Aytek Sever - Hiperbor - III

Aytek Sever 

HİPERBOR-III

AYTEK SEVER 

Şair, çevirmen. 1981 yılında Bursa’da doğdu. Üniversite ve yüksek 

lisans öğrenimini Boğaziçi Üniversitesi ve ODTÜ’de tamamladı. E- 

kitap halinde yayımlayacağı, çeşitli alt kitaplardan oluşan Hiperbor, 

Siòn, Moto Perpetuo, Anka adlı şiir toplamlarının yanı sıra, yayımlanmış 

veya e-kitap halinde yayımlanacak olan Emerson (Yaşamın İdaresi), 

Thoreau (Doğa ve Yürüyüş Üzerine Seçme Denemeler), Whitman (Ben, 

Jack Engle; Benliğimin Şarkısı), Kandinsky (Sesler), Tagore (Firari; 

Gitanjali; Meyve Hasadı), D. H. Lawrence (İnsanlar ve Öteki Yaratıklar) 

çevirileri vardır.


HİPERBOR-III

Hiperbor - III 


Kapak Resmi: 

‘Orpheus’, ayrıntı 

Gustave Moreau, 1865 

1. Baskı: 

© İşaret Ateşi, Temmuz 2018 

E-kitap olarak www.isaretatesi.com sitesinde yayımlanmıştır. 

Her hakkı saklıdır. Eserin tamamı veya bölümleri hiçbir yolla 

basılamaz, kopyalanamaz, eser sahibinin izni olmadan başka bir 

mecra veya internet sitesi üzerinden yayımlanamaz. Alıntılar için 

lütfen kaynak gösteriniz. 

www.isaretatesi.com 

isaretatesi@gmail.com

Deniz’e

İÇİNDEKİLER 

Hiperbor - III 

Zemberek …………………………………………………………….. 17 

Tutsak ………………………………………………………………… 18 

Jest …………………………………………………………………….. 19 

Un-blessed …………………………………………………………… 20 

Pipo İçen Adam ……………………………………………………… 23 

Özne …………………………………………………………………... 25 

Kripto - I ……………………………………………………………… 26 

Kripto - II ……………………………………………………………... 28 

Fadeaway …………………………………………………………….. 29 

Dirim ………………………………………………………………….. 31 

Karonun Genişliği …………………………………………………… 33 

Silkiniş ………………………………………………………………… 34 

Doku …………………………………………………………………... 36 

Adını Arayan ………………………………………………………… 39 

Momentum Ancyranum ……………………………………………. 42 

Kutlu Fırtına ………………………………………………………….. 44 

Twist …………………………………………………………………... 46

Görüntü - I ……………………………………………………………. 47 

Görüntü - II …………………………………………………………… 48 

Onay …………………………………………………………………… 50 

İtiraz …………………………………………………………………… 52 

1986 Yılındaki Evimiz ……………………………………………….. 54 

Sessizliği Hatırlatan Şeyler ………………………………………….. 56 

Kurban - I ……………………………………………………………… 61 

Kurban - II …………………………………………………………...... 63 

Kar Manzarası ………………………………………………………… 64 

Soru ……………………………………………………………………. 65 

Laboratuvar …………………………………………………………… 66 

Giz - I …………………………………………………………………... 69 

Giz - II …………………………………………………………………. 71 

Ev ……………………………………………………………………… 73 

Ekranda ……………………………………………………………….. 74 

Daha Büyük Bir Deha ……………………………………………….. 76 

Olağan ………………………………………………………………… 79 

Momus ………………………………………………………………… 82 

Dağ ve Kent …………………………………………………………… 86 

Gör-sel …………………………………………………………………. 89 

Karaçam ………………………………………………………………... 92 

Yol ………………………………………………………………………. 93 

İp …………………………………………………………………….….. 97 

Seyir Defteri ……………………………………………………………. 99

Gizli Yaşam ……………………………………………………………. 102 

Görüntüdeki Direnç ………………………………………………….. 104 

Mistik Geveleme ……………………………………………………… 106 

Kış Efsanesi ……………………………………………………………. 108 

Satır …………………………………………………………………….. 111 

Serebris, Bir Uydu …………………………………………………….. 114 

Kış Yolculuğu …………………………………………………………. 116 

Human Figures ………………………………………………………... 118 

At ……………………………………………………………………….. 120 

Dağlara Giden ………………………………………………………… 122


“Sehen wir uns ins Gesicht. Wir sind 

Hyperboräer, – wir wissen gut genug, wie 

abseits wir leben. ‘Weder zu Lande noch zu 

Wasser wirst du den Weg zu den Hyperboräern 

finden’: das hat schon Pindar von uns gewusst. 

Jenseits des Nordens, des Eises, des Todes – 

unser Leben, unser Glück...” 

“Kendimize karşı dürüst olalım. Hiperborluyuz 

biz, – pek iyi biliriz ne denli kopuk 

yaşadığımızı. ‘Hiperborlulara giden yolu ne 

karadan, ne denizden bulabilirsin’: Daha 

Pindaros söylemişti bunu bizim için. Kuzeyin 

ötesinde, buzun ötesinde, ölümün ötesinde – 

bizim yaşamımız, bizim mutluluğumuz…” 

13


14


HİPERBOR-III 

(2010-2012) 

15


16


ZEMBEREK 

Parlak endüstriyel manzaranın önünden geniş bir kavis 

çizdi tren. Yeraltı tünellerinden çıkarken yüreği hop etti 

herkesin. İndim, kalabalıkla ilerledim sonra. Pirinç levhalar, 

tunç çiviler gördüm, dikensi pürüzler duvarlarda. Ekranlarda 

karmaşa. Sağımda solumda koşuştular insanlar, dans ettiler, 

kavgaya tutuştular. Pustan geçtim, naylon sokağa çıktım. 

Yatıştırıcı ziller çalındı. Camların kırıldığını duydum. Çelik 

büküldü. Meşaleler yakıldı, fişekler patladı, tüttü pembe 

duman. Tel kılıçlar, kurdeleler sallandı havada. Masama garip 

bir şerbet koydular, diktim kafaya. Gökdelenler gömüldü 

akşam göğüne. Kaygan yüzeylerden alaca ışıklar yansıdı. 

Etekler savruldu havada, konfeti yağdı her yana. Sonunda, 

geniş bir meydanın üzerinde bulutlu dolunay dikildi karşıma. 

Oralı olmadım. 

Ben senin sokağın sonunda görünüp kaybolduğun, emin 

olamadığım o hiçten ana takılıp kaldım. 

17


TUTSAK 

İspirtoyla doldurdum eğri büğrü vazoları. Kireç 

kesilmişti süt. Akvaryumda jöle, duvarlarda zımpara kâğıdı, 

lambalarda safra. Kaçtım evimin solunmaz havasından, 

kemikleşmiş mobilyalar arasındaki mum kokusundan; 

zihnimin köşelerini yatırabileceğim döşekler yoktu. Sokağa 

çıktım. Binanın sıvası dökülmüş cephesinde hayvan eti, 

kaburga kemikleri görünüyordu. Kavşaklara bıraktığım taş 

küreler tüm hava akımlarını dindirmiş, yollarda rüzgâr esmez 

olmuştu. Bir öyle bir böyle değişiyordu mizacım. Isınamadım 

güne. Yabancı bir dili konuşan ağaçlara ezberden şarkılar 

söyledim. Dışarıdan baktım dünyaya. Kenti gören yüksek 

karargâha vuran güneşte içim çekildi: “Bu, son!” dedim. 

Ağaçlar kupkuru direk. Heykellerde dip suyu. Kaldırımda 

azot. Toprakta küf kokusu. Çiçeklerde kalıp. Zamanı her an 

tanımlayan, tiz bir bitiş zili sesi. Ve aksayan irademin tek 

ölçütü, kentsel kargaşaya mekanik bir dokunaçla olur olmaz 

müdahale edişim. 

Bazen göz açıp kapayıncaya kadar kuyu gibi karanlık bir 

yaşam belirir derinden, gerisi gelir. 

18


JEST 

Sen bileğini kıvırarak elinle bir hareket yaptın ve ona 

edalı bir mimik eşlik etti. Etkilendim. Kapalı bir anlamı vardı 

bunların. Zihnime fena halde yerleşti senin o jestin. 

Senin o jestin, izole ortamda bir prototiptir: Koşullar 

sabit, bir tek o var. – Onda yoğunlaşmış tüm varlık ve erk. 

Senin o jestin, kültür solucanıdır: Işığını yakar kırk çeşit 

temanın, japon fenerleri gibi dizer onları boşluğa. Ve girer o 

ambiyansın içine, bir madenin içine girermişçesine; orada 

serinler, ılır, solur, başkalaşır. 

Senin o jestin, milyar yıllık dünyada bir yeniliktir: 

Zamanın ve mekânın rengi onunla bir anda değişmiştir. 

Senin o jestin, hareketin özetidir. Senin o jestin, etki-tepki 

ağında bir yumrudur. Senin o jestin, sessizliğin eklemini 

bildirir. 

Senin o jestin, kadim deliliktir: Ezel kapısından çıkıp 

gelen bulutvari kısrak gibi gerçektir. 

Bil ki ısrarla, çılgınca düşünüyorum senin o jestini – 

sabırla, zorla, zorlanarak, sınırları zorlayarak. 

19


UN-BLESSED 

Being un-blessed is a variant of being blessed. What does 

that mean? There are those who are blessed; and there are also 

those who are, deservedly, first blessed, then, unintentionally, 

un-blessed — till the next time they are somehow once more as 

blessed as before. The latter are the real ones when the case is 

being blessed or not blessed at all. 

Why would one live were it not for the sake of receiving 

blessing? What sacrifices wouldn’t we be ready to make to be 

blessed? We are dying to see the signs of blessing vibrate in the 

bliss-blurred contours of visions. Then we feel fine to be there 

— being blessed. 

But there is this special case of being blessed, so much so 

that it turns, afterwards, to being un-blessed. This is not the 

same as never having been blessed. On the contrary, this is 

rather like being twice-blessed, or, in other words, being overblessed. 

However, the problem is that, now, the “blessingvibrations” 

and “bliss-blurs” are lacking from those “contours 

of visions” where they should normally be — and yet, they are 

so subtly undone that it is almost impossible to distinguish 

20


their absence, because, as blessed, we had seen that they were 

there — that they could and, hence, should be there. That is the 

reason why being un-blessed feels confusingly fine! We have 

the knowledge of blessing even when it is undone in our blessed 

selves. So why not pretend (to ourselves) the full bliss at all 

times and in every circumstance? 

We are un-blessed but blessed! Thus, it all goes fine with 

a spoiled stomach full of faint hunger. We know what it is to be 

blessed, even while seeing with its full breadth the 

deprivedness of the soil of its brilliance! Feels fine. No 

problem. As there is the witnessed excessive profundity of 

blue. Somewhat un-profound though. Not to worry. 

There is something deliberately strong and intensive 

down to the field between the dull sun afar and the artificial 

flowers hereby. Voices descend down to the shades beyond the 

pine trees and, dying out, accumulate there without reason. 

How low-pitched… Still we go on, compelled so much to far 

and remote inland. We just can’t give up forcing it the way we 

are used to as those having experienced blessing. All the way 

to the dead-end impression above the dark bog that is there 

without reason (or with out-reason)! All the way — the gusts of 

the forest that are doomed to blow directly into the dead-end 

through any shortcut! Straight forward! The route is one and 

the same — we have to realize every time what we have 

already memorized. 

Being un-blessed, we have no choice but to be attentive to 

our “rendered-dreamless” vacuum that distorts our basic 

21


orientation. We are forever left to recover balance in a slanting 

orient. Of the mysteries of the hour, we, the un-blessed, are too 

much afraid. We are never able to abandon our voluntary 

gazes and our intended tints and reflections. We are the unblessed 

— we can never refrain from glancing whenever the 

compulsive moon beckons, even when we are sure that it is 

absolutely for nothing at all in the end. 

The worst for us is that we are — till the rotation of 

blessings brings us back to our original not-undone blessing. 

22


PİPO İÇEN ADAM 

-portre- 

Enver’e 

Gördüm loş mutfağın köşesinde pipo içen adamı. 

Kendini yavaşlığın ortasında sabit kılmış. Etrafında külrengi 

bulut; odada tek duyulabilir ses, tütünün çıtırtısı ve nefes. 

Gördüm onun dünyayı duman duman kıvırışını. Tüten, 

yığılan, dolanan, dağılan, dalgalanan yumakta gördüm, vavı, 

mimi, sini. Duydum onda, odanın duvarlarında uğuldayan alt 

sesin tınısını. Bilinç pıhtı, zaman pelte, pipodan her fırt çağrıyı 

bölen hemze. O suskunken zemin ve tavan teflon, halı fosforlu 

çamur, onda buldum hamlesizliğin kadife kisvesini. Gördüm 

onda, taşlaşmışken, yanardöner Jokond bıyığını, alnını ve göz 

çukurlarını karıştıran Tatar nakışını, onda gördüm amacının 

tersini. Çalınca duvarın ardında kendisini ilgilendirmeyen 

telefon, iyimser düşünüşünün topakları çil yavrusu gibi 

dağıldığında, yine ağzına götürüyor piposunu lambanın 

solgun ışığında. İzliyor kendi duman kozasından, seçili 

saniyelerin okunun uzayda çaprazlamasına harekete geçişini, 

23


kendisini ayıltacak son suyu arıyor. Yine odanın ince zarıyla 

buluşturuyor, bir titreşimde, düş dünyasının ılık sınırını. 

Dışarısı kış, hava buz. 

24


ÖZNE 

Yalnızca baştan aşağı yıkanmış olduğumda yoğun 

kaynak suyuyla, yalnızca çılgın bir patlamanın eşiğinden renk 

değiştirerek geçtiğimde, yalnızca gümüş filmin ortasından ve 

camın göbeğinden çekip aldığımda büyüterek kendimi, 

yalnızca ve yalnızca bir tam turu tamamladığında dünya, 

gürültü yarıklarından çıkıp geldiğimde, küplerin içinden 

çekildiğinde rüzgârlar ve şimşek aydınlığında bir an 

göründüğümde, – ve görüntü ve koku crescendo’sundan 

uzaklaşmışken bulduğum açıklıkta sessizlik tiyatrosuna 

durduğumda, tamamen demlenmiş olduğunda pembe, 

kulaklarımın pasını giderdiğinde kavak hışırtıları, çağlayan 

donduğunda, çocuk kitaplarının lekesiz güneşini, ovasını, 

nehrini, evlerini, insanlarını gördüğümde etrafta, – ve derin bir 

nefesle, üzerimde ışık atlaslarıyla kurulduğunda ülkü çadırım, 

– anlıyorum: toprak yığınlarından sekerek giden bir 

saksağanın dünyada yarattığı büyük değişikliği. 

25


KRİPTO - I 

Adam taburede iki büklüm oturuyor. Yüzünü 

buruşturmuş. Rahat edemiyor, bir bacağını göğsüne 

doğru kıvırıyor, diğer bacağını dümdüz uzatıyor. Sonra 

doğrularak kalkıyor ayağa bir çırpıda. Kıyafetleri 

vücuduna pek oturmamış, görünüşü paspal. Yürüyor 

birkaç adım; omuzları düşük, sırtı kambur, zayıf dirsekleri 

geriye doğru çıkık, elleri avuçlarında bir şey tutuyormuş 

gibi top top, ince uzun parmakları ayrık ayrık. Oturur gibi 

yürüyor. Pek sersem görünüyor, uyku mahmuru sanki. 

