Barış Tunç İsa Demir Okay Bensoy Cihad Özsöz - Sosyoloji Notları ...

Recommendations

Info

tanımlanabilecek Schumpeter, kapitalizmsosyalizm bağlantısını iki üretim biçiminin karĢılaĢtırmalı ekonomik analizinden çok örgütsel yapılarındaki farklılık ve/veya devamlılık üzerinden incelemekte, fakat analojiyi ön plana çıkaran bir tavır yerine sosyalizmin bürokratik kanallarının tamamıyla kendisine ait bir ilkeden doğmayacağını savunmaktadır. Örgütün, modern anlamda bürokrasiyle uyuĢan yapılanmasında Schumpeter‟in birincil iĢlev yüklediği yönetici elitler, gerek kapitalist, gerekse sosyalist üretim iliĢkilerinde demokratik siyasal yapının sürdürülmesinde karar verici, ilerletici mekanizma olarak yer edinirler. Bu açıdan örgüt sorunu; ölçek, nüfus, istatistik ve toplumsal‟ı kurma anlamında kapitalist düzende kamu-özel ayrıĢmasındaki muhasebe kayıt sistemi, emirkomuta zinciri, alıĢveriĢ dengesi ve tüketici geri bildirimi; sosyalist düzende ise yine bir yönetim sorunu açısından yeni bir iĢletme bilgisi 27 ve kendine ait „piyasa‟ yapılanması, fiyat ve tüketim biçimlerinin merkez komitesince saptandığı, kapitalist toplumun aksine alıĢveriĢ geri bildirimi üzerinden yürümeyen, fakat emir üzerinden iĢleyen ve kendisini biricikleĢtiren bürokrasi anlayıĢı (akt.)ARSLAN, D. Ali (2007), Elit Sosyolojisi, Phoenix Yayınları, Ankara, ss. 33-34, 40-41. Schumpeter de bu eĢitlik vurgusunu sosyalizm üzerinden tartıĢırken “…sosyalizmin eĢitlikçi olması gerekmez ancak sosyalist bir toplumun müsamaha ile karĢılamasını umduğumuz hiçbir gelir eĢitsizliği miktarının da kapitalist dönemsel (cyclique) fazlar ortalamasında hasıl eden yatırım oranını tutturabilmesi beklenemez” demektedir. SCHUMPETER, A. Joseph (çev: TINAZ, Rasin) (1971), Kapitalizm, Sosyalizm ve Demokrasi, Ġstanbul: Varlık Yayınları, c. 2, s. 35. 27 Schumpeter'in Marx analizinde iĢletmeye verilen değer ayrı bir baĢlığı oluĢturur. Marx'ın kapitalistin, birey olarak yatırımına ve bunun sosyal psikolojik bağıntılarına gereken yeri vermediğini düĢünen Schumpeter, yine makro anlamda iĢletmeler topluluğu olarak kapitalist sistemde iĢletmeci-kapitalist ayrımına gitmektedir. ĠĢletme bilgisi‟ni kapitalist deneyime özgüleme olasılığı, sosyalist yeni rekabet fikrinin ve örgütün kâbusları olarak gözükür. Gerek kapitalistlerin sosyalist iĢletme ve piyasa algısının kapitalist piyasanın kötü ve durağan bir kopyası olacağına dair vurgusu, gerekse insanı tarihsel süreklilik içinde değiĢmezliğe boğan “insan doğası” anakronizmi Schumpeter‟in karĢı çıkacağı argümanlardandır. 21 Sosyoloji Notları yoluyla çözülecektir. Bir yönetim sorunu olarak ortaya konan bürokrasi, özünde ne kapitalist ne de sosyalist toplumla milatlaĢabilir. O, modern dönemin bir tür yaratıcısı ve varlık nedeni olarak kendi peçesini demokratik rejimlere, üretim biçimleri her ne olursa olsun, ölçek ve istatistik, karar verme süreçleri, bir meĢruiyet krizi olarak oy kullanma faaliyetleri gibi görünümlerle açacaktır, toplumsal‟ı örecektir. 'Modern' olanı belirleyen vurgu rasyonaliteyle yapılır. Modern öncesi insanla kapitalist aklın günlük yaĢamı rasyonelleĢtirdiği ve önceki insan modellerinden ayırdığı düĢüncesi Schumpeter'de belirgindir. “Kapitalizm öncesi inan kapitalist insandan daha az çıkarını düĢünmez fakat kapitalizm, harekette ve tutumda rasyonellik demektir. Kazanç ve gider hesaplaması, rasyonalite üzerinde etkisini gösterir, aritmetiğe özgü iĢletme mantığına ayrı bir iĢlev kazandırır. Bu mantık, bir defa ekonomik sektörde tanımlanıp kantitatif yer kazandı mı, felsefeden tıbba, estetikten hukuk ve değerlere kadar tüm alanlara etkisini gösterir. 