00 jenerik Fizyoloji

SAĞLIK BİLİMLERİNDE
FİZYOLOJİ
DERS KİTABI
Editörler
Doç. Dr. Sermin ALGÜL
Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Tıp Fakültesi,
Fizyoloji Anabilim Dalı
Dr. Öğr. Üyesi Gülnihal DENİZ
Erzurum Teknik Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi,
Fizyoterapi ve Rehabilitasyon
NOBEL TIP KİTABEVLERİ

© 2023 Nobel Tıp Kitabevleri Tic. Ltd. Şti.
Sağlık Bilimlerinde Fizyoloji Ders Kitabı
Editörler
Doç. Dr. Sermin ALGÜL
Dr. Öğr. Üyesi Gülnihal DENİZ
ISBN: 978-605-335-736-0
5846 ve 2936 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri yasası hükümleri gereğince herhangi bir bölümü, resmi veya yazısı, yazarların
ve yayınlayıcısının yazılı izni alınmadan tekrarlanamaz, basılamaz, kopyası çıkarılamaz, fotokopisi alınamaz veya
kopya anlamı taşıyabilecek hiçbir işlem yapılamaz.
NOBEL TIP KİTABEVLERİ TİC. LTD. ŞTİ.
Millet Cad. No: 111 Çapa-İstanbul
Tel : (0212) 632 83 33
E-posta : destek@nobeltip.com
DAĞITIM
Tel : (0212) 771 52 11 - (0212) 771 33 09
E-posta : hasannazli@nobeltip.com
Yayımcı
Yayımcı Sertifika No : 50192
Baskı / Cilt
Matbaa Sertifika No : 45523
Sayfa Tasarımı - Düzenleme : Hakkı Çakır
Kapak Tasarım
Baskı Tarihi
: Nobel Tıp Kitabevleri Tic. Ltd. Şti.
Millet Cad. No:111 34104 Fatih-İstanbul
: İmak Ofset Basım
Akçaburgaz Mah. 137 Sok. No:12
Esenyurt - İstanbul
: Nobel Tıp Kitabevleri
: Ekim 2022 - İstanbul

ÖNSÖZ
“Tıbbi fizyoloji, insan vücudunun işleyişini inceleyen bir bilim dalıdır. Bilimsel çalışmaların
sonuçlarına dayanarak, vücudu oluşturan hücre, doku, organ ve sistemlerin görevlerini, bu
görevlerin nasıl gerçekleştiğini, yapıların birbirleriyle ve dış dünya ile olan ilişkisini açıklamaktadır.
İşleyen bir sistemin sağlıklı olup olmadığını ya da nelerin yanlış gittiğini anlamak
için öncelikle o sistemin normalinin bilinmesi gerekir. Bu nedenle tüm hastalıkların anlaşılmasında
ve tedavilerinin geliştirilmesinde Fizyoloji’nin önemi açıktır”.
Öğrencilerime fizyolojinin önemini ya da ne olduğunu açıklamak için verdiğim temel
örneklerden biri; size ben insan vücudunun nasıl doğru bir şekilde işlemesi gerektiğini anlatacağım.
Daha sonra siz klinikte normalden sapmaları öğreneceksiniz. Ama normalden
sapmaları öğrenebilmeniz için önce normalin ne olması gerektiğini bilmeniz gerekmektedir
değil mi? diye sorarım. Fizyolojinin temelini ya da en yalın haliyle fizyolojiyi tanımlamak
gerekirse, “fizyoloji homeostazidir”. “Yaşamın mantığını araştıran bir bilim dalıdır. İç ortam
ve homeostazi kavramları, fizyolojik yaklaşımın temel prensiplerini belirler ve fonksiyonun
araştırılmasında her düzeyde etkileşimlerin önemini vurgular”. Yani fizyoloji vücudun nasıl
dengede olması gerektiğini bize öğretmektedir. Yaşamın temeli ya da evrende de her şey
dengede değil midir? Ya da evren bize her hareketimizde dengede olmamız gerektiğini göstermiyor
mu?
Fizyolojiden, homeostaziden, evrenden ve tüm davranışlarımızda nasıl dengede olmamız
gerektiğinden bahsettikten sonra; bu kitabı nasıl yazmaya karar verdiğimiz ve süreçle
ilgili olarak da paylaşmak istediğim kısımlar var. Kitap editörlüğü yapmak gerçekten tahmin
ettiğimden çok daha zormuş. Bunun için inanılmaz derecede çok fazla emek vermeniz gerekmektedir.
Bu süreçte duygusal olarak da yıprandığım anlar oldu. Tahmin edemediğim
iii