Duraklıyor, ileri, bilinmeyen bir noktaya doğru 

dikkatle bakıyor. Kirli sakallı çenesini ovuştururken ağzını 

şapırdatıyor. Saçları birbirine karışmış. Kalakalıyor bir 

süre. Bir şeyler geçiyor aklından. 

Oflayarak geri dönüyor tabureye, oturacak gibi 

eğiliyor, ama tekrar doğruluyor, düşünekalıyor. Başını 

çevirip, ciddi bir tavırla, kısık gözlerle uzaklara bakıyor. 

Birden sehpadaki bardağı alıp dibindeki çayı kafasına 

dikiyor. Alışkanlıktan ceplerini yokluyor. Dudaklarını 

kemirirken kaşları hâlâ çatık. Sonra, iki adım atıyor, 

26


beklenmedik şekilde rahat ve kendinden emin, başlıyor, 

nihayet hakkını vererek, görme mesaisine: Uçup gelen 

kargayı takip ederek onun gürgen dalına konuşunu 

izliyor, sonra, hayli memnun, anlaşılmaz derecede 

huzurlu bir yüz ifadesiyle, ağacın dallarını, gövdesini, 

kabuğunu inceliyor, gür yapraklara, kozalaklara, ağacın 

genel görünümüne ve gerideki puslu gökyüzüne, sonra 

tekrar ağacın dış hatlarına, renk tonlarına, kıvrımlarına, 

gölgelerine ve daldaki karganın kıpırtılarına bakıyor – bir 

insan burada dikilip bunlara neden böylesine sonu gelmez 

bir süre boyunca, böylesi dikkatle, ısrarla, neredeyse 

kıvranırcasına bakarsa. 

Ne zaman “tamam, bu kadar yeter” diyor, ne oluyor 

da sarsak yürüyüşüyle geri dönüp taburesine oturuyor ve 

başını ellerinin arasına alıyor belli değil. 

Gözlerini yummuş şimdi de, heykel gibi hareketsiz, 

eli çenesinde, dirseği dizine dayalı. 

Dışarıdan bakınca: bulmaca. 

İçeriden: yaşamaca. 

27


KRİPTO - II 

Balkondan çarşaf sarkıttım. Serdim külçelerimi 

kurumaya. Toprağa uzanıverdim, sonra koştum banyoya, 

soğuk suya. İçtim suyu. Un yedim. Güneye çıktım. Devirdim 

dil gibi bir taş bloğu, uzandım yanlamasına, tam uykuya 

dalarken yine yerimden kalktım. Tuz çektim fidandan. Tohum 

gibi ektim saçmaları. Böldüm dumanı. Toz üfürdüm. Beton 

merdiveni çatlattım, yağ sızdı kuşların gezindiği sarı otlara. 

Ardıma döndüm. Fır döndüm. Sağım solumla yarıştım 

soluksuz kalıncaya dek. Yine güneye çıktım. Ağaçları saydım. 

Soluğum tamdı. Cam gibi sustum. Rüzgârı zorladım. Ateşi 

iyice harlattım, sıcaksızlaştırdım. 

Sonra, bronz heykelim dikildi. 

Dışarıdan bakınca: bulmaca. 

İçeriden: yaşamaca. 

28


FADEAWAY 

öğle güneşiyle, bozkırla, 

dev bulutlar ve taş binalarla 

akıp giderken görsel rapsodi, 

ışığı bir anda kısılıvermişti dünyanın. 

sonra titreyip sarsıldı 

yerini yadırgayan 

köşe taşları, çatılar, duvarlar, 

sessiz çerçevesi güzelliğin: 

ürpererek geçtim. 

kalmadıysa gözlerimde 

bakışlarımı bezeyecek 

gizli pırıltı, 

iki sokağın kesiştiği 

köşeden başlayacak görkemli yazı 

ne yapsam bulamam. 

29


yitirdim özgün 

zamanı, 

debeleniyorum, 

önemsiz yaşantılara 

takılıp kaldım. 

atalete gömüldüğüm 

her an 

beynim demir 

bir kalıba hapsolacak. 

ama ani ayarsız direncimle 

renklerini hepten bozuyorum 

dehşetli tükenen dünyanın: 

kireç beyazı gökte 

uçuk mavi iskelet dallar, 

dalda bakır rengi kavrulan 

atmaca. 

30


DİRİM 

bir kasabadan diğerine 

Soluduğum yoğun kül ve dumanın göl pırıltılarını ve 

yemyeşil obrukları boğduğu, dünyanın atlaslarını 

tarayamadığım, boşluğa saldığım notaların çarçabuk yolunu 

şaşırdığı ve seçilemez olduğu, sokakların yerinde sonrasız, 

sorusuz, kapalı uçlu sokak resimleri bulduğum, tek tip sıvayı 

ellerimle her yöne kabaca yaydığım ve kabına sığmazlığımın 

önüne hep aynı yüksek desibelli orkestra bağırtısının geçtiği 

uzun, sonu gelmez günler boyunca, düşüncemde sabit bir kara 

düş yılanını etrafından betonla sararak püriten tüneli elde 

etmek gibi önemini abarttığım, terse işleyen bir angaryaya 

odaklanmıştım. Her an, her koşulda ve her aşamada 

kırlangıçların dipten kurtulma eğrilerini taklit ediyor olmamın 

hayatımı zehirlediğinin farkında değildim. Tuhaf bir zevk 

veriyordu, apartmanlar arasında kalmış arsanın üzerinde ödü 

kabarmış akşamda miti deşmek. 

Gitmek gerekiyordu; yaptığım genel yanlışın gitmeyip de 

kalmak olduğunu geç de olsa anladım. – Ama kalkıp gitmek 

31


gerçekten işe yaradı: Bazen aranan en ufak bir canlılık 

kırıntısını bulabilmek için kasaba değiştirmek gerekebilir. 

32


KARONUN GENİŞLİĞİ 

Gözlerimin iliştiği koyu renkli duvar karosuna tüm 

genişliği boyunca baktım. Bir çizgi üzerinde soldan sağa ağır 

ağır kaydı gözlerim. 

Karonun genişliği, eğilip gecenin içine bağırdıkları yere 

kadar gitti. 

Karonun genişliği, sınır tellerini uyaran küçük rüzgârlara 

kadar gitti. 

Karonun genişliği, birinin cadde köşesinde, eski banka 

binasının önündeki aydınlıktan yaptığı gece başlangıcına 

kadar gitti. 

Karonun genişliği, kentsel bir mekân boşluğuna yerleşen 

büyük zevk ampulüne kadar gitti. 

33


SİLKİNİŞ 

-uvertür- 

Şaziye için 

İnsan nasıl olur da usanç duyar yaşamdan, yabancılaşır 

yazgısına, yerini şaşırır dünyada da bulmaya çabalamaz – nasıl 

gelinir bu noktaya, anlamak güç. Bir muamma bu; kişi her 

nasılsa azar azar, adım adım, bir fazlalıkmışçasına dışına 

taşıyor yaşamın ve kalıyor orada, ana damardan kopuyor, 

yitik bir insan oluyor. Vazgeçiyor büyük resminden ülkelerin, 

inanıyor çabasının boşunalığına, indiriyor kanatlarını iki yana, 

unutuyor amaçları, nedenleri, dayanakları. İşlevsiz ve 

içeriksiz, boşa dönüyor. – Oysa dünyaya kendi koşullarıyla 

gelir insan, yazgının yatağında kararlılıkla akar yaşam: Soluk 

alıp verildiği sürece daima bir yol vardır tutulacak ve daima 

tekrar geri dönülebilir, dönülmelidir bu yola. 

İşte, duvardaki incecik gedikten sızan, kıtalara bedel altın 

ışığı dışarının. İşte, ileride, en uzakta, ufkun tam kalbine 

yerleşmiş çağ kıblesi. Duyuyorum, pırıl pırıl insan soyları 

ağıyor yükseklere sıra sıra. Kabuk değiştiriyor yeryüzü, 

titreşiyor zaman. Ses köprülerini art arda izleyerek koşabilirim; 

34


varabilirim ip gibi dizilip kültürün çemberini tamamlayan 

çılgın yığınların arasına; kentin kabaran köpüğüne bebek 

kokusu gibi doğabilirim. 

Yetilerimi olanaklarımın yuvasına toplayıp istemimi 

ateşliyorum; benzersiz bir seçicilikle, en ışıltılı duyum ve 

dürtüleri kovalıyorum; dev bir Ekvator güneşi gibi görmek 

için varımı yoğumu, sağımı solumu, geçmişimi, geleceğimi – 

kabartıyorum göğsümü, derin bir nefesle dolduruyorum 

ciğerlerimi, büyüyorum büyüyebildiğim kadar. 

35


DOKU 

yeni güzellik 

Ateşbulum Vadisi’ne o yüksek taraçadan ilk baktığım ânı 

hatırlıyorum: Bir Walhalla genişliği duymuştum karşılıklı 

yamaçlar arasındaki boşlukta. Ufuktan sapsarı bir ışık kuşağı 

yayılıyordu – ve ön planda, netliğin hoş kasveti. O andan 

sonra ne zaman taraçaya çıksam aynı görüşü aradım. İdeal 

vadi fikri bende sağlamca yer etti. Çünkü Ateşbulum, bir kere 

öyle görülebildiyse, aslında hep öyleydi: Mesele görebilme 

meselesiydi. 

Bir dönem böyle geçti, vadiyle koyun koyuna, nefes 

nefeseydim. Sonra, ardı görünmeyen kayalıkların ötesinde 

beklettiğim çarpıcı dünyanın damarı kabardı gitgide; çılgınca 

attı nabız; kabuk çatladı, kan sızdı mekâna. Karışmadım kanın 

karıştığı burçlara. – Bir kırılmaydı bu; doğrudanlık ortadan 

kalktı; yitirdim kesinliği, keskinliği; benim kopuşumdu bu 

Ateşbulum’dan: Ötede beklettiğim dünya hâlâ orada, geride, 

arkadaydı, bekliyordu ateşli çarpıcılığıyla; biliyordum orada 

olduğunu ama erişemiyordum ona, hamlelerim ters tepiyordu. 

Ayrılma vaktim geldi vadiden; düştüm yollara; canlılığı, ışığı, 

36


rengi, manzarayı, parıltıyı, gözbebeğinin nakışını başka 

yerlerde kovaladım. 

Kopmadım ama doğadan! Ne var ki aramıyorum artık 

doğal olanın o eski büyük resmini… – Güzel’i yeni baştan 

tanıyorum. Ağaçlara, çalılara, toprağa, çiçeklere pek uzun süre 

baktım. Araştırdım uyumu, deseni, karşıtlığı, alacayı, geçişleri, 

bileşimin mührünü. Aralara baktım, dışarıya kaydım, 

etrafından baktım, buğular üzerinden baktım, delice baktım. 

Fırıl fırıl döndü gözlerim, birdenbire odaklandım. – Doğal 

olanda şimdi ne Constable havası, ne bahçe estetiği, ne de 

ikonik imgelerdir bulduğum. İşte vardığım yeni detaycı bakış: 

Karşı yamaçtaki orman kesitinde otlar, saplar, gür yapraklar, 

eğri büğrü dallar, tüylü tohumlar, kuş üzümü salkımları, 

tombul meyveler, sarmaşıklar, ağaç kabukları, bombeler, 

kıvrımlar, boğumlar – ve bunların tümündeki biçimler, 

renkler, derinlik açıları, yoğunluk, ısı, yansımalar, kıpırtı, 

karmaşa… Mevcut nesnel görünümün ardında yer ve hava 

etkenleri, coğrafi yapı, iklimin koşulladığı yerel birliktelik, 

türlerin yakınlığı gibi somut temeller var aslında; ama onların 

da ardında, hepsine hayat veren çok daha derin, açıklanması 

güç, gizli, karmaşık kaynaklar yatıyor. Capcanlı bir temasın; 

öğelerin eksiksiz bütünlüğüyle yoğun bir ilişki kurmanın 

peşindeyim. 

Düşüncem ani bir ivme yakaladığında, etrafımda güçlü 

bir ilişkiyle birbirini tamamlayan ilkeler duyduğumda, işte o 

zaman, karşımdaki en olağan çerçeveden, tıpkı Ateşbulum’da 

olduğu gibi, yepyeni bir güzellik gerçekliği doğuruyorum 

37


kendim için: Dönüp dolaşıp, eninde sonunda aynı elektrikli 

doku var kılıyor dünyayı! 

38


ADINI ARAYAN 

Adını arayan, bulur. 

“Adımı arıyorum” dedi ve yola koyuldu. Nereye 

varacağını düşünmeksizin ilerledi; özgün eylemin peşindeydi, 

karşısına gelen her şeye özel bir anlam biçti. (Neden adını 

arıyordu? Ne demekti bu?) 

Görüntüleri doldurdu çerçevelerine hıncahınç. Renkleri 

ayarladı, belirledi renkleri. Bakışlarıyla ilerlerken sert 

omurgasını duydu ormanın, kasabanın, uzaklar pusunun 

içindeki lekelerin; kurşun çekirdeğe ulaştı dağın konisinde, 

durdu. Hücum ettiğinde ardı ardına rafine görüntüler, 

dağarcığının tüm zenginliğiyle karşıladı, karşılıklar buldu 

flaşlar, kös davulları ve zillerle çakılan zeminlerde. Ani gördü 

bulutu, ani gördü gölü, ani gördü iri kıyım NATO binasını. 

Yolda giderken, otobüs durakları, reklam panoları, metro 

girişleri ışıltılarla akıp gitti yanından. Borsanın taçkapısına 

dimdik baktı. Pastel renkli fonlara yerleştirdi billboardların 

önünde bekleşen kadın profillerini; paralel evren 

bembeyazlığıyla ortasından yırtıldı siyasi lider afişleri; 

39


guruldadı ekranlar; berber makasıyla daldı fenomene. Kesti, 

biçti, ölçtü, rastgetirdi, yerleştirdi. İradesini şaşırdı; buyruğunu 

savurdu kentin ötesine. Işık hızıyla kaçacakken ufuk 

tanımayan öz, fagotun işareti süsü oldu son uzlaşmanın: 

Mağazalar, restoranlar, kuaförler, atölyeler, marketler ve 

bekleme salonlarındaki iç mimari, insanları paket deneyimlere 

koyuyor, böylece onları çağcıl bir dinlenceyle 

uysallaştırıyordu. 

Kendi de tadını çıkaramaz mıydı böyle bir iç mimarinin; 

beslenemez miydi çağcıl deneyimden? – Boş bir kafeye girdi, 

köşedeki bir masaya oturdu; tek başına oyalandı orada; 

latte’sini içip etrafına bakınırken ve çalan müziğe kulak 

verirken, sıradan bir doyum eşiğine varmayı bekledi. O birkaç 

dakikalık süre yetti ona; hemen dışarı, tekrar açık havaya 

çıkacak kıvama geldi. 