28 Ekonomik etkinliğin daha aĢağı birim olarak görüldüğü feodalizmden farklı olarak kapitalizm, alanına tüm iradeleri çekmeyi bildi 29 , aynı zamanda bu iradelerin yaratıcı teknik adımlarını iĢletmelere aktarmalarıyla bilimle ekonomi arasındaki mesafeyi iyice daralttı. Ġradenin metafizik inançlardan; her çeĢit romantik ve mistik düĢüncelerden atılmasının nedeni ve sonucu olan “ruh rasyonalizasyonu”, yalnızca amaçlara eriĢebilmek için gereken yöntemleri değil, aynı zamanda bu amaçları yeniden düzenler. 30 Örgüt, bürokrasi alt baĢlığıyla birlikte düĢünüldüğünde, demokratik kaos ortamlarının aĢılmasında ve rejime bir sınır çizilerek kuralların üst organlarca saptanmasında gerekli rolü oynayacaktır. Bu, öylesine bir tasarımdır ki gerek merkantil, gerekse sosyalist toplumların ihtiyaç duyacağı demokratik bir yönetimin hallince yürümesinde olmazsa olmaz biçimlendirme 28 Kapitalizm, Sosyalizm ve Demokrasi, c.1, s. 194. 29 age., s. 196. 30 age., s. 200.
faaliyetlerine imza atacaktır. Burada yönetilenler kapitalist ve/veya sosyalist demokrasiden dıĢlanmıĢ, yönetim aygıtından, katılımdan yalıtılmıĢ değildir. Ancak demokratik bir rejimin iĢleyebilmesi, genel karar alma mekanizmalarında elitlerin birbirleri arasındaki eĢgüdüme bağlanmaktadır. Halk, siyasal a(o)landa kendisine biçilen rolü oynayan karakterlere dönüĢtürülmez ancak onun yerine, örgütlerce karılan bir toplumda yapısal gerekliliklerin var ettiği bürokratik kanalların kararlarıyla demokrasiye tutunur. KuĢkusuz „bürokrasi‟ derken modern bir kavramdan bahsedip duruyoruz, ancak bürokrasinin bir kapitalist tahakküm aracına indirgenmesinin çok ötesinde bir ölçek sorunu olduğundan da yola çıkabilmeliyiz. Schumpeteryen bir gözle, bürokrasi ve onu da kapsayan örgüt, merkantil toplumdaki kamuözel ayrıĢmasında sektörel farklılıklar taĢıyacak olsa da temelde aynı modern örgütlenmenin demokratik toplum için zorunlu olan yanına iĢaret edeceklerdir. Bu, kâr güdüsüyle hareket eden ve iĢletmenin muhasebe kayıt girdilerinde rol alan, temel iĢletim mekanizmalarını belirleyen elitler için de, alt kademelerdeki uygulayıcılar için de kapsayıcı, gerçek anlamda temel ilkeleriyle toplumun kendisini yukarıdan kuran ve yönlendiren bir mekanizmanın kendisidir. Polanyici bir bakıĢla; bu “örgütsel yaĢam”, kapitalist toplumda, tıpkı kapitalist piyasa öncesinin, arkaikleĢtirilen biçimler‟in‟de de olduğu gibi mevcuttur, ancak onlardan farklı olarak, geçmiĢi bir bütün olarak kendi ilkelerine göre uyarlayarak, toplumdan uzaklaĢarak ve toplumun üzerinde yükselerek ona yabancılaĢır ve kendi iç krizleriyle boğuĢarak temel bir ilke olarak „yaĢamın nedeni, bireylerin statü simgesi‟ haline geliverir. Daha ötesinde “piyasa toplumu” 31 olarak Polanyi‟nin not düĢtüğü, 31 POLANYI, Karl (çev. BUĞRA, AyĢe) (2006), Büyük Dönüşüm: Çağımızın Siyasal ve Ekonomik Kökenleri, 5. Baskı, Ġstanbul: ĠletiĢim Yayınları, s. 118; KOVANCI, Onur (2003), Kapitalizm, Yoksulluk ve Yoksullukla Mücadelede Tarihsel Bir Deneyim: İngiliz Yoksul Yasaları, Ankara: Mülkiyeliler Birliği Vakfı Yayınları, ss. 34-48. 