Manual mbi Identitetin dhe Ideologjine e Partive Politike.pdf

Historia dhe Ngjarjet Formuese të Ideologjisë Partiake
“‘Liberal’ do të thotë të jesh i hapur ndaj ndryshimit dhe të respektosh liritë e personit brenda një kuadri shoqëror
ku të gjithë kanë mundësi të njëjta.”
(Mark Silverman, TurnLeft.com)
Si një doktrinë e hershme, liberalizmi u zhvillua
brenda kuadrit politik të monarkisë dhe jo të
demokracisë, duke u fokusuar në rritjen e të drejtave
të individit në lidhje me qeverinë e tij. Liberalizmi
luajti një rol të rëndësishëm në historinë e Europës në
lidhje me demokracinë e vërtetë, duke hedhur idetë
rreth pushtetit të njerëzve dhe vullnetit të
përgjithshëm, duke rritur përfaqësimin e njerëzve
brenda qeverive të tyre dhe duke krijuar një shoqëri të
barabartë ku të gjithë kanë të njëjtat mundësi.
Liberalizmi si një filozofi e hershme politike është i
rrënjosur në disa ideologji të tjera politike bazuar në
demokracinë përfaqësuese, duke përfshirë partitë e
demokracisë sociale dhe të qendrës së djathtë.
Liberalizmi si një ideologji e partisë politike e
mbështet platformën e tij në ide të hershme liberale,
duke u fokusuar në qeverisje të kufizuar dhe në liritë e
individit.
Figura të Shquara:
John Locke (1632 - 1704)
Filozofi britanik John Locke, hodhi idenë
revolucionare se individët e rinj janë baza për
një shoqëri të qëndrueshme. Dy traktatet e tij
mbi Qeverinë hidhnin poshtë bazat filozofike
për monarki – “e drejta hyjnore e mbretërve,”
– dhe argumentonte se të gjithë njerëzit kishin
të drejta të trashëguara dhe natyrore për
“jetën, lirinë dhe pronën.” Ai e shpjegonte
qeverinë si një “kontratë shoqërore” ku
individët i jepnin një numër të kufizuar të të
drejtave të trashëguara për të qeverisur për të
cilat qeveria garanton mbrojtjen e atyre të
drejtave. Idetë mbi të drejtat natyrore dhe
kontratën shoqërore luajtën një rol të
rëndësishëm në ideologjinë e revolucionit
francez dhe amerikan.
Zhvillimi i liberalizmit në fund të
Shekullit 18 dhe në fillim të shekullit 19 përkoi me ndryshime të rëndësishme
politike dhe shoqërore në Europë. Argumentet për t’i dhënë fund sistemeve
monarkike dhe aristokratike duke përkrahur demokracinë përfaqësuese u
përhapen më anë të liberalizmit ekonomik dhe me dëshirën për t’i dhënë fund
sistemit feudal për pronësinë. Adam Smith, një nga teoricienët në
ekonomi më me influencë të të gjitha kohërave, publikoi Pasuria e
Kombeve, duke argumentuar kundër ndërhyrjes së qeverisë në
Adam Smith ekonomi dhe tregti. Smith propozoi teorinë e “dorës së padukshme,”
një mekanizëm vetërregullues në ekonomi që punon pa ndërhyrjen e
qeverisë. Kjo formë e liberalizmit ekonomik u bë e njohur si
ekonomia “Laissez-Faire” (Në shqip “lënia për të vepruar lirisht”), dhe
vazhdon të mbetet parimi kryesor i ideologjisë partiake liberale.
Megjithatë, gjysma e parë e vitit 1900 ishte një periudhë e vështirë me luftëra të vazhdueshme dhe
kriza ekonomike, ku u zhvilluan dy luftëra botërore dhe Depresioni i Madh e dëmtoi rëndë ekonominë
europiane. Kapitalizmi “Laissez-Faire” la shumë dyshime dhe disa qeveri liberale në Europë filluan të
mbështesnin aspekte të shtetit të mirëqenies, duke përfshirë sigurimin e shëndetit, arsimimin dhe
masat kundër varfërisë nga qeveria. Në momentin që ekonomitë Euro-Atlantike filluan ta merrnin
veten, liberalët iu rikthyen idesë së ekonomisë “Laissez-Faire” dhe nxitën për një rol të kufizuar të
qeverisë në ofrimin e shërbimeve sociale. Platformat liberale bën thirrje për privatizimin e kujdesit
shëndetësor dhe për sektorë të tjerë publik. Liberalët modern europian janë të idesë se qeveria duhet të
ketë një rol të vogël dhe se ekonomia duhet të decentralizohet, duke argumentuar se kjo nuk është
puna e qeverisë për të kontrolluar ndonjë prodhim industrial përmes ndërmarrjeve shtetërore.
37