İstediğini almıştı, – öyle ki, ön değil, arka kapıdan çıktı, 

kentin sınırında buluverdi kendini birden. Kırsal arazi 

başlıyordu burada, koşullar farklıydı. Kentte geçirdiği saatlerin 

deneyim rezervinden cesaret alarak, tereddütsüzce ilerlemeye 

koyuldu yeniden. Tutturduğu ivmenin değerine 

güvendiğinden, bir aşama daha atlamak adına hızlı gitti ve 

bunda bir sakınca görmedi. Durmadı dinlenmedi, düzlükleri 

katetti, yorulduysa da önemsemedi. Bir yerden sonra ezbere, 

kurulmuşçasına gidiyor gibiydi. Farkında değildi hız kesmesi 

gerektiğinin, tıkanacaktı yoksa. Ayakları sürünmeye 

başladığında, orasından burasından yer yer ot tutamları bitmiş 

kumulların olduğu bir açıklığa varmıştı. Yorgun düşmüştü, 

40


uykusu bastırıyordu. Sonunda, soluklanmak adına tepeciklerin 

arasına bağdaş kurup çöktü, sağına soluna bakındı, ama 

rahatlamak şöyle dursun, birdenbire öyle çabuk, öyle tüketici 

bir şekilde alıştı çevresine ve pat diye düşüşe geçişini öyle 

apaçık duydu ki, baştan beri izlediği hiper-yolun sakıncasını 

ikinci bir işarete gerek duymaksızın anlayıverdi: Adını 

arıyordu, – “kumullarda” buldu: Killdunes… 

41


MOMENTUM ANCYRANUM 

Nasıl anlamalıyım kenti? Nasıl bakmalıyım; nasıl 

görmeliyim onu? 

Yağmurlu gecede uzakta ışıl ışıl titreşen sinematografik 

masalsılık mıdır o? – Ya da, gün ışığında daha yakından, 

anıtlara, meydanlara odaklanmalı, gerisini bulanık bir yığın 

olarak mı almalıyım? 

Kalbinden yakalamak istiyorum kenti. Araba işlek 

caddelerden geçip köşebaşlarını dönerken, devinimle örtüşen 

şurup gibi bir duyuma mı denktir kent? Böyle mi 

algılamalıyım onu? Veya her köşede yoğun ayrımlarla, içten 

içe bir magma mı duymalıyım? Ya da denizlerden hafif bir 

çalkantı, bir medcezir izlenimi mi taşıyıp getirmeliyim 

yaylılarla, yayvan semtlerin karnına? 

Yoksa gün ortasının kapalı, yağmursuz havasında 

yıldırımlara karşı yalıttığım kaba kütle mi olmalı kent? 

Taşlaştırmalı mıyım onu, yekpareymişçesine? İçine saldığım 

duyargaların, uzandıkları noktalarda donup kalacağı kaskatı 

bir son mu kılmalıyım onu? 

42


Kokusu nedir kentin? 

Odadayım. Susup gözlerimi yumuyorum, içime derince 

çektiğim soluğu tutup, durdurduğum zamana kulak 

kabartıyorum: Kent devasa bir heykel gibi canlanıyor içimde. 

Bunu capcanlı duyduğum ateş gibi uçta kendi sınırımdan 

dönüyorum, şimşek aydınlığından bir siluet kalıyor geriye, 

orada, kentin yerinde. Tanıyorum bu silueti – kendimden, – 

yaratılıştan içime bırakılmış bir imza gibi: gizli ismim gibi. 

Kent nedir, ona nasıl bakmak, onu nasıl duymak gerekir, 

bunun en ideal tavrı nedir? Bilmiyorum, tanımlayamıyorum, 

ama bu kentte en varsıl ânımdan da en yoksul ânımdan da 

aynı muammayı doğurarak, tinin can alıcı yerindeki ebedî 

noktayla geri dönüyorum. 

43


KUTLU FIRTINA 

Karanlıkta tufan kopuyor. 

Gecenin fırtınaya doyduğu bomboş arazide tek bir 

Allah’ın kulu yok. 

Bir Allah’ın kulu – benim. 

Tekinsiz tepelerde çalılar. Toprakla yüksekler arasında 

halat gibi kıvrılan, kapkara duman bağları. Dünyanın 

bilinmeyen ucuna açılan tarla şu taraftan başlıyor. 

Buyruğunu dört bir yana duyuran kış soğuğu gibi, 

engebeleri kaplamış tok bir bilinç bu! Benliğin öz kokusu! – 

Yamaçların ıpıslak çığırları, kararlı rüzgâr, karıncalanma. 

Gizemli yazgıların kesiştiğine inandığım yoğun vadiye doğru 

kaydığında zamanın ağırlığı, hayvanın kürkündeki alaca gibi 

duyuyorum içimde tepelerin kalıcı şeklini. – Şimşek. 

Gökgürültüsü sustuğunda, boşlukta uğultular. 

Derinlerde yumrular. Tohum, kök, kuyular. Yeraltı mağaraları, 

dereler, gediklerden kaynayan sular. 

Tepenin yoğun kütlesinde, yoklukta, ışıltılı bir gelecek 

fikri göz kırpıyor defalarca, ametist bir damarda. 

44


Susuyorum, geri dönüyorum: Ben ki ölümlüyüm, nasıl 

da kutludur ölümsüzlüğü böyle içeriden duyabilmek – 

dışarıda! 

45


TWIST 

What a sage! 

Intense with presence, solemn and stark, full of dark 

aura. No apparent drama. Concealing gloom, prompting grace. 

In the face of duty, flagging prematurely. Urging power with 

whatever breath incapable. A well-engineered grin for a 

circumstance exhausted. Smart gesture for a failure registered. 

Resorting to former charm. Trapped in rigor, pretending vigor 

— to attain fatal substance and animal malfunction. 

Compulsively rehearsing rapture, destined for doom. 

Utterly funny! 

46


GÖRÜNTÜ - I 

Plan bellidir; kâğıt üzerinde çizili olan, uygulanacaktır. 

Taşınıp getirilir tuğla, taş, çimento, kereste, demir. Temel 

kazılır, sütunlar çıkılır, iskelet kurulur, duvarlar örülür, cephe 

ve çatı tamamlanır. Pencereler, kapılar, balkon, bacalar – ve 

sonuçta, ölçe biçe konumlanmıştır bina. Barınma ihtiyacına 

uygun, işlevsel bir mimariyle düzenlenmiştir tüm yapı 

elemanları, bahçe tasarımı, giriş-çıkışlar, müştemilat. Hepsi bir 

bütünde bir araya gelir, tamamlanır. 

Sonunda bir görüntü olur bu, birileri için, uzakta. 

Kendinden başka – bir görüntü. Hiç öyle değilken kuvars olur 

öğle güneşinde, ya da sarmaşıklarla bezenmiş beyaz bir kale. 

47


GÖRÜNTÜ - II 

Uzun boylu, genç bir adam. İnce yapılı. Sırtı biraz 

kambur, omuzları düşük. Elleri iri iri, kolları cılız. 

Anatomisinin kendine özgü birtakım orantısızlıkları var, 

üstündeki giysiler eğreti duruyor. Pantolonu bacaklarında 

boru gibi, dizleri hafiften pot yapmış. Trençkotu da tam 

oturmamış gövdesine; beli bol, koltukaltları kırış kırış. Rengi 

atmış bir fuları gevşekçe bağlamış boynuna. Saçları dağınık; 

bir iki tutamı öylece dikilip kalmış. Başının manidar eğikliği ve 

kaşlarının çatıklığı kişiliğinin katı bir ifadesini yansıtıyor. 

Genel anlamda donuk bir görünüşü olduğu söylenebilir belki; 

öte yandan, hem ince hem de hayli sağlam görünen yapısı, 

şaşırtıcı bir dengeyi dışavuruyor. Tuhaf şekilde sakin, 

kontrollü, serinkanlı bir hava seziliyor onda: Sanki istekle 

kavruluyor yine de. Kaos rüzgârlarının ortasında bir heykel 

âdeta, durumu dirim olarak anlıyormuş da sessizce kulak 

kabartmış, dikkat kesilmiş: Kim bilir nelere, – çılgınlıktan 

bakışlarını sakınırken, şehla gözlerindeki girdabın ve 

kıvılcımların manyetik merkezini saptayabilmek imkânsız. 

Ondaki temel çelişki ve uzlaşmanın aykırı karakteri, keskin 

sinyallerle dalga dalga yayılıyor boşluğa. 

48


Yok, hayır. Görüntü olur o da birileri için. Kendinden 

başka – bir görüntü. Hiç öyle değilken, akşamın kapısında, 

sadakat timsali karanlık beyefendi olur, sıkıcı âşık, düzen 

kölesi. 

49


ONAY 

Kafam dinç, gece arı. 

Hava kabarcığı gibi şişip yükseliyor asfalt, duvarlarda 

tırmanıyor siren sesi, zamanın çizgisine yürüyor oluklardan 

özellikli su. – Boş sokaklardan geç, rüzgârlı yola güğüm bırak 

geceyarısı. 


Dükkân tabelalarının oluşturduğu rengârenk mozaik 

zeminde, ölümsüz çocukluğun uğultusu. Dünyaya ait olmanın 

kasılması, şimdi, yıldızların önünde serbest kalır. Dokun 

ağacın kabuğuna, taşı tut, buhar tüttür mazgallardan, 

ayaklarının altındaki toprağın cevherlerine göre yaşa. 


Işık uğrasın ara sıra, ihmal edilmiş kıyı köşeye. Görünsün 

pas lekeleri, görünsün yosun, çizikler, çentikler, çamur, âtıl 

yığınlar: Parmaklıkların ardında, elektrik tellerinin altında, 

50


kuyuda, demlenen pelte. – Sahipsiz dünya bir surete bürünsün 

böylece: Üstün duyarlılıktan bir izlenim kalıt bırak. 

51


İTİRAZ 

duyumların yeniden değerlendirilmesi 

Benim merkez. 

İtirazım var – dışarıya, içeriden. Tepkim derinden, en 

temelden. Toptan bir karşı çıkış bu. Esası bulmuşum, etkinim; 

değişiklik yaratmak, belirleyici olmak istiyorum. İradem kıpır 

kıpır, capcanlı, yabanıl. 

İtirazım var. – Meşe ağaçlarının üzerindeki geniş, uçuk 

mavi gökyüzünde dağınık duran, aslında birer bulut değildir: 

Aralarındaki boşluklarda, gözbebeğini duyarsızlaştıran pullara 

rastgelinir. 

Buradayım, itirazım var. Eğik çitte tünemiş duran, tarla 

kuşu değildir: Alacası üstün zekâ bileşimlerini uyarır. 

Varım, bakıyorum, duyuyorum. – İtirazım var: Yarısı 

yıkık duvarın sıvası dökülmüş yerlerinden görünenler, tuğla 

değil, edimin gizemine zemin oluşturan lekelerdir. 

Esas bende, içerik bende; her şeyi başkalaştırabilirim 

dilediğim an. – Havadan geçen, ne toprak kokusudur, ne de 

52


kömür dumanı: Yoğun güç yumaklarının kofuludur, varlığı 

muamma, niteliğine erişilmez. 

Hava soğuk, temiz, berrak; açık alanlarda bütün 

mesafeler daha geniş. Taptaze bir nefes çekiyorum içime. 

Vahşi hızar sesleri yankılanıyor. – Yarı yıkık duvarın 

yüzeyindeki yosun lekelerinin geometrisi, istemi ansızın 

düzensizleştirebilecek bir duyum aralığını ima ediyor. 

Yüzümü çeviriyorum. 

Karga değil bu gelen, bir kuş uçuşu değil kapkara, hayır – 

düpedüz do sesi: Odun deposunun güneşte parlayan ıslak 

tomruklarından, çimenler ve kızıl toprak boyunca ormanın 

başlangıcına doğru ilk kez uzanıyor, tastamam, buğulu saat 

beş kuşağı. 

53


1986 YILINDAKİ EVİMİZ 

İnci’ye 

Evimizi ben beş yaşındaykenki haliyle hatırlamayı 

seviyorum. Özel bir evdi bu, tuhaftı, eşi benzeri yoktu. 

Ilıklığıyla kendini belli ederdi bu ev. Eşyalara yönelen her 

bakışı bir hâle, gölgelerin sızısı sarardı. Floresan 

aydınlığındaydı odalar. Elektrikliydi susku. Cilalıydı kıyı köşe, 

duvarların ve mobilyaların detayları canlı bir bozarmışlıkla 

dururdu derinde. Kofralar gibi vınlardı ev tümden. İçine 

girerdim bu evin. Dışarıda su damlaları şıpırdardı. 

Salonda potinler sıralanırdı. Arka odalarda battaniyeler, 

loşluk ve boğukluk, – ve düzenli provalar olurdu. Masa 

örtüleri kareli muşambaydı. Metal tastan yayla çorbaları 

içilirdi. Duvarlar sekiz metre yüksekti. Annem babam 

meditasyon yapardı geceler boyu koltuklarda. Tüycükler 

uçuşurdu havada. Yağmursuz anlarda insan durup dururken 

çıldıracak gibi olurdu. 

Gelip geçerdi binbir çeşit gelecek. Baharat çarşıları 

taşınırdı masanın dört ayağının altına. Koliler açılırken – 

Deliorman’daki akrabalar yollardı– buz keserdi usul dünya. 

54


Bilinirdi, uzaktan karanlığın damarları gibi gelen ince 

derelerin bizim sokak başındaki kavşakta kavuştuğu. Herkesi 

yöneten zihinsel merkez gecenin yoğun peltesiydi. 

Sesler nasıl da döşenirdi, uykusal bir rahatlıkla, 

tamıtamına, yaşayış kanallarına! Korna seslerinin 

insanoğlunun sonsuzluğa yanıtı olduğunu her an duyarak, bir 

tabure ayarlardım kendime oturacak, bitimsiz bir hevesle 

ürpererek. Çünkü her an, açık televizyondan Amerikan 

filminin dinlendirici gizem melodileri gelirdi, ezberlediğim: 

Her an olabilecek önemli bir şeyi beklerken, günün değeri 

şaşırtıcı derecede yükselmiş olurdu. 

Evimiz 1986 yılında dünyayı kalbinden yakalamıştı. En 

uzak ışıkları duymak için terasa çıktığım hiçbir zaman elim 

boş dönmedim. İlgimi küçük küçük zevklere topladım. İşe 

koyulduğumda, uzun süre kopmadım uğraşın düzgün 

çizgisinden. Kulaklarımda çınladı, bilginin ödü. 

55


SESSİZLİĞİ HATIRLATAN ŞEYLER 

deli mistisizmi 

Yaşamımın başka yaşamlara göre bana çok katı 

göründüğü zamanlar olur. Öyle anlarda katılığı kırıp 

gevşemek hemen mümkün olmaz ya, yine de bulunduğum 

yerden yüzümü öteye döner, bana bir an evvel nefes aldıracak 

şeyi ararım. (Çünkü katılığın yaşamımın temel koşulu 

olmadığını, durumun geçici olduğunu duymak isterim.) – 

Severim dünyanın sessizliğini hatırlatan şeyleri. Onlar nefes 

aldırır bana. Alıcılarımı dört açar, etrafta sessizlik zeminini 

tararım. 

Zamanın içinde dinlenir bu zemin; gizli, uyur vaziyette 

bir dokudur, ama doğru bir dokunuşla etkinleşmeye de 

hazırdır. Bir kere etkinleşebilirse eğer, – sessizliktedir, 

sakınmaya uğraştığım katılıktan uzak, işlerliğin, serbestliğin, 

uyumda çözülüşün anahtarını barındıran köken. 

