20150703172909_turkiye-iran-ekonomik-iliskileri-pdf

Ekonomik İşbirliği Örgütü’nün 30. Yılında Türkiye-İran Ekonomik İlişkilerikonusunda baskı yapan ve Ankara’dan sert tavırlarbekleyen Batılı ülkelerin Türkiye’nin İran’aenerji konusundaki bağımlılığını görmezdengelmek istedikleri, ama buna izin veremeyecekleri”şeklindeki ifadeleri Türkiye’nin bu konudakitavrını açık bir şekilde göstermekteydi. Yıldızaynı açıklamada, Türkiye’nin önceliğinin kendiihtiyaçları olduğunu, ABD ve AB ile uyum içerisindeçalışmaya gayret etse de, onların aldığı tektaraflı kararların hukuken Türkiye’yi bağlamayacağınıve petrol ve doğalgaz ihtiyacının önemlibir kısmını İran’dan karşılayan Türkiye’den buülkeye yaptırımlar konusunda ağır beklentiler olmamasıgerektiğini dile getirmiştir. 18Hükümetin, İran konusundaki Amerikanyaptırımlarının Türkiye’ye ekonomik zararlarvermesini engelleme konusundaki politikası devamederken ABD ve AB ülkeleri Tahran’a karşıyaptırımları adım adım artırmaya devam etmişlerdir.Yaptırımların sertleştirilmesi konusundaki buadımlar aynı zamanda İran ile ekonomik ilişkileriolan ülkeler üzerinde baskının artırılması anlamınageliyordu. ABD’de 6 Şubat 2013 tarihindeyürürlüğe giren yeni bir yaptırım kararına göre,İran’dan alınan petrol ve doğalgazın altın ve değerlitaşlarla ödenmesi yasaklanırken bu ithalatınkarşılığı olan paranın İran’ın sadece yasal mal veyahizmetleri satın alabileceği bir hesaba yatırılmasınaizin verilmekteydi. Bu karar, İran’dan ithalettiği petrol ve doğalgazın karşılığını altın olaraködemek suretiyle bu ülkeye karşı ABD tarafındanuygulanan finansal yaptırımları aşmaya çalışanAnkara açısından yeni bir sorun oluşturmaktaydı.Yaptırım kararının uygulanmaya başlandığı tarihtenbir gün sonra Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayanyaptığı açıklamalarla Türkiye’nin İran’a altınsatışına devam edeceğini ve başka ülkelerin aldığıtek taraflı yaptırım kararlarının kendilerini bağlamayacağınıifade etmiştir: “Bu konuda bir kısıtlamamızyok. Bir başkasının aldığı kısıtlama da bizi18. “Yıldız: İran'a Yaptırım Konusunda Türkiye'den Beklenti Olmamalı”,Hürriyet, 29 Mart 2011.bağlamaz. Türkiye'nin uluslararası yükümlülüklerine ise Türkiye onu yapar. Bugün İran'a ambargokoyanlar, İran'a ürün ihracatını yasaklayanülkelerin şirketleri başka şapkalar altında İran'ınbütün ihracatını yapıyor. Bizim yaptığımız ihracatson derece sınırlı. Geri kalan yüzde 90'lık ithalatıİran kimlerden yapıyor?” Ancak Bakan Çağlayan,“Sanki bu yıl biraz daha geçen yıla nazaran taleptebir azalma olacağını öngörüyorum” ifadeleriylealtın satışında azalma olacağının işaretlerini devermiştir: “Diğer bankaların birçoğunun yurt dışıbağlantıları var. İster istemez Amerikalılardan gelenbaskı üzerine bu konuda geri adım attılar. AmaHalkbankası bu işi yapacak, niye yapmasın?” 19İran’la yapılan ticarette Türkiye ve bu ülkeyekarşı ABD yaptırımlarını delen Hindistangibi bazı başka ülkelerin ödeme trafiğini yürütenHalkbank da hem içeride hem de dışarıdaki bazıçevrelerin hedefi olmuştur. Bu çevreler 2013 yılındaHalkbank’ın bu ödeme trafiğinde elde etmişolduğu gelirleri engellemeye yönelik olarakciddi bir çaba içerisine girmişlerdir. Yukarıda değinilen6 Şubat 2013 tarihli yaptırım düzenlemesiyleİran’ın Türkiye ve diğer ülkelere satmış olduğupetrol ve doğalgazın karşılığında bu ülkelerinHalkbank’a yatırdıkları parayı altın olarak almasıda yasaklanıyordu. Yaptırımlar nedeniyle bu parayıaltın ya da nakit olarak çekemeyecek olanİran’ın, sadece gıda, ilaç ve diğer tüketim mallarışeklinde bu tahsilatı yapmasına izin veriliyordu. 20Bu düzenleme Türkiye ile İran arasındaki ticarethacmini genel olarak olumsuz etkiliyordu, ancakaltın olarak yapılan ödemeden dolayı Türkiye’denİran’a yönelik ihracatın artmasını da sağlıyordu.İran’a karşı uygulanan yaptırımların Türkiyeile İran arasındaki ticarete olumsuz etkisi sadeceİran’dan enerji ithalatında değil, diğer alanlardasatın alınan ürünlerde de yaşanmıştır. Polimeksİnşaat isimli şirketin Şubat 2013’te, İran’dangerçekleştirdiği ithalatın karşılığında bu ülkeye19. “Halkbank Bu İşi Yapacak, Niye Yapmasın”, Hürriyet, 7 Şubat 2013.20. Merve Erdil, “Biz Parayı Yatırırız Gerisi İran’a Kalmış”, Hürriyet,22 Ocak 2013.setav.org15