1. Książka "Jakość życia i jakość szkoły" - Wydział Nauk Pedagogiki ...

Edukacja i nierówności społeczne 43
stopniu pokrywa się z oczekiwaniami instytucji edukacyjnych – bowiem reprezentują
one dominujący typ kapitału kulturowego. Dobrze ilustruje ten problem
– wprowadzona przez P. Bourdieu – kategoria „kapitału lingwistycznego”.
Dotyczy ona zależności pomiędzy pochodzeniem dzieci z określonych grup
społecznych, a stopniem opanowania przez nie języka używanego w szkole.
Według Bourdieu, język „poza mniej lub bardziej bogatym słownictwem dostarcza
bardziej lub mniej złożonego systemu kategorii, i to w ten sposób, że
umiejętność rozszyfrowywania złożonych struktur logicznych bądź estetycznych
i posługiwania się nimi zależy od złożoności języka przekazanego przez
rodzinę” (Bourdieu, Passeron, 1990, s. 131). Język staje się w tym przypadku
instrumentem klasyfikacji społecznej (na przykład elita/plebs), a także jednym
z podstawowych kryteriów selekcji szkolnej i – co za tym idzie – stratyfikacji
społecznej (Bourdieu, 1991, s. 54). W konsekwencji, w instytucjach edukacyjnych
ma miejsce nieustanny proces klasyfikacji i różnicowania uczniów
pod względem ich kapitału kulturowego. Równocześnie, istnieją możliwości
zmiany własnego kapitału kulturowego przez jednostkę (i jej awansu społecznego)
– odbywa się to jednak na warunkach grupy dominującej.
Można stwierdzić, że istnieją cztery główne aspekty w jakich przejawia się
reprodukcja kulturowa. Po pierwsze, zróżnicowanie kapitału kulturowego jest
odtwarzane przez każdą klasę społeczną. Po drugie, szkoły systematycznie
dokonują wartościowania różnych typów kapitału kulturowego, deprecjonując
kapitał kulturowy niższych klas społecznych. Po trzecie, zróżnicowanie
osiągnięć akademickich jest przenoszone na sferę ekonomiczną – rynek
pracy wynagradza najbardziej prestiżowe kredencjały akademickie zdobywane
głównie przez reprezentantów wyższych klas społecznych. Po czwarte,
szkolnictwo legitymizuje te procesy, poprzez tworzenie hierarchii społecznej
i jej utożsamianie z hierarchią akademicką (MacLeod, 1987, s. 12).
Warto w tym miejscu przedstawić krótko wyniki badań dotyczących
aspiracji i wyborów edukacyjnych podejmowanych przez dzieci i młodzież
z odmiennych klas społecznych we współczesnej Anglii. Można w tym
kontekście zauważyć, że podejście do edukacji dzieci pochodzących z klasy
robotniczej jest często odmienne od tego, jakie prezentują dzieci pochodzące
z klasy średniej. W konsekwencji, niepowodzenia szkolne białych dzieci z klasy