Fakat her an el altında değildir sessizliğe dair bu şeyler. 

Bir ustalık gerektirir onları bulmak ve doğru yerden açmak. 

Ne birdenbire gözlerimin boşlukta sabit bir noktaya dalıp 

gitmesi yeter bu anlamda, ne de ciddi bir tavır takınıp bilinçli 

56


olarak seçtiğim bir tarafa meyletmekten sonuç alabilirim. Öyle 

anlar olur, bu tutumların her ikisi de, katılığı kırmak şöyle 

dursun, daha da pekiştirir. Çünkü aynı koşullar hem kişiyi 

nefes almak adına başka tarafa yönelmeye zorlar, hem de onu 

cendereye sokar, nefessiz bırakır. 

İşte tam da o durumda teklemeye, aksamaya başlar 

sessizliği hatırlatan şeylere dair içgüdüm; takılır, tekrarlayıp 

durur, arızalı bir reflekse dönüşür. Bir yandan katılık, diğer 

yandan sessizliğin dürtüsü, ikisi bir o yana bir bu yana çeker 

durur beni. – Lastik gibi uzarım. 

Bu anlamda, benim sessizliğe kafayı takmam da bir 

muammadır, sessizliği bulamamam da. Şansımı her an zorlar, 

sessizliği hatırlatacak şeyleri arar dururum. Işık bir öyle yanar, 

bir böyle. 

* * * 

Okuma salonunun benim bulunduğum noktası gerilimin 

merkezidir: Seslere karşılık dikkat yoğunlaşması, hareketliliğe 

karşı durgunluk, uyarımlara karşı sebat, – düğüm burada 

toplanmıştır. Mekânın işaretleri yanardönerdir; duyum 

alanıma giren, seçtiğim her öğe her an kabuk değiştirebilir. 

Dakikalar başkalaşımdan geçer. – Ama koşullar ne olursa 

olsun, okuma salonunun benim için çılgın bir mücadele 

alanına dönüştüğünü kabul etmek istemem. Aklım, her an, 

zihnin kartal gözü için oralarda bir yerde olan delildedir. 

Ödev gibi üstlenmişimdir elimdeki kitabı okumayı. – 

Okumanın hiç kolay olmayan çetrefil yolculuğu, birbirine 

57


giren satırlar, çaprazlama anlam kesişimlerindeki kısırlık ve 

içgüdünün başkaldırısıyla kendini gösteren yarı istemli 

disleksi, sonuçta programlı uğraşın mantığıyla karşı karşıya 

getirir kişisel bilinç izleğini: Bu karşıtlıktan hızla türeyen 

açmazın önünü alabilmek adına, mekânda alternatif bir 

duyarlılığın ışığını yakabilecek her türden koku, renk, ses 

anahtarını çabucak deneyiverir, bir kıvılcım yakalamak 

isterim. 

Bana sessizliği hatırlatan şeyleri severim. Ama 

yaşamımın katılığı da amansızca duyurur kendini. İçinden 

çıkılmaz bir durum. Yapılabilecek en topyekûn hamleyi 

yapmış ve karşılaşılabilecek en kuvvetli dirençle 

karşılaşmışsanız, bunu kabullenemez, söz konusu işleyişi 

yanlışlayana kadar aynı hamleyi tekrarlamayı göze alırsınız. 

Gelgelelim böylesi karşı hücumlar ters tepmeye mahkûmdur: 

Yumuşaklığı elinden alınmış olan dünya, üzerine gidildikçe 

kendini dehşet verici bir sertlikle dayatır. – Onun yerine, 

ortaya çıkan gerilimi doğrudan ve kestirme yollarla değil, 

dolaylı yollarla çözüme ulaştırmak gerekir. Daha en baştan, 

gücün işleyişini yoluna koyma ve gücü pekiştirmeye yönelik 

belli bir mecaz ustalığı geliştirmiş olmak elzemdir. 

* * * 

Okuma salonuna geri dönelim. 

Ortam sıkıntısı gitgide bastırıyor; yan yana, uç uca 

eklenen bilinç yamalarıyla zihnin görüşü her an daha da 

bulanıklaşıyor; yetmezmiş gibi, bir de irade paraziti ekleniyor 

ardı arkası kesilmeyen örüntüye. – Gene de bir anlığına 

58


camdan dışarı bakmayı başararak, ileride, yamaçtaki yağmurlu 

orman parçasında sanki Sistina Şapeli için bırakılmış gibi 

duran yayvan bir açıklık buluyorum; rahatlamak adına oradan 

güç alıyorum. 

Fakat sinir gerilimi, uykululuk, düşünsüzlük karışımı 

yarı esrik bir ruh halinin serbest seçiciliği, olur da bir korku 

nişinden kendini sakınmazsa, oranın iç koşullarını genel bir 

dehşete dönüştürebilir. Gerilim birdenbire artar, en köklü ve 

açıklanması güç güvensizlik ve çelişkiler tırmanışa geçer. Öyle 

bir anda düz bir duvar bile endişeyi yüklenebilir, beyaz boyalı 

bir saksı ya da cam bir vazo başlı başına tekinsizdir. Gelin 

görün ki, durum benim için tam da öyleyken (düz duvardan, 

saksıdan ve vazodan lanet saçılırken), – yine yüzümü çevirip 

bu defa öteki pencereden bakıyorum, karşıki binada külrengi 

göğün boşluğuna karşı yalnız başına çatıyı onaran işçiyi 

görüyor, onun adına tuhaf bir duyarlılıkla ürperiyorum: 

Adamın duruşundaki tavrı capcanlı yakalıyorum ve bunda 

evrensel bir gizem buluyorum. 

* * * 

Öncelikler ikincil birtakım işlevlerle altüst oldukça, sonuç 

olarak, dev bir irade vakumu türüyor, aksaklık kök salıyor. 

Böyle bir arızaya tutulmuş halde, camın kirli köşesinden nefes 

nefese baktığım kilometrelerce uzaktaki gökdeleni bir 

görebiliyorum, bir göremiyorum; düğüm bir gevşiyor, bir 

sıkılıyor. Tamamen kopup gidiyorum okuduğum kitaptan. 

Gökdelen imgesinden vazgeçip, başka bir imge peşine 

düşüyorum. Ama duvarda asılı çerçeveye, çerçevenin içindeki 

59


leylek göçü resmine bakarken, aniden, geri dönüşsüz bir 

şekilde tükendiğimi duyuyorum, – çünkü leylek göçünün 

kendisi değil bu, resmi yalnızca. – Her yanı boğuyor zorlu 

trajedi; kayıp yüzyılın sancısıyla inliyor eşya; eylem için 

beklettiğim kaynaklar zehirlenmiş; deneyimin omurgası yok; 

yarım yamalak bir patlamayı abartmaya çalışıyorum. 

İşte tüm bunlar yüzünden, yalnızca ben bilebilirim, kent 

merkezinin üzerindeki akşam bulutunda şu an nasıl bir 

manyetizmi sabitleştirmeye çalıştığımı; bir türlü 

okuyamadığım kitaptan, orada olmayan nasıl bir baş karakter 

türetmeye çalışarak yanıp kavrulduğumu; dikkatim dağıldıkça 

etrafta neden tuhaf, aykırı, çarpık göstergeler yakaladığımı, 

boşluğa sonsuz değer atfettiğimi – ve neden, bana sessizliği 

hatırlatacak şeyler aradığımı: sehpanın üzerinde duran beyaz 

ciltli Sayılar Teorisine Giriş kitabına neden böyle bir olağanüstü 

meta incelemesi yaptığımı… 

60


KURBAN - I 

denize doğru kaçan bir danaya 

Güvendeydi ilk zamanlar. Bazen dörtduvar arasında, 

bazen dışarıdaydı, ama bir başına değildi, kendi gibilerin 

yanındaydı. Açık havaya çıktığında, güneşi, çayırı 

gördüğünde, esenlik ve iştah doluydu, şendi. 

Dünyanın halleri, havalar, mevsimler, solunan, yaşanan 

bin beş yüz upuzun gün. – Sonra, kalabalık bir sürüyle 

koparılıp alıştığı topraklardan, şehre getirildi, tahta çitle 

çevrili, çekilmez bir otuz metrekareye sıkış tepiş hapsedildi. – 

Adamın biri gelip seçti onu, çekiştirerek götürdü, bir canlı nasıl 

alınıp satılabilirse. 

Bir anda dünyada tek başına. Kıyamet gibi bir sabah 

gelip çatmış. Hiç yandaşı yok, yardımcısı yok, herkes canına 

düşman. Üzerine geldiler, çirkindiler, kaçtı. Kopardı ipini, 

güçlüydü, çiti parçaladı, gördüğü ilk boşluğa doğru koştu. 

Bırakmadılar peşini. Her köşesini tutmuşlar dünyanın, 

her tarafa yayılmışlar, işgal edilmedik tek bir karış 

61


bırakmamışlar. Kovaladılar, sıkıştırdılar, sahile doğru 

sürdüler. Suya giremez dediler. 

Ama kaçtı denize doğru. Yürüdü, başına kadar girdi 

kıpırtısız külrengi sulara. İlk kez gördüğü deniz nasıl da uçsuz 

bucaksız, nasıl da gizemli… Su nasıl da şıpırdıyor… – Bu 

adamlar böylesine canavarca, şimdi, nasıl gelebiliyor onun 

canını almaya? İçinde yaşamanın kocaman bir soru işareti 

olduğu şu garip dünyada nasıl… 

62


KURBAN - II 

Ve nasıl olageldiyse öyle sürüp gidecek bir dünyada, 

insan eliyle yavanlığa ve kötülüğe mahkûm edilmiş bir 

dünyada – kanını döktüler onun. Öyle gür, öyle tazyikle 

fışkıran, sağlıklı, kıpkırmızı bir kan… 

Oysa o hiç ayrılmak istememişti dünyadan. Yitiktir artık. 

O eksildiği an, zamanı ve mekânı parçalayan, her şeyi boşluğa 

salan bir yarık açıldı – onun varlığının görünür olan sonsuz 

uçurumundan: O âlemler kadar sarp ve derin yarıktan aşağı 

akıyor, dağılıp saçılıyor şimdi tufanlar, zevk suları, kutsal 

nektar, buz kristalleri, buhar, ışıltılar, – iradenin, 

yapabilmenin, varolmanın başlangıcında ve sonundaki 

bedensel soluğun bir zerrelik hikmeti. 

Dünya onsuz bir daha asla aynı olmayacak. 

63


KAR MANZARASI 

-gece şiiri- 

64


SORU 

Birbirlerine göre konumlarını biliyor insanlar. Kurallar 

çizilmiş; yaptırım gerektirmeyen özel konularda bile işleyiş 

belli. Neyin nerede duracağı bildirilmiş herkese. 

Elektromanyetik aygıt, atanmış işlevinden şaşmıyor. Kalbur 

duvara dayanmış. Ekranlarda anlaşılır kadın yüzleri. Elma, 

tezgâhta çarpıcı renklerle steril. Dinlenmeyi biliyoruz, geçen 

zamana hayıflanmak yok, tasasızca oyalanıyoruz. Semtlerimiz 

sakin, semtlerimiz saten gibi. Bize her koşul için çizilen 

protokoller, gizemi sıraya koymuştur mekânda. Kapıdan 

geçmeyi biliyoruz. Sokağa uyduk. Her şey olağan. Biliniyor 

kentlerde, kişi kendini sabah nasıl açar, nasıl kapar geceleyin. 

Karşılıklı anlaşıldı ahşap, demir, cam, mermer üzerinde. 

Ehlileştirildi dışarının karanlığı. İşte, sizin istediğiniz gibi 

geceye karışıyor Kafkas treni. Belirli bir yaşantının iç hüznünü 

üç notada çağrıştırabilirsiniz. Başlangıçtan beri şüphe 

duymadınız, bir ömrün nasıl yaşanabileceğinden. 

Mobilyalar arasında serbestçe uçuşan tozların zamanını 

mı yavaşlatmak istemiştiniz? 

65


LABORATUVAR 

deli mistisizmi - II 

Kişi dünyada yerini şaşırabilir; doğaya, eşyanın 

düzenine, yaşamın akışına ve kendi yazgısına dair imgeyi 

zihninden yitirebilir. Böylece tümden yolunu kaybederek, 

uzun süre boşlukta sürüklenebilir. Bazen insan temel bir 

öğenin eksik olduğunu, varoluşunu tanımlayan bir işlevin 

aksadığını görebilir. 

Ama yeter ki yokolup gitmesin, onun için geçici bir 

durumdur bu mutlaka; imgeler geri dönecek, işlevler 

düzelecektir. Varoluşun anahtarları, bileşenleri doğanın 

şaşmaz bir kanunu gibi döngüler üzerine kuruludur. 

Ne var ki, asıl sorun, söz konusu geri dönüş gerçekleşene 

dek kişinin rahat durmaması, beklemeyi bilememesi, dar bir 

düşünce kümesine sıkışarak arızalı tekrarlarla sürekli hamleler 

yapmasıdır. Kolay kolay bastırılamayan bir dürtüdür bu; insan 

hummalı bir telaş içinde sınırlı bir dünyanın göstergeleriyle, 

varoluş laboratuvarının elemanlarıyla oynar durur, kendi için 

işleri zorlaştırır. 

66


* * * 

Kafede tek başıma oturuyorum. Burada olmaktan 

şimdiden fazlasıyla sıkıldım; bu masa, bu sandalye hiçbir şey 

ifade etmiyor bana. Kalkıp gitmeliyim belki de, ama nereye? 

Ne yapıp edip, içinde bulunduğum “sırf burada olma” 

durumunu aşmam gerek. Algım dışarı kapalı, boynum önüme 

düşüyor, yetersizliğimin at gözlükleri beni oturduğum masaya 

ve önümdeki tabağa, bardağa mecbur ediyor, – ama bir 

yerlerden denemeye başlamak zorundayım. 

İçgüdüm bir oyun oynamamı söylüyor bana: Etraftan bir 

şeyler bulup onları birbiriyle ilişkilendirmeli, örneğin onlardan 

bir üçgen kurmayı denemeliyim. Üçgen, evet! Üçlüler bulmalı, 

üçgenler kurmalıyım. Basit, güzel bir oyun. Hiç yoktan iyidir. 

Elbette oyunuma etraftaki her şeyi malzeme yapmamın 

sakıncaları olacak, bunu biliyorum. Doğru üçlüyü tutturup 

gerçek bir üçgen kurana kadar sayısız defa deneyeceğim ve 

belki de bu sırada her şeyi birbirine sokarak, kaotik bir yumak 

yaratacağım. Belki de tam tersi. Denemek gerek. Hem böylece 

elim kolum bağlı beklememiş olurum. Gelsin raflar, 

pencereler, kapılar, gelsin saksılar, masalar, sandalyeler, tavan 

süsleri, heykeller! Fazladan fazladan deneyeceğim, başka yolu 

yok. Çünkü nihayet doğru üçgeni yakalayarak bir anlam 

geometrisi kurabilmem biraz da tesadüflere bakıyor: Ne yapıp 

edip, mekânın dokusunda bilincin yüzeyine göre alternatif bir 

akışı ima edebilecek özgün bir açı ve aykırı bir eğim bulmam 

gerek. 

