Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Meltem ŞEKER<br />
Fen Bilimleri Öğretmeni<br />
2017 NOBEL TIP ÖDÜLÜ<br />
Biyolojik Saatimiz Nasıl Çalışıyor?<br />
Sabahları bizi uyandıran tek şey baş ucumuzdaki<br />
çalar saat mi? Akşamları uykumuzun<br />
gelmesinin tek sebebi yorgunluk<br />
mu? Bu sorulara “evet” cevabını veriyorsak<br />
yanılıyoruz demektir. İnsanların hormon salınımından<br />
kuşların göçüne kadar olan biten her<br />
şeyi düzenleyen biyolojik bir saat vardır.<br />
Biyolojik saat, bazı durumlarda dışarıdaki saat<br />
ile vücudumuzun saatinin neden uyuşmadığını<br />
açıklayan bir mekanizmadır. Canlılarda belirli<br />
periyotlar hâlinde, düzenli bir ritimle yürütülen<br />
hâdiseler, çok hassas bir saat gibi çalıştırılır. Hayatın<br />
arka plânında sessizce işleyen bu ritimler<br />
bazen 24 saatlik, bazen aylık, bazen de yıllık<br />
devridaimler şeklinde olabilir. Jet lag denilen,<br />
çok fazla seyahat edince yakalanılan benzer<br />
bir his ile insanların neden karanlıkta daha iyi<br />
uyuduğu gibi durumları açıklayan biyolojik saatin<br />
kökeninde, vücudumuzda bulunan sabah ve<br />
akşama göre kendini ayarlayan vücudumuzun<br />
kendi saati vardır.<br />
2017 Nobel Tıp Ödülünü, insan vücudunun biyolojik<br />
saatini inceleyen ve bunu kontrol eden<br />
moleküler mekanizmaları ortaya çıkaran üç<br />
ABD’li bilim insanı Jeffrey C. Hall, Michael<br />
Rosbash ve Michael W. Young kazandı. Bu<br />
bilim insanları 1980’lerde, sirke sineklerinin<br />
24 saatlik biyolojik döngülerini araştırarak bu<br />
çalışmaya başlamışlardı. Araştırmaları, bazı<br />
genlerin sirke sineklerindeki biyolojik dalgalanmaları<br />
kontrol ettiğini ortaya çıkarmıştır ve<br />
ulaştıkları sonuçlar; bu genlerin ve sayısız vücut<br />
işlevinin geri bildirim döngülerini açıklamasına<br />
yardımcı olmuştur. Yıllar boyunca süren araştırmaları<br />
sonucunda bu genlerin gece artan ve gün<br />
içinde de azalan bir protein ürettiğini keşfeden<br />
üçlü, Sirkadiyen ritmini oluşturan diğer protein<br />
unsurlarını da bulup hücre içinde kendi kendine<br />
işleyen saat mekanizmasını ortaya çıkardı.<br />
İnsanlar dâhil tüm çok hücreli organizmaların<br />
hücrelerinde aynı ilkelere göre işleyen bir biyolojik<br />
saat. Bu bulgularla beraber bitkilerin,<br />
hayvanların ve insanların biyolojik ritimlerini<br />
dünyanın devinimi doğrultusunda nasıl adapte<br />
ettikleri ortaya çıkmış oldu. Nobel Komitesi<br />
yaptığı açıklamada: “Daha önce de yaşayan organizmaların<br />
bir biyolojik saati olduğunu ve bu<br />
saatin gezegenin doğal ritmine uyum sağlamasına<br />
yardımcı olduğunu biliyorduk ama bu saatin<br />
nasıl çalıştığını Hall, Rosbash ve Young’ın çalışmaları<br />
sayesinde öğrendik.” dedi.<br />
32 <strong>Metod</strong>ergi
Change language