Antik Çağlarda Doğu Karadeniz - Surmene.Net

Arrianus’un Raporu
Roma imparatorluğunun Kapadokya valisi olan Arrianus, MS.130’lu yılların başında
gerçekleştirdiği Karadeniz seyahati ile ilgili olarak, İmparator Hadrianus’a hitaben
bir rapor yazmıştır. Bu rapor, Trabzon’dan itibaren tüm Doğu Karadeniz sahillerinin
durumu ile ilgili ayrıntılı bilgiler içermektedir.
Raporunda, öncelikle Trabzon kenti ile ilgili gözlemlerini ve çalışmalarını aktaran
Arrianus’un, buradaki bir tapınağın yazıtı ile ilgili yorumu oldukça ilgi çekicidir.
Arrianus, yerli yazıcılar tarafından yazılmış olduğu için, bu yazıttaki Yunanca yazıların
hatalarla dolu olduğunu açıklar ve imparatora, bu yazıları tekrar doğru bir şekilde
yazdıracağını bildirir. 111
Arrianus, raporunun sonraki bölümlerinde de Trabzon’dan itibaren sahil boyunca,
doğuya doğru gerçekleştirdiği bir deniz yolculuğunun notlarını aktarır. Buna göre,
Trabzondan ayrıldıktan sonra, önce Hyssus limanına 112 uğrarlar, oradan sonra da
Ophis deresine ulaşılır. Arrianus’a göre, bu dere Kolha bölgesi ile Thiannika
arasındaki sınırı oluşturmaktadır. Bugünkü Of civarında olan bu sınır gerçekte, Roma
imparatorluğunun o yıllardaki doğu sınırıdır. Sınırın ötesinde, doğrudan Roma
hakimiyeti dışında olan tüm toplulukların, “Kolha” kimliği altında tanımlanması
önemli bir ayrıntıdır. Sınırın beri tarafındaki yerlileri, onlardan ayırt etmek için de,
aslında sahilden içeride, yüksek kesimlerde yaşamakta olan Sanni kabilesinin adı,
bölge ismi olarak kullanılmaktadır ve raporda bu bölgenin adı da muhtemelen
hatalı olarak, Tzanika ya da Sannika yerine, “Thiannika” olarak yazılmıştır. Sınırın öte
tarafında, Phasis nehrine kadar olan akarsular, “Psykhrus, Kalus 113 , Rizius 114 ,
Askurus 115 , Adienus 116 , Zagatis 117 , Athene, Pyrtanis 118 , Pyxites, Arkhabis, Apsarus, Bathys,
Akinasis, İsis ve Mogrus” olarak sıralanırlar. Phasisin kuzeyindeki akarsular ise, eski adı
Dioskuria olan, Sebastopolis kentine kadar, “Karien, Khobus 119 , Singamis, Tarsuras,
Hippus ve Astelephus” olarak sıralanırlar.
Bir sonraki bölümde de, Trabzon ile Dioskuria arasındaki bu bölgede yaşayan
toplumlardan bahsedilir. Buna göre, Trabzon kentinin de dahil olduğu ve doğrudan
Romaya bağlı olan Sannika bölgesinde Sanni kabilesi yaşamaktadır. Sınırın hemen
öte tarafında ise kral Anhialus yönetimindeki, Heniohi ve Mahelon kabilelerini
kapsayan küçük bir yerli krallık bulunur. Bugünkü Of ile Batum arasındaki sahil
şeridinde yerleşik olan ve Heniohi olarak isimlendirilen bu toplum, muhtemelen
küçük yerli denizci kabilelerden oluşmaktadır. Kralları olan Anhialus’un sarayı
bugünkü Ardeşen yakınlarında, Furtuna deresi ağzında bulunmaktadır. Heniohilerin,
111 Eğer bir gün, Doğu Karadeniz yerlileri tarafından “hatalı” şekilde yazılmış olan bu Yunanca yazıtın kalıntıları ortaya çıkarsa,
bahsi geçen yazım hatalarının bölgenin o yıllardaki kültürel dokusu ile ilgili oldukça ilginç veriler sağlayabileceği şüphesizdir.
112 Bugünkü Arakli civarı.
113 Bugünkü İyidere.
114 Bugünkü Rize.
115 Aynı eserin Anonymus kopyasında Askurna olarak geçer.
116 Aynı eserin Anonymus kopyasında Adina olarak geçer.
117 Farklı kopyalarda, Zaggalis, Zagalo ya da Zagalis olarak da geçer.
118 Bugünkü Furtuna deresi.
119 Bugünkü Khobi nehri.