22 Sosyoloji Notları Schumpeter‟in de bürokrasinin kendisi olarak belirlediği „Ģey‟, doğası itibariyle belli bir süreklilik ve kopuĢ dinamikleriyle dönüĢür. Ancak, kendisini bir ilke üzerinden „evrensel toplumun bilgisi‟ diye kurması ve bunu yakın dönemi örnekleyen bir tarihsellik üzerinden sunması (çizgisel bir zaman akıĢı içinde değiĢmezlik olarak modern „insan insanın kurdudur‟ mottosu); istatistik ile nüfusu belirlemesi, kaynaklara bu kapitalist kâr güdüsü içinden bakması, onu daha da totaliterleĢtirir, devasa tutarlılığı karĢısında bizi cevap veremez hale getirir. Ġster istemez, kapitalist demokratik krizlerin gerek ekonomik, gerekse siyasal yönden aĢılabilmesinde elitlerin kilit rolü teslim edilir, ancak elitlerin toplumu kurması ile toplumun kendisi arasındaki açı farkı (tabla ile zemin arasındaki mesafeyi kapatan ve ona masa görünümü veren ayaklar da denebilir buna), elitlerin merceğinden bu ölçek ve nüfus bilgisi‟nin saptanmasıyla azaltılmaya çalıĢılır. Zahiri bilginin örgütün kendisi tarafından „toplumun ilkesi‟ sayılması ve toplumca onaylanması demokratik kapitalist sisteme içrek bir yönelim olabilir. Bu kriz sarmalı – demokratik idare için genel oy ilkesi ve nüfus bilgisinin örgüt bilgisiyle birleĢtirilmesi sonucu örgütsel kimyanın toplumsal fizikle uyumlaĢtırılması süreci- elitlere daha merkezi rol atfedilmesine, yukarıda bahsedilen açı farkının azaltılması için de kamu ve özel sektör elitlerine karar mekanizmalarında daha fazla özerklik tanınmasına yol açabilmelidir. Öyle ki örgüt -kapitalist manada özel ve kamuda ortak bir ilke olarak özerk elit- kendi içinde barındıracağı elitlerin „giriĢim‟e yönelik kabiliyetlerini sınırlamayacak, onlara daha özgün atılımlar ve hızlı karar verme süreçleri için kalıplarını dayatmayacaktır. Aksi halde, topluma dönük modern örgütsel yüzün, biçimlendirme ilkesinin elite de dönmesi; elitin toplumsallaĢtırıldıkça sıradanlaĢtırılması, toplum katına sıkıĢtırılması, indirilmesi esasında örgütün varlık nedenini sönümlendirebilecektir. Halk kitlelerinin tek baĢlarına sadece mevcut rejime yönelik öfkesini dağınık biçimde seslendirebileceğini fakat bunun bir siyasal içerik kazanarak o rejimin görece
Page 1 and 2: Barış Tunç İsa Demir Okay Benso
Page 3 and 4: Bu Sayıda 2 Sosyoloji Notları Oca
Page 5 and 6: Ayrıca iktidarın tarihsel süreç
Page 7 and 8: eddederek yeni öznellik biçimleri
Page 9 and 10: andan itibaren onu lekeli biri hali
Page 11 and 12: DURKHEIM’IN “AHLAK EĞĠTĠMĠ
Page 13 and 14: otoritesine bu kurallara saygı duy
Page 15 and 16: değil; çocuğu bilinçli ve iradi
Page 17 and 18: JOSEPH A. SCHUMPETER: KAPİTALİZM
Page 19 and 20: oranı da azalacaktır. 9 Sabit ser
Page 21: sloganlardan uzaklaĢmıĢ bir kapi
Page 25 and 26: Elitlere tanınan bu özerk karar a
Page 27 and 28: tasarımlarda kendi kamusunu „dü
Page 29 and 30: yatırımlara yönelemeyecektir. Bu
Page 31 and 32: Poulantzas’ın yanı sıra Carche
Page 33 and 34: hakkındaki kendi hissimizdir, kend
Page 35 and 36: değildir. Bu noktada sanatı siyas
Page 37 and 38: makinesine bağlılık her tür kut
Page 39 and 40: eğitiminin çağdaş sanat eğitim
Page 41 and 42: II. ‘İkinci Cins’e Giden Yol:
Page 43 and 44: olmak isteyen Amerikan kadını, ha
Page 45 and 46: “Öteki” Konumundaki Kadın Bea
Page 47 and 48: KAYNAKÇA Fromm, Eric (1996) Özgü
Page 49 and 50: etapta iktidarın, iktidar bakıĢ
Page 51 and 52: 353; ĠĢler 2007). Halkın yöneti
Page 53 and 54: tanımlarının önemli ve dikkate
Page 55 and 56: modele iliĢkin çeĢitli çalıĢm
Page 57 and 58: geliĢmesine katkıda bulunarak kar

Barış Tunç İsa Demir Okay Bensoy Cihad Özsöz - Sosyoloji Notları ...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?