20150703172909_turkiye-iran-ekonomik-iliskileri-pdf

Ekonomik İşbirliği Örgütü’nün 30. Yılında Türkiye-İran Ekonomik İlişkilerirülmesine ve bu süre içerisinde Tahran’ın üzerinedüşen yükümlülükleri yerine getirmesine bağlanmıştı.Müzakerelerin yeni bir aşaması olarak belirlenen25 Kasım 2014 tarihinde amaçlanan nihaianlaşmaya varılamasa da, ilerleme sağlanması dolayısıyla30 Haziran 2015 nihai anlaşma için yeni tariholarak belirlenmiş ve bu süre içerisinde İran’ındondurulan petrol gelirlerinin bir kısmı daha serbestbırakılmıştır. 2 Nisan 2015 tarihinde yapılanmüzakereler sonrasında, P5+1 Grubu ile İran arasındanükleer sorunun genel çerçevesine dair anlaşmayavarıldığının ve teknik detayların Haziran2015 sonuna kadar görüşülüp nihai anlaşmanınimzalanacağının duyurulması İran’ın zengin enerjirezervlerine yatırım yapmak isteyen ve Tahran ileekonomik ilişkileri geliştirmeyi amaçlayan ülkelerindikkatle izlediği bir gelişme olmuştur. İran’akarşı yaptırımların tamamen kaldırılma ihtimalininartması Türkiye’nin de bu ülke ile ekonomikilişkilerini geliştirme imkanı doğuracaktır. Ancakhenüz İran nükleer sorunu konusunda nihai anlaşmaimzalanmamıştır, bu ülkeye karşı yaptırımlargenel hatlarıyla hala yürürlüktedir ve bu yaptırımlarAnkara ile Tahran arasındaki ekonomik ilişkileringelişmesinin önündeki en önemli engellerdenbiri olarak durmaktadır.Ticaretin GelişimiTürkiye ile İran arasındaki ticaret, merkezi güçolma iddiasında olan her iki ülkenin bu hedeflerinidestekleyecek düzeyin çok gerisindedir.Ancak 1980’li ve 90’lı yıllarla karşılaştırıldığındason dönemde ulaşılan ticaret hacminin oldukçabüyük ilerlemeler kaydettiğini de ifade etmekgerekir. İki ülke arasındaki ticaretin gelişimi incelendiğinde1985’ten beri birbirinden farklılaşandört dönemden bahsetmek mümkündür:Ekonomik işbirliği hedefinin öne çıktığı 1980’liyıllar, ekonomik ilişkilerin ideolojik ve güvenlikmerkezli dış politika yaklaşımın ipoteği altındaolduğu 1990’lar, dış politikanın ekonomik kalkınmanınhizmetine sunulduğu 2000’li yıllar ve22000 20000 18000 16000 14000 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0 Grafik 1. Türkiye’nin İran’la Dış Ticareti1980-2014 (Milyon Dolar)1980 . İhracat İthalat Toplam . . . 1990 . . . Kaynak: TÜİK verilerinden derlenmiştir.. 2000 siyasal sorunların ekonomik işbirliğini yenidengölgelemeye başladığı Arap Devrimleri süreci.1980’li yıllarda Türkiye’nin İran’la ticaretinebakıldığında, bu ülkenin Türkiye’nin toplamdış ticaretindeki payının 1985 yılına kadar oldukçayüksek olduğu ve 1983 yılında bu oranınyüzde 15’in üzerine çıktığı görülür. 1985 yılırakamlarına bakıldığında İran’ın Türkiye’ninihracatında yüzde 13,54; ithalatında ise yüzde11,18’lik bir paya sahip olduğu, buna karşılıkİran’ın ihracatında Türkiye’nin payının yüzde8,96; ithalatında ise yüzde 9,29 olduğu görülmektedir.İran’ın 1970’li yıllardaki yüksek miktardakipetrol ihracatının 1980’lerde yaşadığıiç karışıklıklar, Irak’a karşı yürütülen savaş veABD başta olmak üzere Batılı ülkelerle yaşadığısorunlar nedeniyle hızlı bir şekilde düşmesisonucunda gelirlerinde yaşadığı kayıplar toplamithalat miktarında da önemli düşüşlere yol açmıştı.Savaş ve uluslararası izolasyon nedeniyleTahran’ın başka pazarlara ulaşma konusunda yaşadığızorluklar ve savaş ekonomisi çerçevesindeihtiyaç duyduğu ürünleri temin etmekte karşıkarşıya kaldığı sıkıntılar, komşusu Türkiye’ninhem İran petrolünün alıcısı olarak hem de buülkenin ihtiyaç duyduğu ürünleri tedarik edenülke olarak öne çıkması sonucunu doğurmuştur.O dönemde Türkiye’nin 1970’lerin sonunakadar uygulanan ithal-ikameci ekonomi politi-. . . . 2010 . 2014 setav.org17