20150703172909_turkiye-iran-ekonomik-iliskileri-pdf

ANALİZmalarıyla bunaltılan Türkiye’ye de baskıları artıranABD yönetimi Türkiye-İran ekonomik ilişkileriniçok olumsuz etkileyecek yeni adımlara imzaatmıştır. 9 Haziran 2010 tarihinde kabul edilen1929 sayılı Güvenlik Konseyi kararı ile İran’ınnükleer faaliyetlerine ve askeri kapasitesine ilişkingetirilen sınırlamaların yanında bu ülkenin ticaretineve finans sektörüne dair önemli kısıtlamalarınkararlaştırılması ve İran’ın petrol ve gaz endüstrisineyatırımların yasaklanması Tahran ile ekonomikilişkileri geliştirmeye çalışan Türkiye gibi ülkelerizora sokmuştur. Bu karar öncesinde Brezilya ilebirlikte İran nükleer sorununa barışçı çözüm bulunmasıkonusunda önemli bir inisiyatif üstlenenve Tahran Anlaşması’nı imzalayan Türkiye, sözkonusu karara hayır oyu kullanarak İran’a karşıizlenen baskı politikasını onaylamadığını göstermiştir.Ancak diğer Birleşmiş Milletler üyelerigibi Türkiye’nin de Güvenlik Konseyi kararlarınauyma zorunluluğu Ankara ile Tahran arasındakiekonomik ilişkileri olumsuz etkilemiştir.Güvenlik Konseyi’nin bu kararının ardındanAmerikan yönetimi İran’a karşı daha ağır yaptırımlarıiçeren tek taraflı kararlar alırken başta AvrupaBirliği olmak üzere müttefiklerini de benzerkararlar almaya teşvik etmiş ve bu yaptırımlara yanaşmayanTürkiye gibi ülkeler üzerinde baskıyı daartırmıştır. Amerikan başkanının 1 Temmuz 2010tarihinde imzaladığı “Comprehensive Iran Sanctions,Accountability, and Divestment Act” (CI-SADA) başka ülkelerin özel ve kamu ekonomikkuruluşlarının da İran ile ekonomik faaliyetleriniengellemek amacıyla bu tür faaliyetlere girecekolan şirketlere yaptırım tehdidinde bulunmaktaydı.13 Bu yasanın yürürlüğe girmesinin ardındanABD’den gelen baskılar daha çok bankacılıksektörüne yoğunlaşmış ve Türkiye’de faaliyet gösterenİran Bankası Bank Mellat’ın faaliyetlerinin13. “Iran Sanctions: A Consultative Discussion with U.S. State Department”,(Ocak 2011) http://www.treasury.gov/resource-center/sanctions/Programs/Documents/CISADA_english.pdf;http://www.hfw.com/__data/assets/pdf_file/0016/13066/Client-Brief-CISADA-Iran-Sanctions-A4-4pp-January-2011.pdfdurdurulması istenmiştir. 14 Washington yönetimi,İran’ın en büyük bankaları arasında yer alanBank Mellat’ın İran’ın silahlanma çabalarının venükleer aktivitelerinin finansmanında önemli roloynadığını iddia etmiş ve bu bankayı CISADAçerçevesinde yaptırım uygulanacak finans kurumlarıkapsamında değerlendirmiştir. Nisan 2011’deTürkiye’ye resmi bir ziyarette bulunan ABD HazineBakanlığı Terörizm ve Finansal İstihbarattanSorumlu Müsteşar Vekili David Cohen, “nükleersilahlanmaya desteğinin tescillendiğini” ileri sürdüğüBank Mellat’ın Türkiye’deki şubelerinin izoleedilmesi gerektiğini söyleyerek “İran ile herhangibir mali ilişkinin, bu ülkenin bu ilişkileri şeffafolmayan faaliyetleri için suiistimal etmesi tehlikesinide birlikte getirdiğini ve Türk hükümetini bukonuda çok uyanık olmaları konusunda uyardığını”ifade etmiştir. 15 Cohen Türkiye ziyaretindensonra yaptığı açıklamalarda da, Bank Mellat ileçalışmaya devam etmeleri durumunda Türk bankalarınınAmerikan yaptırımlarına maruz kalabileceklerive ABD’ye erişimlerini kaybedecekleritehdidinde bulunmuştur. 16Amerikan yönetiminden gelen bu baskılarınTürkiye’de özel sektör üzerinde oldukça olumsuzetkileri olduğu görülmüştür. Bu ülkenin uluslararasıfinans piyasalarındaki etkinliği nedeniyleWashington’dan gelecek yaptırımlara maruz kalmaktançekinen Türk bankaları Bank Mellat’lailişkilerini kesmek zorunda kalmışlardır. 17 AncakAK Parti hükümeti Amerikan yönetiminin baskılarınakarşı direnmeye devam etmiş ve söz konusubankanın Türkiye’deki şubelerinin kapatılmasıtalebini reddetmiştir. Enerji Bakanı Taner Yıldız’ınMart 2011’de bir Tahran ziyareti sırasındayaptığı açıklamalardaki “İran’a nükleer programı14. “Bank Mellat’la İlişkinizi Kesin Türkiye Şubelerini İzole Edin”,Milliyet, 28 Nisan 2011.15. “ABD’den Ambargo İçin Baskı: Bank Mellat Şubelerini Kapatın”,Hürriyet, 28 Nisan 2011.16. Kemal İnat, “Türkiye’nin İran Politikası 2011”, Ortadoğu Yıllığı2011, Sayı 7, Yıl 7, s. 24-25.17. “İran Bankasına Ambargo”, Sabah, 18 Mayıs 2011.14setav.org