kemija-za-pripremu-prijemnih-ispita-na-fakultetima - Hinus

ZRAK
Zemljinu atmosferu možemo podijeliti na slojeve:
• troposfera (0 do oko 12 km visine),
• stratosfera (od oko 12 do oko 50 km),
• mezosfera (od oko 50 do oko 80 km),
• termosfera ili ionosfera (od oko 80 do oko 800 km).
U troposferi se odvija glavni dio procesa kruženja vode u prirodi jer sadrži skoro
svu atmosfersku vodu. U njoj su sva zračna strujanja jaka. U stratosferi se apsorbira
najveći dio ultraljubičastog (UV) zračenja zatvorenim nizom kemijskih reakcija
disocijacije i nastajanja molekula kisika i ozona štiteći Zemlju od prevelikog zračenja.
O2 → O + O (apsorpcija zračenja)
O + O2 → O3 (oslobađanje topline)
O3 → O2 + O (apsorpcija zračenja)
O + O → O2 (oslobađanje topline)
Za stratosferu je karakteristično vrlo slabo okomito strujanje što otežava miješanje troposfere
i stratosfere.
Tvari koje onečišćuju atmosferu su SO2, prašina, NOX, ugljikovodici, ugljikovi
oksidi, klorirani ugljikovodici itd.
Sumporov (IV) oksid, SO2 je glavni uzročnik nastajanja smoga i kiselih kiša od
kojih masovno stradaju šume. Uzrokuje smetnje disanja, a također djeluje korozivno i
kiselo. SO2 se lako oksidira kisikom iz zraka u SO3 koji se spaja s vlagom iz zraka dajući
sumpornu kiselinu.
SO2 + O2 → SO3 + O
SO3 + H2O → H2SO4
Reakciju ubrzavaju: UV zračenje kojeg apsorbira SO2 pa tako lakše stupa u reakciju;
prašina koja sadrži ione prijelaznih metala koji kataliziraju reakciju oksidacije SO2; vlaga
u kojoj se SO2 brže oksidira.
Prašine kataliziraju niz kemijskih reakcija na njihovoj velikoj površini, a mogu i
same sadržavati niz štetnih tvari za biljni i životinjski svijet.
Dušikovi oksidi, NOX mogu s jedne strane sudjelovati u kemijskim reakcijama
koje kao produkte mogu imati klorove radikale (uništavaju ozon u zaštitnom dijelu atmosfere)
i dušičnu kiselinu koja sudjeluje u nastajanju kiselih kiša. S druge strane u nižim
dijelovima atmosfere mogu sudjelovati u reakcijama čiji su produkti kisikovi radikali koji
stvaraju ozon, radikale i oksidirane produkte ugljikovodika ako ih ima u atmosferi.
Oksidirani produkti ugljikovodika su formaldehid, acetaldehid, akrolein, peroksiacilnitrati
(PAN) itd. Svi oni djeluju otrovno, npr. nadražuju oči, otežavaju disanje itd. Cijeli taj niz
raeakcija oksidacije ugljikovodika započinje apsorpcijom UV zračenja od strane molekule
NO2.
NO2 → NO + O (apsorpcija zračenja)
43