67


* * * 

Önümdeki kare masanın üzerinde kalın bir cam var. 

İçerinin görüntüleri yansıyor bu yüzeyden. Tabağımdaki 

yemek artıklarına, çatalıma ve kaşığıma, dibinde son bir 

yudum çay kalmış bardağıma bakarken farkediyorum 

camdaki yansımayı. Bulanık, titrek, tuhaf ayna görüntüleri var 

orada. Ortamı bu yüzeyden görmek bambaşka. Uykulu bir 

yavaşlık ve dumanlı bir değişim hâkim bu cam-içi evrenin 

ruhuna; oyunun gizemi hâkim. Tavandaki dört kollu avize, 

orada, kıpırdanan bir venüs sinek kapanı, ses de çıkarıyor. 

Çayım, orada, yakut. Duvarın boyası orada mavi bir 

akvaryumun suyuyken, tavanın ahşap kenarlığı orada 

kurutulmuş engerek. 

Yansıma evrenin bu gerçeküstü öğelerinde gezinmek 

gözlerim için başlı başına bir zevk. Bu fantastik uğraşı sırf bu 

yüzden öylece devam ettirebilirim, vaktimi böyle geçirebilirim. 

– Peki ama, bunun ötesinde, yansıma evren benim için beri 

taraftaki evrene, buranın zamanına bir ayna olabilir mi? Yani, 

yansıma öğelerin birbiriyle olan ilişkisinden canlı, etkin bir ilke 

türetebilsem, onu hem o evrende hem bu evrende kullanabilir 

miyim? Kısacası, nihayet doğru üçgeni kurarak kötü gidişi 

kırabileceğim ve en başta yitirdiğim imgeyi geri 

getirebileceğim, aksayan temel işlevi düzeltebileceğim zaman 

gelmiş midir artık? 

68


GİZ - I 

Geminin limana girerken her şey olağanmışçasına açtığı 

bayrak ve flamalar anlaşılabilir; salgın haberlerini hiçe sayarak 

kente yanaşmaları anlaşılabilir. Rıhtıma demirlerken 

ateşledikleri fişekler anlaşılabilir. Karşılamaya gelenlere teslim 

ettikleri dostane hediyeler –gümüş at nalı, keçi postu, geyik 

boynuzu– anlaşılabilir. 

Temmuz güneşinde uzaktan ışıl ışıl gördükleri kente dair 

trajedi geçerli değildir onlar için. Niyetlerle ve amaçlarla 

gelmişlerdir. Boşaltırlar sandıkları kıyıya. Pirinci bırakırlar, 

buğdayı bırakırlar, patatesi bırakırlar. Viran ambarlara 

kasalarca afyon, küplerle yağ bırakırlar. Valiye elma şarabı 

yollarlar, kılıç yollarlar, inci kolyeler yollarlar. Baştabiple 

konuşurlar. Ceset çukurlarına kireç atmaya yardımcı olurlar. 

Sonra bekledikleri altınlar gelir, zümrüt ve elmas gelir, gemiye 

yüklerler. Bir ara çatışma çıkar, soyguncular öldürülür. 

Kadınlar kaçar. Tersane tarafından gelen isyancılar yaylım 

ateşine tutulurlar. O sırada konsolos canından olmuş, 

gümrükçüler yaralanmıştır. Demir alıp hareket ederken sahile 

meşaleler atarlar, çürümüş gemileri ateşe verirler. Teleskoptan 

seyrettikleri yamaçlardaki kargaşa onlara dokunamaz. Havaya 

69


işaret okları atarak uzaklaşırlar. Yardıkları suyun geçici beyaz 

köpüğünü bırakırlar geride, parlak güneşin altında ufka doğru 

yönelirler. 

Bunların hepsi anlaşılabilir. Başından sonuna dek olaylar 

akışının tam ortasında olup da nasıl bağımsız, ayrık 

kalabildikleri belki bir şekilde anlaşılabilir. – Fakat asıl sır, 

bütün olanlardan sonra, yelkenler arasından gökyüzüne 

suspus bakan kaptanın, bir ara neden başındaki sinekleri 

kovmaya kafayı taktığı, olağanüstü okyanus manzarasına karşı 

gözlerini sersemce yumup ağzında bir saman çöpü 

geveleyerek, bayağı bir şarkı söylemeye başladığıdır. 

70


GİZ - II 

Ormandadır. Patikalardan, seyrek çalılıklar arasından 

yürür. Rastgele bir yerinden girdiği ormanın neresinde 

olduğunu bilmez. Bir haritası yoktur; sezgileri ne tarafa 

yönlendirirse o tarafa gider. 

İnsanların dünyasından saatlerdir uzak. Yürür, atlar, 

seker, dikkat kesilir, solur. Beden işler, ruh işler; duyuları 

açıktır, zihni berrak. İlerlerken, göğü gözden kaçırmaz; rüzgâr 

geniş bulutlara göre eser yüksek dallar arasında. Taşların 

yüzeyinde madenî dalgalar parlar. Geçtiği yerlerde çalıları ve 

yaprakları hışırdatır; ilgisini çeken taşları, tohumları eğilip 

toplar. Durur, toprağa yansıyan titrek bir gölgeye bakar. 

Takılıp kalır su boyunda. Su sineklerini sayar. Dinmez 

ormanın sesleri. Çiçeklerdeki renklerin, yapraklardaki 

pırıltıların, yosunlu kayaların, su damlalarının, kıvrımlı 

dalların, zengin bitkisel biçimlerin, esintilerin, kımıltıların 

belirlediği ve böceklerin, sürüngenlerin, kuşların, memelilerin 

uyduğu zamana ayak uydurmuştur. Bıkmadan izler 

kertenkeleyi, yılanın kıvrılışını, karıncaları, 

peygamberdevesini. Gölgelerin arttığı yerde kuvvetli, 

dramatik bir ilişki sezer ormanın iki yakası arasında. Kıvrım 

71


kıvrım ağaç kabuğuna bakarken hipnotize olmuş gibidir, 

zaman durmuştur sanki. 

Ne var ki, sonunda, ormanın kıyısında çıplak bir tümseğe 

karşı dikilirken, ne kadar zorlarsa zorlasın, salyangoz 

kabuğunun sarmalında yitip gitmiş kuyruklu düşünceyi 

yeniden doğuramaz. 

72


EV 

Bir evim olsaydı, duvarları yeşil boyalı tek odasında 

günlerimin kurulu düzeni işliyor olsaydı; orada yatıp 

kalksaydım bej çarşaflar arasında, tembelliği sevseydim; 

uyandığımda eşyalara göz gezdirseydim, duvarlarda deniz 

dibi, kanyon, katamaran resimleri, madalyonlar ve süs 

tabakları, raflarda muntazam dizili kitaplar, kız bibloları, 

küçük küçük kaktüsler, ayna kaplı bir piramit, bir tütsü altlığı 

olsaydı; aniden televizyonun köşesinde duran tepsiyi, 

sevdiğim kadının bana bıraktığı sandviç ve sütü farketseydim; 

bir not kâğıdı eğik duruyor olsaydı panoda; tavanın sadeliğine 

baksaydım, baksaydım, baksaydım; sonra perdenin 

aralığından sızan parlak ışıkta tozların uçuştuğu yoğun kesite 

doğru kaysaydı gözlerim; pencereden gördüğüm martının tek 

bir anlamı olsaydı kısacası… 

İşte o zaman, erken baharın büyüklüğünü çılgınca 

irdelerken uğurlu taşların ve falların küçük gizeminden 

yoksun bıraktığım şimdiki yaşamımdan, – çıtırtının, toplu 

iğnenin, yüksüğün ve ellerin eşsiz öyküsünü bulmak adına 

vazgeçebilirdim. 

73


EKRANDA 

bir kadın haber spikerine 

Sana bakarken bulduk kendimizi. 

Sen, görüntü olmayı seçmiştin bizler için. Fakat sana 

bakmaya nereden başlamalıydık, bunun için özel bir an mı 

kollamalıydık, bilemedik. Rastgele bakmaya başlamışız, 

farkında bile değiliz. Kabullenmişsin kendini bize sunmayı, 

karşımızdasın. 

Çerçevenin ortasındasın. Giyim kuşamın, saçlarının 

biçimi, makyajın, takıların belli bir tarzın bütünlüğü içinde bir 

araya geliyor. Seninle sunulmak istenen portre, istendiği gibi 

ulaşıyor bize. 

Ama bunlar senin kendini o portreye uydurmak için 

harcadığın çabanın yanında ne ki? Sen tüm konuşmanı, 

tavrını, okuyuşunu programlamışsın: Sesinin tonu ve 

yüksekliği, vurgular, söyleyişteki netlik, hız ve akıcılık – 

bunların hepsini kurallı kılmayı başarmışsın. Üstelik bu bilinçli 

ve ölçülü tutum mimiklerin için de geçerli. Falanca vurgu için 

falanca mimik. Falanca anlam imi için falanca tebessüm, yaslı 

74


tavır veya yadırgama. Duruşun dimdik; kendinden emin, 

serinkanlısın; jestlere yer yok, soylu bir ciddiyet takınmışsın. 

Hiç kimseye bakmamıza izin verilmediği kadar izin 

veriliyor sana bakmamıza. Belki bir dakika boyunca, aralıksız, 

sende gözlerimiz. Sadece senin kıpırtıların, sadece senin 

ağzından çıkan sözler, senin yüz ifaden, duruşun, bakışların. 

Başrolde sen varsın. Uzun uzun inceleyebiliriz seni. 

Detaylarına odaklanabiliriz. Parça parça ayırıp sonra yeniden 

birleştirebiliriz. Ya da parça parça bırakabiliriz. Belki de görsel 

bir aşırılık daha iyi bir estetikle anlatırdı, bir görüntü olarak, 

seni. Tek bir alaycı mimik, onlarca enstantanede. Ya da genel 

portren, kristalin otuz iki façetasında. Kısa, kestane rengi 

saçlarının omuzlarının üzerinde ara ara dalgalanışına mutlak 

bir sessizlikle odaklanarak orada özel bir zaman yakalamak, 

hareketin mekanik işleyişindeki biricik insani ilgiyi aramak. 

Ekran sana adanmış. Romanya’yı basan sel, Nevada’daki 

planör kazası, Kırgız kartal terbiyecileri ve yeni tanıtılan robot 

teknolojisi haberlerinin görüntüler dizisi arasında, senin otuzkırk 

saniyelik kesitlerin geliyor: Sen, yine Sen, – yeterince 

sabredebilirsek, belki de nihayet kişiliğin belirecek o kesitlerin 

toplamından, – çağın nesnelliğini taklit ederek. 

75


DAHA BÜYÜK BİR DEHA 

Ne tuhaftır dâhinin kendinden daha büyük bir deha ile 

karşı karşıya kaldığı an! Başka bir dehanın büyüklüğüyle 

yüzleşmekten söz ediyorum: Hem yaşanan ani kırılma ve 

ardından gelen karmaşık değişimler, hem de böylece açığa 

çıkan ölçüsüz enerji itibarıyla üzerine kafa yorulmaya değer 

bir mesele sunar bu karşılaşma ânı. 

Bunun gerilimsiz olması beklenemez örneğin. Hatta 

tümden gerilimdir dense yeridir. Çünkü dâhi öncelikle dâhi 

kalmak ister; denebilir ki onun dehasının özü budur; oysa bir 

başka dehanın varlığında bu pek kolay değildir. – O, kendi 

isteğiyle değil, mecburen tutmuştur dehasının yolunu; bu daha 

en başından böyledir; işlemiş, elden geçirmiştir dünyayı; iç 

huzursuzlukları rahat bırakmadığından üzerine gitmiştir 

kentin, günün, havanın, duyum ve alışkanlıkların; olduğu gibi 

bırakamamıştır nesneleri, deneyimleri; çatışa çelişe, zar zor bir 

şeye benzeyebilmiştir doğanın ve kültürün koşulları içinde; 

ayrıksı dürtülerini yeni alanlarda uygulamaya koymuştur: 

Artık sadece kendi işlenmiş dünyasında rahat edebilir; ya da 

edemezse de, yine orada rahat edemez; ayrılmaya niyeti 

76


yoktur binbir zorlukla yakaladığı özgün uyumdan, çapraşık 

dengeden. – Bir başka dehanın varlığı ise bunu zora sokar. 

Yani kapsamlı bir projedir deha. Abartılı bir işçilikle, 

algılanabilen tüm dünya ve bütün eğilimler değişikliğe 

uğratıldığından; girift içyapının ve özgün reflekslerin 

gereklerine uygun, toptan yeni bir yaşayış üslûbu ve çelişme 

zemini geliştirildiğinden; ve son olarak da, deha kendini 

sağlama almakla kalmayıp bir de kendi tiranlığını 

dayatabilmesi için geçerli bir meşruiyete şiddetle ihtiyaç 

duyduğundandır ki, – emin olmak zorundadır o, kendi ne plus 

ultra büyüklüğünden. 

Dâhi, varlığının temellerini işte böyle ilkel ve yabanıl bir 

çerçevede denetler. – Yabancı bir dehadan sakınır, dahası, onu 

gereksiz görür. Eğer karşısına çıkan kendinden küçükse, yer 

onu, – kolayca sindirebildiği için beslenir bile bu sayede. Ama 

kendi kadar veya kendinden daha büyük bir deha ile 

karşılaşmak, arzu edilir bir durum değildir kesinlikle; öylesi, 

dehanın kurulum mantığına ters düşer. Göz göre göre buna 

yönelmesi halinde, dâhi kendini tümden tehlikeye atacaktır; 

çünkü o, en köklü tehlikelere karşı kendini savunmaktan 

acizdir aslında. 

Dâhi kendinden daha büyük bir deha ile karşılaştığında, 

kıyamet kopar: Sûr’a üfürülmüş gibi olur gerçekten de. – Bunu 

takip eden birkaç saniye içindeki bir dizi olayın anlaşılması 

imkânsız gizemi dehaya içkin düşüklük ve yetersizlikleri 

apaçık kılacağından, denebilir ki, bu ilk birkaç saniyede 

sonrası için kalıcı tahribat yaratabilecek bir değişim 

77


potansiyeli, korkulan yıkımın tohumu gizlidir. – Çünkü dâhi, 

kendini açıklamaktan sakınmıştır hep. 

Sözgelimi, o birkaç saniyede, önce, uğurlu sineklerini 

kaçırır dâhi. Sonra, kitabı elinden bırakır, lambayı söndürür, 

pencereye gidip meydana bakar, süs havuzlarının civarında ve 

yürüyüş yollarında insan kalabalığının tuhaf bir şekilde 

serbest kaldığını görür: Aykırı, kopuk, başıboşturlar, rastgele 

hareket ederler, içeriksizdirler. – Havada bir gıcırtı duyulur; 

halatlar gerilir, teller kopar. Derken, uzakta, çingene kentine 

uzanan yağmur ıslağı otobanının sapsarı rengi pis pis sırıtır, 

kükürt koktuğunu belli eder. Çiçekçi kulübesinden 

kaybolmuştur tropik işaret: Birkaç dakika önce varolan, şimdi 

yoktur. Hava vakumlanır. Beton kaplanır kıyı köşe. 

Ortamahalle’nin yamaçları beylik renklerle badanalanır. 

Taflanlar artık tabudur; ufuk, işlevsiz. Gönderlerse tam 

kuzgunluk. 