iv ÖNSÖZ
insanlardan çok büyük destekler gördüm. Destek olan ya da olmayan (olamayan) herkese
yürekten teşekkür ediyorum. Şükürler olsun. Teşekkür edip, şükredince mucizeler boyutuna
geçtiğimi artık biliyorum. VE EN SONUNDA MUCİZEMİZ GERÇEKLEŞTİ ve KİTABI-
MIZ BASILDI…
Kitabın basılma sürecinden bahsettikten sonra tabi ki önsözlerin vazgeçilmezi olan teşekkürlerimi
yapmak istiyorum. Bu kısımlar genelde en duygusal olunan yerlerdir. Tezimin teşekkür
kısmını yazdığımda da gözyaşlarımın aktığını biliyorum (bu kadar duygusal olmak asla
istediğim bir özelliğim değil ama duygusal olsam da kendimi seviyorum). Öncelikle tabi ki
her zaman en ön teşekkürü ailenin hakedeceğini düşünüyorum. Bugüne gelmemde, akademik
kariyer hayatım boyunca beni büyüten, bugünkü pozisyonumu elde etmemde en büyük
rol sahibi olan (sonuçta artık bir kitabın editörlüğü bile yapabiliyorum) başta canım annem
olmak üzere, canım babam, canım abilerim (Mehmet, Ahmet Haluk) ve canım ablalarıma
(Halime, Selma) kucaklar dolusu teşekkür ediyorum (geniş aile olmanın faydaları).
Sonrasında ise ilkokuldan itibaren eğitim hayatımda bana dokunmuş ve bugünkü şeklimi
almamda katkısı olan tüm öğretmenlerime çok teşekkür ediyorum. Ama galiba herkesin
hayatında, diğerlerinden biraz daha farklı hocaları olmuştur. Tüm hocalarımı çok sevdiğimi
belirtip, teşekkür ettikten sonra, Doktora danışmanım Sayın Prof. Dr. Oğuz Özçelik
Hocam’a ayrıca teşekkür etmek istiyorum. Çünkü bana inanıp, geliştiren, bugüne gelmemde
benden daha çok emeği olan Hocama teşekkürü bir borç bilirim. Fizyoloji adına ne biliyorsam
hepsini kendisinden öğrendiğim ve bunu yazarken gerçekten çok gurur duyuyorum
bana göre dünyanın en zeki ve iyi fizyoloğu ve bilim adamı olan Prof. Dr. Oğuz Özçelik
Hocama sonsuz teşekkürlerimi sunuyorum.
Bu süreçte destek gördüğümüzden bahsetmiştim. Bu anlardan birinde bize destek veren
Sayın Prof. Dr. Ramazan Bal Hocam’a da teşekkürü etmek istiyorum. Desteğiniz bizim için
çok kıymetliydi Sayın Hocam. Kitabın bitmesinde en az bizim kadar emeği vardır Sayın Hocamın.
Bir diğer teşekkürü de kitap editörlüğü maceramıza birlikte başladığım Sayın Dr. Öğr.
Üyesi Gülnihal Deniz’e yapmak istiyorum. Benim çok vazgeçtiğim anlar oldu. Ama canım
arkadaşım benim vazgeçtiğim anlarda beni motive etti ve bu kitabın basılmasında benden
çok daha fazla emek verdi. Canım arkadaşım sen olmasan bu kitap ta olmazdı.
Kitaptaki bölüm yazarı olan Sayın Hocalarıma; Sayın Prof. Dr. Oguz ÖZÇELİK ’ e, Sayın
Dr. Öğr. Üyesi Ayşe ŞEKER’e, Sayın Dr. Öğr. Üyesi Esedullah AKARAS’a, Sayın Dr. Öğr.
Üyesi Mehmet GÖL’e, Sayın Dr. Öğr. Üyesi Hilal ÜSTÜNDAĞ’a, Sayın Dr. Öğretim Üyesi
Ferdane DANIŞMAN KALINDEMİRTAŞ’a, Sayın Dr. Öğr. Üyesi Deniz ÖZTÜRK’e,
Sayın Dr. Öğr. Üyesi Elif GÜLBAHÇE MUTLU’ya, Sayın Dr. Öğr. Üyesi Beytullah
ÖZKAYA’ya, Sayın Dr. Öğr. Üyesi Esra ŞENTÜRK’e, Öğr, Gör. Dr. Ayşe ÖZDEMİR’e ve
bende bölüm yazarlığı yaptığım için kendime Doç. Dr. Sermin ALGÜL’e de teşekkürlerimi
sunuyorum.

