Antik Çağlarda Doğu Karadeniz - Surmene.Net

Rize 168 kasabaları yer alır.
Özellikle, Lazika krallığı topraklarında yoğunlaşan savaşta, Kolhalıların askeri gücü
önemli rol oynar. Pubelis isimli bir Laz lideri tarafından pusuya düşürülen İranlılar ağır
kayıplar vererek geri çekilmek zorunda kalırlar. Diğer bölgelerde de yenilgiye
uğrayan İranlılar, sonunda Lazika’yı boşaltmak zorunda kalırlar. 169
Prokopius’un Seyahat Notları
Prokopius, MS.550’lerin ilk yıllarına ait gelişmeleri aktardığı, sekizinci kitabının büyük
kısmını da, Doğu Karadeniz’e ve Lazika savaşlarına ayırmıştır. Bu kitabının ilk
bölümlerinden biri, muhtemelen, gemi ile Lazika’ya doğru giderken, sahil boyunca
tuttuğu notlara dayanmaktadır. Bu bölümde, özellikle, Trabzon ile Lazika sınırı
arasındaki sahil şeridine ilişkin bilgiler oldukça değerlidir;
“…Buradan, Trapezuntine bölgesinden Susurmene 170 köyüne ve Rize denilen yere varılır,
ki burası Trapezuntine’den, sahilde Lazika istikametine doğru, iki günlük mesafededir…
Trapezuntine civarındaki tüm yerlerde üretilen ballar, oldukça serttir…Bu bölgenin sağ
tarafında, yukarıda, Tzanika’nın dağları yükselir, ve onların arkasında da Ermeniler yer alır,
ki bunlar Bizanslılara bağlıdırlar…” ( Prokopius VIII. ii. 3-5 ) 171
Önceki kayıtlarda, sahilde Kalo deresine kadar uzandığı bilinen, ancak bu
dönemde, daha doğuda Rize deresine kadar genişlediği anlaşılan Bizans
toprakları, bu noktada sona ermektedir. Bu sınır noktasındaki dere ile aynı adı
taşıyan bir “yer” olarak bahsedilen Rize, muhtemelen, Bizansın o yıllardaki sınır
karakoludur ve sonraki zamanlarda bu garnizon, aynı isimle anılacak olan yerleşimin
de ilk çekirdeğini oluşturmuştur.
Sınırın ötesinde ise, hiç otoriteye bağlı olmayan yerli topluluklar, doğuya Lazika
sınırına kadar tüm sahil şeridine egemendirler. Bu topluluklar içindeki en önemli
unsurlar, kuşkusuz, en eski zamanlardan beri bu sahillerin yerlileri olan ve önceki
çağlarlarda Heniohi olarak adlandırılan denizci topluluklardır;
“Rize’nın ötesinde, bağımsız yaşayan toplumlar bulunur, ki bunlar Bizans toprakları ile
Lazilerin arasındaki bölgede yaşarlar. Ve burada, Atene 172 isimli, tanınmış bir köy vardır…
Atene’dan sonra, Arkhabis 173 ve eski bir kent olan Apsarus 174 gelir, ki burası Rize’den üç
günlük mesafededir.” ( Prokopius VIII. ii. 10-11 ) 175
Bu sahil üzerinde, Trabzon dışında varlığı bilinen, bir başka eski koloni yerleşimi de
Apsarus kentiydi. O dönemde büyük ölçüde terk edilmiş olan bu kentin bulunduğu
bölge de yine yerli kabilelerin denetimindedir;
168 Bugünkü Rize
169 Dewing, H. B. (1914)
170 Bugünkü Surmene.
171 Dewing, H. B. (1928)
172 Bugünkü Pazar. Prokopius, “Athene” olarak kaydettiği bu ismin Yunanca olduğuna emindir ve bu konudaki rivayetleri
aktarır.
173 Bugünkü Arhavi.
174 Bugünkü Gonio civarında.
175 Dewing, H. B. (1928)