Başka olmanın derin acısıdır bu. Tüm değerlerin 

istemsizce yenilenişi yönünde bir zorlanmaya karşılık, tüm 

değerlerin histerikçe yinelenişinin doğurabileceği en köklü 

benlik şüphesinin kaçışsız dehşeti… 

78


OLAĞAN 

M. D. için 

odanın dört köşesini 

kavuran elektriğin ortasında 

cürümden sakınarak gezinirken, 

masa yüzeyindeki ahşap dalgalarında 

zekâ anakaralarını uyanmış 

bulduğum egzotik evimde, 

taba rengine bürünmüş 

ketum bir ben –– 

bir de bana gözünü dikmiş 

kedi: 

atalarının kozmik silsilesinden bakan. 

geçiyorum 

bir koltuktan diğerine (allargando) 

yalpalayarak: 

kulağımda müzik, 

kendimi parlak 

79


güneşlere karşı kurulmuş 

bronz medeniyetlerde, 

yokuş tepelerindeki Dvorak şatolarının 

üzerinde, gökte, bulutun ucunda 

kopyalayarak. 

beylik duvarlarda 

aksayan gözlerim için 

bir incipit belirtisi, 

havada tenime bir ısı şoku 

veya kulaklarıma boşluktan 

sessiz ormanlar arıyorsam, 

dayanağım istemdir, tabudur, oruçtur, 

yanardönerliğin sırrıyla 

bu dünyaya tutunmuş 

mobilyalardır, 

karanlığın eklemleridir. 

çünkü salonun 

zengin duyum cangılı ile 

dülgerin ahşap ve ciladan ibaret 

kuru gerçekliği arasındaki uzlaşmazlığın 

hep yeniden tetiklediği düşüklüğü 

ve kopuşu önceleyegelmiştir 

80


–– beni alıp yoğun uzaya yerleştiren, 

etrafımı çepeçevre sezinleyişim, 

durduramadığım yüksek dürtü, 

delilim. 

bilir bunu kedim, beni tanır: 

yansın ocağın ateşi, 

fokurdasın mutfakta tencere, 

kabarsın suda baloncuklar, 

aksın havada toz, 

yayılsın koku, 

duyulsun tıkırtılar, 

–– kireç, amber ve eskilik 

kokan evimde 

uğursuzca dikilsin isterse 

beni sonsuzluğa karşı yapacağım 

bir hatanın azabıyla tehdit eden 

dörtduvar: 

eninde sonunda 

masumiyetim 

bağdaş kurup kemirdiğim 

mısır koçanından, 

birdenbire hapşırmamdan 

anlaşılır. 

81


MOMUS 

Oyun sırasında domino taşları masanın üzerinde nasıl 

sıralanırsa, yaşamının akışı içinde o da edimleri öyle 

sıralayabileceğini düşünüyor: Her edim bir diğerinin 

ardından, bir birim, bir taş gibi; örneğin bir taşın dördüyle 

öbürünün dördü, onun ikisiyle bir diğerinin ikisi nasıl yan 

yana gelirse, öyle. Dizilim bu şekilde devam ettikçe, tutarlı bir 

bütün ortaya çıkıyor ona göre. 

Peki, madem öyle, madem edimleri domino taşları gibi 

sıralayabiliyor, – o halde neden hiç gülmüyor? Oyun değil 

midir domino? Sıkı bir domino oyuncusunun neden bir karış 

suratla oynaması gereksin; iyi oynamanın yolu neden katı bir 

ciddiyetten geçiyor olsun? – Edimler domino taşları gibi 

sıralanıyorsa eğer, öncelikle oyun zevkini korumak gerek. 

Çünkü somurtmak bir yöntem değildir. Çocuksu bir neşe ve 

masumiyet içinde oynamıyorsanız, hiç oynamamak daha iyi. 

Gülmeyi bilmiyorsanız, en korktuğunuz şey başınıza gelir, 

kendiniz gülünç duruma düşersiniz: Domino taşları bile güler 

halinize. 

82


Aslında en esaslı işlerde bile hep böyledir bu; ama hep de 

gözden kaçırılır. Sanırız ki, önemli edim hep solgun ışıkla 

aydınlanmış olmalı. Üzerinde çalıştığımız proje ne kadar 

kapsamlı ve uzun solukluysa, o kadar surat asarız. Karartırız 

mekânı – ve bunun böyle olması gerektiğini düşünürüz. İşe ne 

kadar odaklanırsak, uyguladığımız program uğruna ne denli 

sıkıya girersek, işin eğlencesini o denli kaçırır, gitgide 

tuhaflaşırız. Üstelik bu durum, başarıyla ilerlediğimiz ölçüde, 

daha da böyledir, – söz konusu olan ister bir sanat, edebiyat ya 

da düşünce yapıtı, ister bir felsefenin ve yaşam programının 

kökleşmesine koşut bir benlik çalışması, özyaşamsal bir ödevin 

dürtü ölçeğinde gerçekleşmesi olsun. Kulak verin, 

duyacaksınız: Yapıt ilerliyor mu, – o halde gülünüyordur bize! 

Kahkahalar göklerde yankılanır. Her yerdedir kahkaha! Her 

taşın altında kahkaha, her köşenin ardında kahkaha! 

* * * 

Benim durumum da aynen böyle işte: Çalışma disiplinim 

ve yapıta odaklanmışlığım beni bugüne dek türlü gülünç 

hallere düşürmüş, kahkaha kaçınılmaz şekilde musallat olmuş 

üzerime. Örnekleri sayısız. Gerçi gizlerim ya bunları. Ama bir 

kez olsun dürüst olayım, anlatayım az buçuk. Bu da benim 

“itiraflarım” olsun: Görün ne hallerdeyim, gülmeden iş 

yapacağım diye. 

Örneğin, bir defasında, çok tatsız bir ânımdı, lüks bir 

kafedeydim ve tek derdim iç sıkıntımı gidermekti, kafenin 

köşesindeki kırmızı pasta tezgâhının, önünde duran yeşil 

önlüklü, Hitler bıyıklı garsonla belirgin bir enerji yaymaya 

83


başladığına tanık olmuştum. Buna ne demeli? Kırmızı pasta 

tezgâhında, yeşil önlükte ve Hitler bıyığında yaşamsal bir 

kaynak olduğuna inanmaz mı insan? Bu kaynaktan, tezgâhın 

üzerinde, önlüğün kırışıklarında ve bıyıkta bakışlarımı 

gezdirerek o kadar uzun süre faydalandım, öyle çok baktım ve 

baktım ki – bu suistimal garsonun sipariş almak için 

yanıbaşımda bitivermesiyle sonuçlandı. Kırmızı tezgâhla, 

önlükle ve Hitler bıyığıyla özdeşleştirdiğim deneyim 

bozuluverdi birdenbire. Hem bakınca, önlük yeşildi ve bıyık 

Hitler bıyığıydı, ama tezgâh o kadar da kırmızı değildi, kiremit 

rengi, turuncuya çalan, soluk bir şeydi. Anlayacağınız, 

kaynağa yabancılaştım. Suçu garsona attım. Siparişleri 

getirdiğinde, olmadık bir bahane bulup çıkıştım çocuğa. O da 

anlamadı ne olduğunu. (–Tüm bunlar bir şiirin yazım 

aşamasına, o amansız zihin meşguliyetine denk gelmişti, buna 

ne dersiniz?) 

Bunun gibi daha neler vardır hayatımda. Anlatsam 

şaşarsınız. Örneğin, şu, eylemlerimin mavimsi bir aydınlıkta 

daha meşru görüneceğine inandığım ve evimde tüm kapalı 

mekân ışıklarını mavi kılmaya çabaladığım dönem. Nasıl boşa 

harcanmış bir emek! (Ampul sormaya gittiğim elektrikçilerin 

suratıma nasıl baktığını hâlâ hatırlıyorum.) 

Ya da o an farkedemediğim bir dillerarası kelime 

köprüsünün trafiğin sıkıştığı caddeleri reçelleşmiş olarak 

algılamama neden olması, ama bunu farkedemeyip de reçelin 

kentin ruhunda gizli olduğunu ilk kez benim keşfettiğimi 

sanarak müthiş derecede gururlanmam! 

84


Ya da bir dönem, Wagner’in Uçan Hollandalı’sında, susam 

kokusuna ve genç kız günlüklerine dair notalar olduğuna 

ciddi ciddi inanmam, hatta leitmotifler kafamda yankılandıkça 

havada sürekli susam kokusu, karşılaştığım tüm genç kızlarda 

matbaadan yeni çıkmış birinci hamur kâğıt kokusu duymam!? 

Peki, hiç düşünür müydünüz, benim gibi birinin 

panoramik bir manzarayı baştan başa duyabilmek için yapay 

bir algıya, bir tür bumerang efektine ihtiyaç duyacağını? 

Gülünç, değil mi? Olur olmadık her yerde her an nereden 

bulunur bumerang, nasıl temin edilir? Seni gidi mimesis 

bağımlısı seni! Ne kafa! 

Onu bırakın, müzede rastladığım bir güneş kursunu, 

kendime rakip görerek, güreşerek devirmeye çalışmışlığım 

vardır! (–Hatta beyin eğer bir böcek olarak düşünülebilirse, 

benimki kimi günler hamamböceği bile değil, düpedüz 

ambitidir, benden duymuş olmayın.) 

Bu dünyada zencerek fobisi olanlar veya bir bacağı kısa 

olan tavuklara ayak altlığı yapmaya kendini adamış olanlar 

var, – adım gibi eminim bundan. Çünkü sabırsızlığımla, 

huysuzluğumla, inatçılığımla, histerik kudurmuşluğumla (seni 

gidi Momus seni!) yaşamın fizik temellerini hiçe sayan aceleci 

uygulamaların külliyatını çıkarıp dağarcığıma yazdım, 

saçmalığa talimliyim, oradan biliyorum. 

Körfezin ucunda ışıltılı imgelerin kıvılcımını çaktırmaya 

çalışırken, dünyayı buuumm! diye havaya uçuran birini 

biliyorum. 

85


DAĞ VE KENT 

Sessizliktir, düştür, uykunun ipeğidir sabahları kentin 

dokusu. 

Doğudan gelen çarpıcı işaretle, günüm binaların, 

anıtların ve kulelerin üzerinde kurar devasa ülkü çadırını, açar 

yelkenlerini. 

Ovaya yayılan kentin genel karakterini doğudaki konik 

dağ belirler. Çünkü kent ne denli gelişip kök salarsa salsın, 

aslında hep coğrafyanın baskın ifadesiyle sunar kendini. Dağ 

bölgede temel bir anlam matrisinin merkezidir, yönler ve çevre 

için kuvvetli bir ilgi düğümüdür; kütlesiyle, eğim ve bakısıyla, 

renkleriyle, gölgeleriyle, hava olaylarının etkisi altında 

sergilediği değişimlerle, duyum odaklarıyla, yerel geçişleriyle, 

kenti kendine endeksler. 

Yatay doğrultuda bölgeyi tarayan göz, dağa gelince, rutin 

işlevinden sıyrılıp yaşamsal bir görüş kazanır: Koniyi, tepede, 

evvelki günkü kardan kalan beyazlık bir külâh gibi bezemiştir; 

alçakta, geniş bir bant boyunca uzanan ormanlık alan, sanki 

derin uykudaki, dev, mitolojik bir hayvanın postu gibidir; 

kentin sınırında, yamacın boz bir parselindeki araç parkında, 

86


felaket kamyonları için stratosfer burgaçlarının metafizik 

karanlıklarından krom rengi bir izdüşüm vardır. 

Dağın kuzeye bakan yamacında, yoğun bulutların 

daracık eflatun bir katmana sıkıştırdığı araştırma istasyonu 

başlı başına güçlü bir işarettir. Güney yamaçta ise, doğru bir 

anda bakınca uğultularla ve ayinin büyüsüyle kaynayan, 

sunağa benzer kayalık bir uçurum göze çarpar. Kütlenin can 

alıcı damarından havaya derin, belli belirsiz bir ısı yayılır. 

Bu ve benzeri tüm etkileri olanaklı kılan, temelde, dağın, 

kendisinde barındırdığı ağırlık, sağlamlık ve sarsılmazlıkla 

bölge için bir eksen, bir dayanak, bir denge noktası olması, 

böylece kentin ve topoğrafyanın bütünlüğünü tek başına 

kuruyor olmasıdır. 

İşte bu sayede, şimdi, kenti neredeyse tanrısal bir gözle, 

olabilecek en geniş aralıktan seyrediyorum uzaktan. Dağın 

etkisiyle; kapsamlı basınç değişimlerini, yönler arası 

gerilimleri, ani oluş ve dönüşümleri, iniş çıkış ve kıpırtıları 

ortak bir müziğe ait motifler olarak duyuyorum. Hepsinin 

sıralanışı, ahengi ve farklılığı, her birinin kattığı tını bana ayrı 

bir zevk veriyor. Gelişigüzel karmaşaları, beklenmedik çelişki 

ve zıtlıkları bile, hiç kazaya uğramadan, berrak bir gözle, sanki 

üstün matematiksel işlemlermiş gibi seyrediyorum. Akıp 

giden stoik yavaşlıkta ara ara küçük kırılmalar, duyu pırıltıları, 

elektrikli sıçramalar, manyetik uğraklar yakalıyorum. Bu 

yüzden ayrılmıyorum bulunduğum seyir taraçasından; art 

arda, sınırsız olanakların tadını çıkarıyorum. 

87


Gökdelenlerini, meydanlarını, anıtlarını, kanal ve 

köprülerini, yokuş ve düzlüklerini, yeşilli, grili, kahverengili 

tüm renklerini müziğin magmasıyla yaşadığım kentte 

mizansen doluyor sokaklara ve parlıyor yığınların ortasında 

büyülü dejavu. Anten kulesinden bir anlığına geçen tekinsiz, 

tuhaf işaret korkutmuyor beni: Dağın sessiz re majörüyle 

boşluğa her an üstün geliyorum. 

88


GÖR-SEL 

“TV screen is the retina 

of the mind’s eye.” 

Bozkırın belirsiz bir yerinde, taşın dibinde titreyen yerel 

bitki: Görmeli miydik bunu? Yağmurlu, kapkaranlık günün 

ortasında ıssız taşra yolunda virajı alan araba: Bu bize 

gösterilmek zorunda mıydı kamera merceğinden? Su 

birikintisine düşen meşe palamudu: Biz görelim diye miydi bu 

düşüş? Karla karışık çamurda ayak, pati, tekerlek izlerini 

gördük – ekranda. Hurda yığınları gördük, mağara ağzında 

yosun kolonileri gördük. Oda büyüklüğünde bir su tankının 

içindeki boşluğu tanıdık. 

Tren yolu geçiyordu bomboş araziden, öylece 

bırakamadık rayları, görmeyi seçtik: paslı çelik, çakıllar 

arasında bitmiş dikenli otlar, sıvanmış katran. 

Görmeyi seçtik: Ne kadar görecektik; her şeyi göreceksek, 

görmeyi nerede kesecektik, kesebilecek miydik, düşünmedik. 

