Antik Çağlarda Doğu Karadeniz - Surmene.Net

Phasis nehri boyunca doğuya doğru ilerleyerek, Kolha ülkesinin doğu komşusu olan
İberia sınırına kadar ulaştığı anlaşılan Strabon, bu güzergahla ilgili gözlemlerinin yanı
sıra, İberia ile Kolha arasındaki coğrafi sınıra dair bilgiler de aktarmaktadır;
“Onların ülkesine dört ana geçiş vardır; biri Sarapana üzerinden, ki burada dar geçitlerin
arasında bir Kolhi kalesi bulunur, bu geçitlerin arasında, nehrin dolambaçlı rotası yüzünden
120 tane köprü yapılmıştır. Bu bölgede ağır sağanak yağmurlar zamanında, seller nedeniyle
derin yarıklar oluşur ve nehir şiddetli, yoğun akıntıyla Kolhida’ya iner. (…) Bu şekilde,
Kolhida’dan, Iberia’ya geçiş imkanları, kayalıklarla, kalelerle, ve derin vadilerden akan
nehirlerle engellenmiş durumdadır.” (Strabon 11.3.4) 86
Heniohi
MS.9 yılında, bugünkü Romanya’nın sahil kenti Köstence’ye sürgüne gönderilen
ünlü Latin şairi Ovidius ; burada yaşadığı dönemde, dostlarına yazdığı manzum
mektupları “Karadeniz’den Mektuplar” isimli eserinde toplamıştır.
Bunlardan birinde ; MS.14 yılında dostu Albinovanus’a yazdığı bir mektubunda da,
Karadeniz’e dökülen ünlü nehirleri sayarken, bunların arasında çok bilinen Phasis
nehrinin yanı sıra, yine Kolha ülkesinde olduğu bilinen Penius nehrini de sayar.
Ayrıca, yine aynı mektubunda ­daha önceki antik yazarların da bahsettiği­ Doğu
Karadenizli Heniohia korsanlarından söz eder. Ovidius’a göre; Heniohia korsan
gemileri, gemicilere büyük zararlar vermektedirler ve Doğu Karadenizli korsanlar
yalnız kendi bölgelerini değil, Batı Karadeniz’i de tehdit etmektedirler. 87
Ovidius’un mektubundaki bu küçük ayrıntı, o sıralar, tüm Karadeniz’de dehşet
saçan Heniohilerin, geniş bir coğrafyada etkin olduklarını ve aynı zamanda
denizaşırı korsanlık yapabilecek düzeyde, köklü bir denizcilik kültürüne sahip
olduklarını göstermektedir. 88
Romalı tarihçi C.Tacitus’un kayıtlarında da, Heniohi kabilesinin bu dönemde
bölgedeki belirgin üstünlüğü farkedilmektedir. Tacitus, eserinde, MS.20’li yıllara
doğru meydana gelen gelişmeleri anlatırken, bu bölgede sadece “Heniohia” isimli
bir memleketten söz etmektedir. 89 “Heniohia”, sonraki yıllarda da bağımsızlıklarını
sürdürecek olan güneyli Heniohilerin krallığıdır. Bugünkü Of ile Batum arasındaki
sahil şeridinde egemen olan denizci Heniohilerin bu küçük ülkesi, Kolha krallığının
bağımsızlığını kaybetmesinden sonra da, bölgede küçük bir krallık olarak varlığını
86 A.g.e.
87 Richmond, J. (1995) ; Dürüşken, Ç. (1999)
88 Bu ayrıntı, aynı zamanda Heniohi kabilesinin kökeni ile ilgili yorumlar açısından da önem taşımaktadır. Zira, yerli isimleri
fonetik açıdan olabildiğince en yakın Yunanca sözcüklere yakıştırarak kaydeden antik Yunan yazarları, bu kabilenin ­orjinal
şeklini bilmediğimiz­ ismini de “Heniokhi” olarak yazmışlardır ve bu sözcük eski Yunanca’da “Arabacılar” anlamına
gelmektedir. Bu isimden yola çıkan bazı araştırmacılar, yerli isimler üzerinde Yunanca merkezli mitolojik ve etimolojik
yorumlar yapma alışkanlıkları olan antik Yunan yazarlarının hatalarını, aynı şekilde devam ettirmişlerdir. Oysa, “Heniokhi” ismi
altında ifade edilen denizci Kolha kabilelerinin, tarihsel yerleşim alanları, kuzeyde de, güneyde de, sarp kayalıklardan
oluşan dar sahil şeritleridir ve o çağlarda söz konusu sahillerde, değil “atlı araba”, tek başına “at” kullanımı dahi mümkün
değildir. Tarihsel yorumlar yaparken, ilgili çağların coğrafya ve tabiat koşullarının gözardı edilmesi, bu tür yorum hatalarını
kaçınılmaz kılmaktadır.
89 Church, A. J. ve Brodribb, W. J. (1942)