klar›-m›z› gözden geçirerek bafllayabiliriz.Buradaki anahtarnokta, ihtiyac›m›zdandaha fazlas›n› tüketmemekve mümkün oldu-¤unca sade yaflamakt›r.En basit olarak yapabilece-¤imiz, günlük yaflam›m›zdaelektrik, su ve di¤er enerji kaynaklar›n›bilinçli kullanmak, at›kmiktar›m›z› azaltmak, at›klar›m›z›geri dönüfltürmek ve gerçekten ihtiyaçduymad›¤›m›z malzemeleri sat›nalmamakt›r.Yapabilece¤imiz en önemli katk›-lar, yolculuk edece¤imiz zamanelden geldi¤ince toplu tafl›ma araçlar›n›kullanmak, özel arac›m›z› kullan›yorsakdi¤er koltuklar›n da doluolmas›na dikkat etmek ve gerçektenihtiyaç duymad›kça uça¤a binmemekolabilir. Unutmayal›m ki yaflam›m›z›nher an›nda kulland›¤›m›z tüm kaynaklar›do¤a sa¤l›yor ve bunundo¤aya bir bedeli var.Gandhi’nin sözü asl›nda bütünyap›lmas› gerekeni özetliyor: “Enazla yafla ki, di¤erleri de en az›ndanyaflayabilsin.”◗Şebnem Feriver, REC TürkiyeYeşil Kutu Projesi Koordinatörü;Deniz Dinçel, Biyolog• Y E R E L E Y L E M T Ü R K Ý Y E •Baştarafı sayfa 11’dekolay de¤il. Yine de, YEÇEP’lerkapsam›nda yerel kalk›nma planlamas›n›daha sürdürülebilir k›lmakve göz boyay›c› imgesindenkurtarmak için baflka fleyler de yap›-labilir mi?YEÇEP’lerin metodolojisini gözdengeçirmek listedeki ilk ifllerdenbiri, bunun da üç yolu var: Birincisisürdürülebilir kalk›nman›n net birtan›m›n›n YEÇEP’lere dahil edilmesi.Uygulamada bu tan›m, yerel halkiçin sürdürülebilirlik vizyonu anlam›nagelecek. Dolay›s›yla planlamasüreci de bu vizyondan türetilentoplumsal ve ekonomik hedefleridikkate alacak. ‹kinci yol,YEÇEP’lerdeki de¤erlendirmelerleilgili. Bu de¤erlendirmelerin, sürdürülebilirkalk›nma ilkelerine uyuldu-¤unu garantilemesi gerekiyor.Sürdürülebilirlik için k›stas temellibir de¤erlendirme yap›lmas› uygunbir gereç olabilir. Bu tür bir gereçhem karmafl›k olmaz hem de sürdürülebilirkalk›nmay› geleneksel kalk›nmabiçimlerinden kolayca ay›r›r.Önümüzdeki üçüncü yol da, bir dizik›stas belirleyerek, YEÇEP’lerinönerdi¤i etkinliklerin sürdürülebilirli¤inidenetlemektir. Bu, eksik ya datatmin edici sonuç vermeyen k›staslar›nyerine yenilerini koymak veyabunlar› de¤ifltirmek, sürdürülebilirli-¤i sa¤lamak anlam›na gelmeyecektirelbet; çünkü koflullar›n karfl›lanmas›,planlama sistemlerinin sürdürülebilirç›kt›lar sunmas›n› tek bafl›nagarantilemiyor.▼Orta ve Do¤u Avrupa’daki150’den fazla yerel toplumunson on y›l içinde–REC’in de biraz deste-¤iyle- tutmay› baflard›¤› bal›klaryararl› olmufla benziyor. Bu toplumlar›nço¤u, bireylerinin refah›için çal›flmay› sürdürüyor. Butoplumlar kendi kalk›nmayollar›n› saptad›, YEÇEP’lerde onlar›n, bir toplumunsahip olduklar›n› ve ihtiyaçlar›n›;çevresel planlamasüreçlerinde yönelinen k›savadeli seçeneklerin uzunvadedeki sonuçlar›n›n neolaca¤›n› anlamalar›n›sa¤lad›.Öykü mutlu sonlabitse de James Lovelock’a ne oldudiye sorabilirsiniz. Gaya’n›n‹ntikam›’ndan (Revenge of Gaia) biral›nt› yaparsak, ‘sürdürülebilir kalk›nmaiçin art›k çok geç kal›nd›¤›n› düflünüp,sürdürülebilir bir inziva için’da¤lara ç›kmaktansa elinizi çabuktutup bir YEÇEP haz›rlaman›z önerilebilir.Seçim size kalm›fl.◗Srdjan Susic, REC Çevre PolitikalarıBölümü’nde proje müdürü15 | OCAK - MART 2007 | yeşil UFUKLAR