Görmeyi seçtik. İşte, harıl harıl işliyor ekranlar: Dalmaçya 

kıyılarında bembeyaz, sıkıntılı bir gün ışığı; beklenmedik bir 

anda ardı ardına çakan devlet kurucusu portreleri; mat bir 

89


zeminde çoğalan formüller, banknotlar, sayılar; yakın çekim 

palyaço suratları; radyoaktif bir obruk ve helikopterdeki 

araştırma ekibi; podyumda mor, pembe, elektrik kırmızısı 

renkler içinde abartılı kadınsılık; Cava’da kurban ateşleri; bir 

müzayedede satılan amfibik hayvan fosili; Weimar’da uzaktan 

Belvedere; katabatik rüzgârının estiği ıssız boşlukları, Büyük 

Sahra’yı, okyanus çukurlarını belgesel prodüksiyon marifetiyle 

anında dolduruveren insancıl tanım; sadece iki saniyemizi 

ayırdığımız müren balığı; havai fişeklerin, maytapların, şerit 

kurdelelerin, fırıldakların, ışık şovlarının ortalama anlatımıyla 

çabucak özetlenen görkem; düşsel ejderha tasvirleri; filmin 

final sahnesinde teatral ölüm; akışkan grafik tasarımlarla 

birbirine giren çınar yaprakları, notalar, kalpler; kızıl bir 

mercekten bakılan iletişim uyduları, lüks restoranlar, Wall 

Street kalabalıkları; su yüzeyine yakın seyreden İkinci Dünya 

Savaşı denizaltısında sepya efektiyle pekiştirilen sinsi kötülük; 

tekil eylemcinin en can alıcı anda tökezlemesinin dokuz 

doğurtan tekrarları; balıkçı tekneleri, iskeleler, oltalar, ağlar ve 

halatlar üzerinden, tüm dokusu balıkçılık teması üzerinden 

örülmüş bir Amasra. 

Akıp gidiyor, sona ermiyor görüntü dizisi; eksilmiyor, 

çaptan düşmüyor ekran. Dizi birdenbire kesilse ve araya süresi 

belirsiz bir karanlık girecek olsa bile, hiç merak etmeyin, 

tanımlı blank bir siyahımız var, boşlukta kalmamamız, korkuya 

kapılmamamız için. 

Seçimimizi en baştan yapmış, görmeyi seçmiştik: olanı 

kendimize katmayı, kendimizden saymayı. Böyle böyle 

90


görüntülerle doldurduk gözümüzü. – Çünkü bizler, 

görüntünün kararmasından bile korkmamıştık, ama daha en 

baştan görmeyi seçmezsek eğer, sonra, örneğin Monument 

Valley’de kör bir nokta, Eyfel Kulesi’nde mekânsızlık, ya da 

San Pietro Meydanı’nda dipsiz bir kuyu buluruz diye 

çekinmiştik. 

91


KARAÇAM 

92


YOL 

tüm bedenim 

ilkyaz köpüğüne 

bulanmışken 

soluğum kesiliyor da 

öyle tanıyorum 

güneşin çekildiği batı 

ufkundaki geniş mesafeleri –– 

bozkırlara göre, 

yelkenlere göre, 

kampanalara göre 

akşamın geniş pembe bulutları altında 

titrek ışıklarıyla cevher gibi parlayan, 

keskin bakışlar, hız, ıslık ve ateş için 

buz gibi bir menzil olan 

ve minörlerle karışan 

arı kovanı kent –– 

93


işte! 

irademin ötelere 

aniden hücumuyla sarsılıyor: 

benden kopan majör dalgaya 

mitolojik falez 

kovuğuna sürüyorum 

dolunayı, 

rüzgârı ufka uzanan 

koridorda tutuyorum, 

eşikte duruyor çağın taklası, 

baktığım tepede 

bir mühür: 

geçitlerin ağzında 

sonsuz dokuya teğetim yine, 

–– alışkanlıktan 

tıp diyorum zamana 

yüksekteki martıları 

takımyıldızlar vertigosunda 

mekik dokumaya koyabilmek için 

ve oluşlar kanyonunda 

darboğazda koruyabilmeleri için onlar 

yanan içeriklerini –– 

94


sırtımı leitmotifin 

elektriğine yaslıyor, 

tamlıkla kavrulmayı göze alıyorum 

eylemler kalabalığında 

kömürleşmemek adına 

bir boşluk yarattığım an, 

soluğumu tutarak 

dirimimin ayrımına 

en uygun sade 

zemine doğru yürüyorum, 

durumumu aydınlatan 

günlük öyküm 

rüzgârın akımında 

kırpışan şifreli dallarla 

bana gelirken, 

–– birdenbire 

öteye dönüp 

bana “sakın bakma” dedikleri 

ters tarafa, 

göz kamaştıran kaldırımın 

kör noktasına 

bakıyorum, 

–– tarhtaki biricik 

95


sarı gülün sarmalında, 

en içte 

kendi sarmalımın 

sonuna yaklaşayazıyorum 

96


İP 

elinize tutuşturulmuş işte: 

nedir ip? 

–– iki ucundan gerilince 

düz çizgi olan bir eğri. 

ip nedir? 

bağlayın: iki karışlık mesafede 

şunun buna, bunun ona ilgisi. 

ip nedir? 

ilmik yapın, vazonun boğumuna takın, 

seramiği vanitas dokusundan alır. 

ip nedir? 

bir ucundan tutup sarkıtın, 

ayrımdır, sınırdır, düşeyin anlamıdır. 

97


ip nedir? 

boşlukta sallanınca yılan gibi kıvrılır, 

eğrinin dansıdır, ortamın zehrini alır. 

ip nedir? 

dolaşır –– 

düğümken çözümünü, 

çözükken düğümünü arar: 

en uçta kördüğümdür, yumaktır. 

ip nedir? 

–– elinizden bıraktığınız an, 

yine eğri. 

98


SEYİR DEFTERİ 

Yoğun siste yerimi yönümü seçemeyip iki adım önümü 

dahi göremezken yol almakta diretmemin yersiz olduğunu 

sonunda anladım. İlerlemek neden zorunlu olsun, mademki sis 

izin vermiyor ilerlemeye? Daha da beteri; en iyiyi görmüş 

olmanın alışkanlığıyla sisi bir üst döngü üzerinden yaşamaya 

çalışmak. Oysa sis sistir: Dumanla, pusla, göz gözü görmez 

halde yaşanacaktır, başka yolu yok. Koşullara boyun eğmek 

gerek. Ya sisin içinde sise boğulacağım, ya da ısrar etmeyip, 

ilerlemekten vazgeçeceğim; ikisinden biri. Alışkını olduğum 

yüksek edimleri ortaya koyabilmem şu an imkânsız. 

* * * 

Zorlamak boşuna. Sis yolcusu olmayı bıraktım. Parlak bir 

fikir geldi aklıma: Oyun! Hem vites düşürmenin bir yolu, 

yumuşak bir geçiş, hem de aniden kesilen yolculuğun ikamesi. 

Boş durmayıp işlemeye devam edebilmek için sudan bir 

bahane. Tam aradığım şey. Yeter ki oyalasın beni, sisten uzak, 

dörtduvar arasında. Ağırlaştırsın kanı; zamanı unuttursun. 

Bittiğinde, kış uykusundan çıkmış gibi dinlenmiş, taptaze 

olayım. Yenilenmiş olayım. Bir başlangıç sıfırı olayım. 

99


* * * 

Oyunun başına geçerken bir tanığım yok. Bu seçimin 

neye karşılık geldiğini ben bilebilirim yalnız. 

* * * 

Minimal bir oyun buldum. Boş bir kâğıt gerek, tek bir 

sayfa yeterli. Nasıl da geniş bir boşluk var kâğıt üzerinde. 

Matematiksel bir oyun; sudokuya benziyor. Tek başıma 

oynuyorum. Kurallar belli, her şey gayet basit. Harfleri ve 

rakamları boş hanelere işliyorum, düz ve çapraz çizgiler yön 

veriyor. Doldura doldura ilerliyorum. Düzen, ilintiler, diziler. 

Kâh dizileri bozan hatalar, kâh alternatifler, kâh açmazlar, kâh 

absürt rastlantılar ve kırılmalar. Örüntünün soyut gerçekliği. 

* * * 

Sayfa desen desen oldu. Bu da bir iştir, bir edim. 

Dakikalar akıp gidiyor. Masumiyeti yakaladım, çocuksu bir ses 

yankılanıyor içimde. Uykuya yatmış her türlü art niyet. Tıkır 

tıkır ilerliyor oyunum. Şu an en doğru şey burada olmak. 

* * * 

Masanın başından kalkınca aslolanın oyun olmadığını 

hatırladım. Adımlarım beni loş yatak odasına götürdü, neden 

bilmiyorum. Tuvalet aynasının önünde bir saat önce yaktığım 

tombul mumlar yanıyor hâlâ. Aynadan mumların kırmızı, sarı, 

yeşil renkleri ve alevlerin parlaklığı tatlı tatlı yansıyor. 

Zamanın ürperti dolu dokusunu bir aralık yeniden 

yakalıyorum. Hesaplamış mıydım bu ânı, önceden planlamış 

100


mıydım? Hepsi planlıymış gibi, sahipleniveriyorum mekânı, 

ışığı, yeşili, sarıyı, kırmızıyı. 

* * * 

Aynanın önünde geçen yoğun birkaç dakikanın 

ardından, rahat, tereddütsüz adımlarla odanın arka tarafa 

bakan penceresine yöneliyorum. Başımı dışarı uzatıyorum. 

Hâlâ sis var. Bakışlarım sokağın aşağısına doğru kayıyor. 

Karşıki apartman bloğunun sonundaki boş arsada pusun 

bulandırdığı sokak lambasını gördüğümde, hipnotize 

olmuşçasına incelemeye başlıyorum sisin etkilerini – ve bir 

anda, başka hiçbir zaman yakalayamayacağım tuhaf bir 

nesnellikle özünü duyuyorum sisin, pusun, isin, buhurun, 

kimyasal gazların, yoğun endüstriyel bulutların, dumanın. 

101


GİZLİ YAŞAM 

Savaş, yıkım ve felaket tasvirleri zararsız, uysal, eğlenceli 

bir seyirliğe dönüşerek kırpışıyordu evler içre, odaların 

loşluğunda. Tuba sesleri işliyor, çelesta duyuluyordu 

derinden. 

Boğuk duvarlarda, aylaklığın lacivert tekinsizliğinde, 

Assulin’in büyük tekerlekleri ağır ağır dönüyordu: 1930’lardan 

beri lux aeterna tıkırtıları, – bengi tahtakuruları. 

Kapalı iç mekânlar dışarının geniş, uzak, aydınlık 

alanlarının kopyalarını arar hep. (Günlük değişimlere büyük 

gerekçeler bulmak gerek: açlığa yorum.) 

Bir zamanlar dünyayı vahşi bir güzellik içinde görmek 

istemiş, sıradan bir yürüyüşün ucuna bile çamların, 

lavantanın, derelerin, toprağın koku âlemlerini, efsaneleri, 

Ekvator güneşini beklemiştim. Israrım tüm varlıkları 

yoğunlaştırdı, doldurdu, şişirdi, kabarttı, her şey çatlamaya 

durdu, zonkladı, sancıdı. Çünkü karşılaşacağım direncin, bakır 

renginin ani bir baskını gibi zorlayıcı (ve bakışsızlaştırıcı) 

olacağını, düşüncemdeki karanlık tohumun kadın yüzlerinde 

102


peyda olacak metalik yansımalara hazırlıksız yakalanacağını 

kestirememiştim. 

Yine de yoğun, rastlantılarla, içgüdüyle, yanlışlarla dolu, 

heyecanlı bir yol tuttum. Görünür değildim eylemde; hatta 

eylerken, bir çuval siğilotu yutmuş gibi görünmezdim. Ama 

öyleyken bile ayrımımı eylemle ortaya koydum: Dünyayı 

içeriden değiştirdim, şeylerin düzeniyle oynadım, büyük bir 

dönüşüm yarattım. Kusurdu bıraktığım nişan. 

Şimdi, gizli yaşam dağarcığıma uygun, bilinmeyen bir 

araştırmalar ve deneyler döneminin eski yöntemiyle, – 

koridordaki bir kıvılcım yanılsamasının ardından, alto seslerin 

tuhaf bir çekim doğrultusunda derinleştiği antre köşesine 

doğru hemen harekete geçiyorum, – ne yaptığımı iyi 

biliyorum. 

103


GÖRÜNTÜDEKİ DİRENÇ 

Sırttaki taşra yolunda uzaklaşan otobüs, geçtiği 

dönemeçten uzak sivri tepenin üzerindeki girdapsı buluta 

doğru hayalî bir uçuş yolu gösteriyor. Yörenin en can alıcı 

perspektifinden bakıyorum; buradan her an o doğrultuda 

fırlatılacak gibiyim. 

Ham nesnel gerçekliğiyle manzara yekpare hiçtir; ama 

bana dokunan tek bir öğeyi dayanak alarak, oradan beni 

ilgilendiren yeni bir gerçeklik doğurabilirim. Görmenin 

anahtarını bulmuş olmam, buradaki varlığım için sağlam bir 

gerekçe. 

Dönemeç, otobüs, tepe ve bulut beni ovanın pusunda 

çakan devasa yabanıl çehrelere götürüyor. Menderes çizen 

dereden, sulak otlardan ve yosunlu kayalardan buğu tüterken, 

kararlı bir titreşimle araştırıyorum boşluğu, yamacı, 

hendekleri. Toprak altı damarlarda, maden katmanları 

arasında, mağaralarda hayalet sular gezindiğini duyuyorum. 

Sonra, onları görüyorum – saman balyalarını alıp gelmiş, 

düzlükte birer karaltı olan insanları: Tanımsız jest ve 

devinimlerle, non plus ultra tarlada ürpertici dalgalanmalar 

104


yaratıyorlar; sonra, yazgılarının adresine çarçabuk ulaşarak, 

küçük yalımların dansında kayboluyorlar. 

Kadim tepenin içinde zaman işleyedursun diye, ovayı 

hummalı alacalarla karıştırıyor hissiz bulutlar. 

Duracakmışçasına yavaşlıyor dalış yapan şahin. Halka halka 

yayılıyor sessizlik; engebeler pelte gibi titriyor. Fakat aniden 

görünmez bir sınıra dayanıyorum, gerilim tırmanıyor. 

Cendereye giriyor uzaklar. İpin ucu kaçtı kaçacak. 

Belki de yörenin can alıcı perspektifini, otobüsün 

gösterdiği uçuş yolunu tekrar denemeliyim hemen. Ama 

bakışlarımı biraz zorlayınca irademin ters teptiğini 

görüyorum: Çerçeve tek bir noktaya doğru amansızca 

daralıyor; görüntüdeki şiddetli dirençle, nereye evrileceği belli 

olmayan bir krize doğru sürükleniyorum; ne otobüs ve 

dönemeç kaldı, ne tepe, ne bulut; aldığım derin nefes yetmiyor 

karşılık vermeye; başa dönüyorum, tekrar hiçliğe düşüyor 

manzaranın nesnelliği. 

105


MİSTİK GEVELEME 

İşlek kavşağın görüntü yığınından kocaman, bembeyaz, 

ışıl ışıl bir çocuk suratı doğuyor. Kalabalıkta seçiyorum onu: 

Keşke güneş gibi yükseldiğini görsem onun aşkınlığa, beni 

bıkmadan usanmadan aradığım dokuya çıkarsa! 

