Antik Çağlarda Doğu Karadeniz - Surmene.Net

ir koordinat sistemini kullanmış ve yaşadığı dönemin dünyasına ait tüm coğrafi
bilgilerin ayrıntılı bir dökümünü yapmıştır. İlk yayın tarihi belirsiz olmakla birlikte,
yaygın bir varsayımla; en geç MS.150 yılına doğru yayınlanmış olabileceği
düşünülmektedir. 123
Batlamyus, antik çağlardan beri batılı kaynaklarda “Kolhis” olarak isimlendirilen
Doğu Karadeniz sahillerini üç ayrı bölüm olarak ele alır. Kerasus ve Trapezus
kentlerini de içine alarak Phasis nehrinin güneyine kadar uzanan batı kesimi
doğrudan Roma imparatorluğunun sınırlarına dahildir ve idari yapılanmada
“Karadeniz Kapadokyası” adı altında, Kapadokya eyaletine bağlı bir alt bölge
olarak yönetilmektetir. Bu bölgenin kıyı kesimindeki yerleşim birimleri batıdan
doğuya doğru şöyle sıralanır; “İskhopolis; Kerasus; Pharnakia; Hyssi limanı; 124 Trapezus;
Kissius; Pitiusa; 125 Rhizus limanı; Athena burnu; Khordyle; Arkhabis nehrinin ağzında
Morthula; Ksyline nehrinin ağzında Kissa; Apsorrus nehrinin ağzında Apsorrus ve
Sebastopolis.” Bu bölgenin, bugünkü Zigana dağlarının kuzey yamaçlarını oluşturan
iç kesimlerinde ise; “Aza; Kokalia; Asiba; Mardara ve Kamuresarbum” belli başlı
yerleşimler olarak sıralanır.
Batlamyus’a göre; Kolha’nın, Roma impatorluğu sınırları dışında kalan merkezi
kesimi ise sahilde Phasis nehrinin güneyinden, kuzeydeki Koraksi nehrine kadar
uzanmakta ve bu kıyı şeridinin tamamı Lazi kabilesinin kontrolü altına girmiş
bulunmaktadır. Onların hemen bitişiğinde ­iç kesimde­ ise Manrali kabilesi yerleşiktir
ve yaşadıkları bölge Ekritika olarak adlandırılır. Lazilerin egemen olduğu sahil
şeridinde yer alan yerleşim birimleri, güneyden kuzeye sırasıyla; “Phasis kenti;
Khariustus nehri ağzındaki Aia kenti; Sigane; Kyane nehri ağzındaki Neapolis ve Hippus
nehri ağzındaki Dioskuria’dır.” Kolkhis’in iç kısımlarındaki belli başlı yerleşim birimleri
de; “Mekhles, Sarake, Madia, Surium ve Zadris olarak sıralanır.” 126
Batlamyus eserini yazdığı sıralarda Roma imparatoru olan Antoninus Pius’un
dönemini aktaran Roma resmi tarihçisi Julius Kapitolinus da; aynı dönemde,
imparator tarafından Lazların başına Pakorus isimli bir kralın tayin edildiğini
bildirmektedir. 127 Pakorus, muhtemelen Roma’da eğitim görmüş ve Roma kültürünü
benimsemiş yerli bir prensti. Zira, sonraki dönemlerde de görüleceği üzere,
Romalılar, kontrol altında tutmak istedikleri “dost ve müttefik” ülkelerde kukla
yönetimler oluşturmak için, genellikle, kendi ülkelerinde eğitim görmüş olan yerli
prensleri kullanmışlardır.
Batlamyus, kitabında Kolha ile ilgili bilgileri aktardığı 9. bölümün ardından, bir sonraki
10. bölümde; Kolha kültürünün daha doğudaki arkaik uzantılarını ihtiva eden ve o
sıralar Roma himayesindeki diğer bir krallık olan İberia ülkesinden de kısaca
123 Grumbles, G. (1995)
124 Muhtemelen bir hata sonucu Trabzon’un batısında gösterilen bu limanın, aslında daha doğuda, bugünkü Arakli civarında
kurulu olduğu bilinmektedir. Mısırlı coğrafcı’nın bu tür bazı hataları, onun bizzat ziyaret edemediği bu bölgeye ilişkin
bilgilerinin oldukça sağlıksız olduğunu göstermektedir
125 Pitiusa, bugünkü Of kasabasının bilinen en eski ismidir. Latince kaynaklarda bu şekilde kaydedilen isim, sonraki Bizans
kaynaklarında, sırasıyla; Opius, Ophius ve Ophis şekillerine dönüşecektir. Hatta, Ptolemeus’un haritasında, “Pitiusa” olarak
görülen bu isim, 19. yüzyılda eseri yeniden yayınlayan C. Müller tarafından da, “Ophius” olarak “düzeltilmiştir” (!) .
126 Stevenson , E. L. (1932)
127 Magie, M. (1921)