ÖNSÖZ
v
Kitabımızın basımında 7-24 ilgilenen, Anadolu Nobel Tıp Kitabevi sahibi Sayın Mehmet
Tekin beye, eşi Özlem Tekin hanıma, Nobel Tıp Kitabevleri yetkilisi Sayın Erol Biroğlu
beye ve dizgi bölümünden emeklerini ödeyemeyeceğimiz Sayın Hakkı Çakır beye ve tüm
ekip arkadaşlarına çok teşekkür ediyorum.
Editörlüğünü yaptığım “SAĞLIK BİLİMLERİNDE FİZYOLOJİ” isimli kitabımızın
alanında uzman Hocalarımız ile birlikte yazıp oluşturduğumuzu ve kitabımızın sadece tıp
fakültesi öğrencilerimiz için değil tüm sağlık bilimlerimde eğitim gören öğrencilerimiz için
çok faydalı olacağını bildirmek istiyorum.
Ve son paragrafımı canım öğrencilerime ayırmak istiyorum. Bence akademisyenliğin
en güzel tarafı sizsiniz. Bilimsel araştırmalar yapmak, kendini her geçen gün bir önceki güne
göre daha fazla geliştireceğiniz bir mesleğinizin olması cidden paha biçilemez bir durum.
Ama güzel yanlarının yanında uykusuz gecelerin sayısının çok fazla olduğu, bazen en yakınınıza
bile zaman ayıramadığınız bir meslek olduğunu da söylemek istiyorum. Ama akademisyenliğin,
bu zor mesleğin; bana göre en güzel tarafı kesinlikle CANIM ÖĞRENCİLE-
RİMDİR. Bir insanın hayatına dokunabilmek, bir şeyler öğretebilmek hatta belki onun için
bir rol model olabilmek.
ZEVKLE OKUYUP ÖĞRENMENİZ DİLEĞİMLE…
AİLEME ve CANIM ÖĞRENCİLERİME…
Doç. Dr. Sermin ALGÜL
Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi
Tıp Fakültesi Fizyoloji AD.

İÇİNDEKİLER
1
2
3
4
5
6
7
FİZYOLOJİYE GİRİŞ 1
Ayşe ŞEKER
HÜCRE FİZYOLOJİSİ 5
Ayşe ŞEKER
MEMBRAN FİZYOLOJİSİ 15
Esedullah AKARAS
KAS FİZYOLOJİSİ 23
Mehmet GÖL
KAN FİZYOLOJİSİ 41
Hilal ÜSTÜNDAĞ, Ferdane DANIŞMAN KALINDEMİRTAŞ
DOLAŞIM FİZYOLOJİSİ 57
Deniz ÖZTÜRK
BOŞALTIM FİZYOLOJİSİ 77
Sermin ALGÜL, Oguz ÖZÇELİK
vii

viii İÇİNDEKİLER
8
9
10
11
12
13
14
SİNDİRİM FİZYOLOJİSİ 93
Elif GÜLBAHÇE MUTLU
SOLUNUM FİZYOLOJİSİ 125
Hilal ÜSTÜNDAĞ
ENDOKRİN FİZYOLOJİSİ 141
Sermin ALGÜL, Oguz ÖZÇELİK
ÜREME FİZYOLOJİSİ 169
Beytullah ÖZKAYA
SİNİR SİSTEMİ FİZYOLOJİSİ 183
Mehmet GÖL
DUYU FİZYOLOJİSİ 227
Esra ŞENTÜRK
METABOLİZMA 239
Ayşe ÖZDEMİR
Dizin 251

YAZARLAR
*
Dr. Öğr. Üyesi Esedullah AKARAS
Erzurum Teknik Üniversitesi
Sağlık Bilimleri Fakültesi
Fizyoterapi ve Rehabilitasyon
Doç. Dr. Sermin ALGÜL
Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tıp Fakültesi
Fizyoloji Anabilim Dalı
Dr. Öğr. Üyesi Ferdane DANIŞMAN
KALINDEMİRTAŞ
Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi
Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Dr. Öğr. Üyesi Mehmet GÖL
Gaziantep İslam Bilim ve Teknoloji Üniversitesi
Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Dr. Öğr. Üyesi Elif GÜLBAHÇE MUTLU
KTO Karatay Üniversitesi Tıp Fakültesi
Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Oguz ÖZÇELİK
Kastamonu Universitesi Tıp Fakültesi
Fizyoloji Anabilim Dalı
Öğr. Gör. Dr. Ayşe ÖZDEMİR
Necmettin Erbakan Üniversitesi
Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Dr. Beytullah ÖZKAYA
Adıyaman Üniversitesi Tıp Fakültesi
Fizyoloji Anabilim Dalı
Dr. Öğr. Üyesi Deniz ÖZTÜRK
Atatürk Üniversitesi
Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu
Dr. Öğr. Üyesi Ayşe ŞEKER
Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tıp Fakültesi
Fizyoloji Anabilim Dalı
Dr. Öğr. Üyesi Esra ŞENTÜRK
Ağrı İbrahim Çeçen Üniverisitesi
Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü
Dr. Öğr. Üyesi Hilal ÜSTÜNDAĞ
Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi
Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
*Yazarlar soyadı alfabetiğine göre sıralanmıştır.
ix