Sonsuz açlık… Sinekler uçuşuyor, güveler mekik 

dokuyor obur gözlerimin önünde, kafam karışıyor, 

afallıyorum. 

Hoşlandığım imgeyi egemen kılmak istiyorum, ama 

sabredemiyorum bu konuda, aceleciyim, hemen sonuç almak 

istiyorum. İmgenin çarşafını yayarken, tam ortada geniş bir 

boşluk kalıyor. (Uzlaş bununla uzlaşabilirsen.) 

Kentin dokusunda tekrar tekrar yakalıyorum kauçuk 

kuytuyu. Ama bulunduğu yerin dışına çıkaramam onu. – Ya 

da büyülü bir manivelam olsa, işime yaramaz; onu takıp da 

nesnel yığınları makine gibi çalıştıramam. 

Çünkü eylemleri her koşulda doğru sıraya koymanın (ve 

gücün akışını bozmamanın) formülü kimsede yok – ve herkes 

deneye yanıla, düşe kalka ilerlemek zorunda. (Göbek bağıyla 

106


bağlı olduğumuz kaynağın ne olduğunu bilmiyoruz; ama o 

her neyse bize bir hayli deneme ve yanılma cesareti veriyor.) 

Birisi, söz gelimi bir sahil kasabası sakini, denizden 

ölesiye usanabiliyor ve çareyi gizlice rıhtıma inmekte, ufkun 

kaba beyazlığını itebildiği kadar öteye itmekte bulabiliyor – ve 

böylesi bir eylemin tanımsızlığına takılıp kalmıyor. Bir başkası, 

an geliyor, yerin elektriğini kilitlemek adına dibi yokluyor, 

yüksek bir delili kopyalamak uğruna göğü cızırdatıyor. 

(Cızırdatmak?) – Çünkü öznel refleksler yelpazesi bu denli 

geniş. 

Ki öyleleri vardır, yalnızca gecenin başkalaşım 

geçirmişçesine başka olduğunu sezince tatmin bulur: Örneğin, 

endüstriyel bir bölgenin âtıl bir köşesinin otantik renklerinde, 

maddenin kozmik durumunda. – Teolojik bilimkurgu nasıl da 

her yerde! 

Ve dönüş vardır, döngüler içindir her şey: Artık her 

defasında insan nereden getirirse, tekinsiz ayazın orta yerinde, 

bütüne dair tam bir algının kadifesini… 

107


KIŞ EFSANESİ 

tabaklar kırılıyor, 

külrengi gökte yankılanıyor ses; 

kargalar havalanıyor, 

kenti çevreleyen tepelere 

dokunuyor soğuğun halkası, 

ovanın çanaksı boşluğunda 

kara bir flaş patlıyor: 

kış başlıyor. 

donmuş göl parlıyor, 

hurdalıkta pembe bir mühür. 

metal bloklar yıkılır da 

hiçbir şey olmazken, 

sessizlik belki de 

bir alâmet: 

rüzgârın buyruğu 

bomboş kameriyelerde 

duyulmazdan önce. 

108


donuk caddede 

beylik bir kıpırtı hapsolmuş, 

kendini tekrarlıyor; 

parktaki çıplak çınarları 

uzak karlı dağın zirvesine 

doğru harekete geçmeye zorlayan 

keskin soluk, 

olmayan bir buzu 

arıyor henüz burada. 

göğün yükseğinde 

havanın gerilimini 

yoklayan zorlu 

çıtırtıyı tararken 

beton gibi bulutlara 

takılıyorum, 

içine dolduğu düş kabarcığında 

erkenden kasılıp kalıveren 

zamanı tanıyorum. 

derken kar başlıyor, 

mutlak bir değişimle 

düğüm çözülüveriyor: 

109


gökyuvarlağı camdan bir fanus, 

her şey kendiliğinden 

çocuksu bir güven 

ve masumiyetle taptaze, 

kent sanki bir kar küresinin 

içinde. 

110


SATIR 

“Oku.” 

yüzüme bir avuç 

su çarpıp 

deneyimin enkazından 

arınırmışcasına –– 

okuyacağım satırı. 

manzaraya bakan birinin 

yamaçtaki mineral damarı boyunca 

akan görüşünü yüklenmişçesine –– 


kılıcın buğusunda lacivert 

resimler çakarmışçasına –– 


yüzüğü çubuktan 

111


değdirmeden geçirirmişçesine –– 


tam tek satırlık 

bilgi içerirken –– 


delili bulmuş da 

kalan tüm dünyayı 

iptal edermişçesine –– 


kelimeler birbirine girmeden, 

delil her an 

oradaymışçasına –– 


ıtırlar yayan 

çözülmüş bir şifre gibi –– 


gümüş irtifalar 

terk olunur gibi –– 


112


bilincin özgün bir numarasıyla 

zamanı şaşırtıp 

mekânda evrekayı 

yeniden çağırdığım an –– 

sesli okuyacağım satırı. 

113


SEREBRİS, BİR UYDU 

Atmosfer boşluğunu belirsiz bir süre turladıktan sonra, 

bulutsuz lacivert gökyüzünde yüksek bir noktaya sabitlendi 

Serebris. Antimeridyen ve kutup dairesine yakın, kafa 

karıştırıcı matematiksel koordinatlar üzerinde bir bölge burası. 

Zaman sanki başka bir çizgide akıyor bu kuşakta. 

Aşağıda, alabildiğine tundra. Kutup gecesi hâkim 

bölgeye; dondurucu rüzgârlar esiyor durmadan. Ufukta bir 

parça alacakaranlık. Kimseler yok geniş düzlüklerde; yalnızca 

sivri kayaların, tek tük çalı ve ağaççıkların karaltıları var, ve 

sessizce kıvrımlar çizen cılız bir dere. 

Sabit bir yıldız gibi asılı duruyor Serebris. Mekânda tüm 

ilgilerden bağımsız sanki. Aşağıdaki terk edilmiş gözlemeviyle 

arasında bir irtibat, bir ilinti yok. 

Yüksekte kapalı bir kutu Serebris; göğün lacivert 

dokusuna gizlenmiş; ne bir sinyal yayıyor, ne manyetik bir 

etki. Havada ondan başka ne bir uçak veya helikopter var, ne 

de bir kuş. Serebris’in bir tanığı yok. 

114


Ama o, belli ki bir şeylerin tanığı olmak için burada. 

Havayı ve tundrayı tarıyor durmadan; dünyanın dönüş hızına 

göre sabitlemiş kendini bölgenin üzerinde. Sanki yüksekte 

ilâhi bir göz. 

Sayısız kutup gecesi boyunca bekliyor Serebris – kendi 

kapalılığı içinde nöron gibi hassas. Düzlükler üzerinde hiçbir 

canlılık belirtisinin ve hareketin görülmediği, hava olaylarının, 

mevsimsel değişimlerin neredeyse hiç yaşanmadığı, dakikalar 

arasında bir ayrımın olmadığı, tekdüzeliğin garip gerilimiyle 

art arda sıralanan günler boyunca, aynı noktada doğaüstü bir 

ısrarla bekliyor. 

Ve tüm o süreç boyunca etrafta ne bir kıpırtı görülüyor, 

ne bir suret, ne de en ufak bir işaret. Hep aynı tundra, aynı 

alacakaranlık, aynı rüzgâr… 

Fakat zamanı gelip de Serebris yerinden aniden ayrıldığı 

sırada (neredeyse ışınlanırcasına oluyor bu), hiçbir geçiş ve 

değişimin algılanmadığı mutlak tekdüzelikte bile zamanın 

çizgisel akışı sayesinde dünyanın aynı kalmadığının eşsiz 

kanıtını götürüyor kendisiyle beraber. 

115


KIŞ YOLCULUĞU 

the man who could 

not work miracles 

Gün çoktan öğleye döndü, ama bulutlar güneşi 

perdeliyor, hava nispeten karanlık. 

Karla kaplı düzlükler, engebeler; uçurumlardan aşağı 

sarkan devasa buz saçakları; manzarayı karartan pus; yoğun 

tipi girdabında yer yer sıfır görüş: Varla yok arası bir 

yolculuktan numuneler; kulaklıkla dinlediğim müziğin 

yolculuğun seyrine uyacağına dair beklentimin fena halde 

boşa çıktığı yarım saatlik bir kesitten nesnel artıklar. 

Fakat bir ara, kulaklarımda yavan bir uğultu gibi gezen 

senfonideki kasvetli daralmayı yeni olanakların sürprizini 

hazırlayan bir geçiş olarak alabileceğimi, otobüs yokuşu 

inerken uzak bir dağ sırasını aşağı yönde görerek anlıyorum. 

Ama yolculuğun tüm kötü etkilerini bir çırpıda silme 

hevesiyle, aynı dağ sırasını bir de ters yönde görmeye 

çalıştığımda, girişimim boşa çıkıyor ve hareketi takip eden 

içeriksizlik güneşi yeniden baskın hale geliyor – çünkü dağ 

sırasını ters yönde göremiyorum. 

116


Görebilseydim eğer, bu defa da zamanı hem ileri hem 

geri doğru yaşayabilen bir ucubeye dönüşürdüm. 

117


HUMAN FIGURES 

evil documentary 

ON THE EARTH. URBAN LANDSCAPES. 

MOBILE MASSES. 

PEEPING TOM OF SCIENTIFIC VISION: OBSERVING 

THE FLOW OF BODIES. 

(PURE BOREDOM, PURE INTEREST.) 

LOWERMOST ATMOSPHERIC LAYER THE SIZE OF 

HUMAN BEINGS. 

INDIVIDUAL BODIES ACTIVE IN DOINGS. 

OPERATING WITH FORCE VECTORS ON. 

CROWDS OF INSTINCT. ANIMATE CORPORA. 

(RANDOM BEAUTY, RANDOM UGLINESS.) 

MECHANICAL PRECISION IN ANIMAL FUNCTION. 

118


BODY STRIPPED OF THOUGHTS. 

BODY OBLIVIOUS: 

BODY GOES, BODY ACTS. 

119


AT 

Yoktu, ete kemiğe büründü, varoldu. At oldu. 

Onda bir bütündür et, iskelet, kan ve kuvvet. Yoğun bir 

özdür ki, irade, hareket ve eylemde ifade bulur. 

Alevler içinde şekillenmiş, magma gibi yanarak, 

patlayarak, fokurdayarak suret bulmuştur. Şimdi cinsinde 

sabittir, yine de derisi kumullar gibi değişir, sanki hâlâ bir 

hamurdur yoğrulan. 

Dev gibidir. Yüksekten ağır ağır inmiştir kıtalara. 

Soluktur, rüzgârlarla bir. Güçlü bir ilgiyle bağlayandır doğu ile 

batıyı, kuzey ile güneyi. 

Upanishad tanrısı misali, Ganj’a doğru alçalır. Gövdesini 

ovaya salar, başı nehrin ağzındadır; ardında Himalaya, yüzü 

hep okyanuslara bakar. Yerleşir, yayılır, tamamlar. Bir 

tarafında gündüz, diğer tarafında gece. Sonsuz zamanı ve 

döngüyü solur. 

Büyür. Önüne geçilemez gelişiminin, büyüdükçe dünyayı 

zorlar. Tüm kuvvetler içinde ayrık bir ana kuvvettir: İter dışarı 

doğru, kendi dışındakileri. Sığmaz, sıkıştırır pirinç tarlalarını, 

120


ormanları, dağları, vadileri. Göğü, bulutları, güneşi bile zorlar. 

Doğa gerilir. 

Aşırılaşmıştır, yine de durmaz. Harekete geçtiğinde, 

sağrısında fırtınalar, girdaplar kopar: gözlerinde şimşekler, 

göğsünde humma; yelesinde ateşin darboğazları, bacaklarında 

hem sürat, hem kurşun ağırlık. Dörtnala ilerlerken alev 

alevdir; hiçbir engele takılmaz; zaptedilemez bir çılgınlıkla 

yıka dağıta gider; taşkın varlığıyla bu dünya için fazladır; 

zorlu inadıyla sanki maddeyi tanımaz, derisi pürüzlüdür 

tümden, havayı bile kazır, öğütür, kendi de yanar kavrulur, 

katran terler. 

Giderek sıkılan dev bir düğümdür. 

Yorgunluğu âlemlerin felaketi, varlığın krizidir. 

Yorgunluğunun sonu gelmez. Tüm şeyler onun dinlenişini 

arar. 

O, yalnızca ortalık katiyen sütlimanken dinlenebilir. 

121


DAĞLARA GİDEN 

Nereye gidiyordum? 

Dağlara. 

Beklenmedik şeyler oldu, yol uzadı, kafam karıştı. 

Dağlara gittiğimi hatırlamam gerek. 

Karşısındayım bir yamacın. Yolum buraya düştü. Adı 

sanı olmayan bir yer. Neresi burası? – Siste bir çınar ağacı. 

Bu ağaç kim bilir ne zamandan beri burada. Varlığı için 

bana gerek duymamış ki geldiğimde burada buldum onu: 

Ama karşımda sanki onu önceden düşünmüşüm gibi duruyor. 

Evet, doğru, kişi sadece hazırlıklı olduğu bir ağacı görebilir; 

ama önceden düşünülmüş bir ağacı da göremez – bu da bir o 

kadar doğru. Benim şimdi göremediğim ağaç budur. – İşte, 

yasası hiçe sayılan maddenin anlamsız yığını. İşte, yokoluş 

tohumu: aşkınlığın ipucunu vermeyen kök varlık. 

Bozulan gecelerden, fırtınalı güllerden, 

karanlık ışıklardan kalan bir belirti şimdi bu 

ağaç. 

122


Bana bir çobanın aktardığı efsaneye göre, sulak çayırın 

sisinde bir çini mürekkebi lekesi gibi duran bu ağaç çok uzun 

zamandır buradaymış. Yüzyıllar önce köklerini salmış 

derinlere; toprağa sıkıca tutunup sapasağlam boy atmış, 

dallarını havaya yaymış. Onca yağmurda, kar fırtınalarında, 

pusta, doluda, kırağıda bir anıt gibi duruyormuş; bir gün artık 

öyle serpilip güçlenmiş ve gürleşmiş ki, çayırda gündüzün ve 

gecenin nabzı onda atmaya başlamış. Efsane bu ya, yine çok 

uzun zaman önce, uğursuz bir ayin gününün akşam 

karanlığında, çivit mavisi sazlığın kıyısında, ağaç, topraktan 

yükselen dumandan aniden en benzersiz tılsımını almış. Sihirli 

pırıltılar uçuşmuş. Fakat uğursuz ayin yeniden başlamış. İyice 

bastırmış karanlık. Ağaç, tılsımını katı bir dirençle korurken, 

sonu gelmeyen ışıksız günlerden birinin akşamında, kasvetli 

bataklıktan nihayet birkaç kuş havalanmış. İşte o an, hep 

kaskatı duran ağaç kendi varlığından ürkmüş; çünkü anlamış 

ki, günlerine lanetten sakınmak hâkim. Böylece ayin sona 

ermiş. Geriye, ağacın kendi varlığından duyduğu derin 

korkunun tılsımla olan esrarlı bileşimi kalmış. 

Uzaklaştın, sislerde kayboldun. 

Yine de biliyorum ki buralardasın. 

Dağları bile yutar sis. 

Gittiğin yerden, şimdi, çağırıyorum seni. 

123


124

Aytek Sever - Hiperbor - III

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?