7/8

žrtava. Tokom ovog vremena stekli smo dosta iskustva što nam je
pomoglo da dublje shvatimo problematiku odnosa između Albanaca i
Srba sa Kosova, kao i pronalaženje načina da prevaziđemo smetnje.
Naše iskustvo nam govori da je nivo predrasuda između Kosova i
Srbije dosta viši nego u odnosu na druge narode bivše Jugoslavije.
U većem delu srbijanskog društva, pa čak i među elitom, postoji
skoro potpuno poricanje vrednosti kod kosovskih Albanaca, najčešće
zbog nedostatka kontakta ili uticaja poropagande. Nove generacije
Albanaca sa Kosova (koje u demografskoj slici čine više od polovine
stanovništva Kosova) poznaju u suštini samo onu strašnu Srbiju iz
devedesetih. Na oba mesta su nacionalni duh u poslednjim decenijama
i rat ’98 – ’99. godine proizveli čitavu generaciju punu mržnje i
netazumevanja drugih.
Ipak postojeće predrasude i međusobno nerazumevanje za većinu
omladine nisu neslomive. Mogućnosti za istinsku saradnju postoje.
Omladina, pogotovo ona iz urbanih centara, je svakako više
radoznala i otvorena da poruši stavove nasleđene iz prošlosti.
U veku globalizacije gde se vrednosti ujedinjuju omladina uspeva
da nađe zajedničke tačke doživljavajući jedni druge ne samo kao
Albance i Srbe, nego kao građane “globalnog sela” koji dele slične
karakteristike, vrednosti i ideje. Zato je ova “globalna kontura
vrednosti” veoma bitna, s obzirom da između Kosova i Srbije postoji
malo, skoro nimalo zajedničkih pozitivnih preporuka iz moderne
istorije na kojima se može bazirati budućnost.
Nama preostaje da nastavimo posao na stvaranju veza i saradnje.
Ako u godinama koje dolaze uspemo da ubedimo beogradsku elitu
da u Prištini mogu naći ekvivalente, a ne samo pekare i seljake, ili
da ubedimo prištinsku elitu da se u Beogradu mogu naći saradnici
koji nemaju loše namere prema Albancima, onda možemo reći da
smo nešto postigli. Moramo da držimo testere u rukama i presečemo
virtuelne prepreke koje dele naša društva. Onda ćemo ostaviti
političarima da ukinu one stvarne prepreke, na način na koji su to
evropski lideri uradili 21. decembra.
Agon Malići je direktor
Inicijative mladih za
ljudska prava na Kosovu
cilësdo palë. Meqë diskursi zyrtar vazhdon të jetë i ngulfatur nga
narrativi historiko-romantik, rolin e ndërtuesit të marrëdhënieve
bashkëpunuese e ka marrë përsipër shoqëria civile. Për krijimin e këtij
“boshti kurrizor” ka punuar dhe vazhdon të punojë Nisma e të Rinjve
për të Drejtat e Njeriut, duke e konsideruar atë si njërën ndër pikat
kryesore programore në nivel rajonal.
Përmes projekteve të shumta që i shënjestrojnë të rinjtë e ish-
Jugosllavisë, si kategori shoqërore më pak “e kontaminuar” nga e
kaluara, Nisma po përpiqet të thyej paragjykime dhe të krijojë lidhje
të reja komunikimi mes gjeneratave të reja të ish-Jugosllavisë,
gjithnjë duke e pasur parasysh ballafaqimin me krimet e të kaluarës
si dhe respektimin e dinjitetit të viktimave të luftës. Gjatë kësaj kohe
kemi krijuar shumë përvoja që na kanë ndihmuar të kuptojmë më
thellë problematikën e marrëdhënieve mes Shqiptarëve të Kosovës
dhe Serbëve, si dhe të gjejmë mënyra për t’i tejkaluar pengesat, duke
arritur edhe rezultate që nga perspektiva e sotshme janë vështirë të
matshme, por duken të kënaqshme .
Pikë së pari, përvoja jonë është se niveli i paragjykimeve në relacionin
Kosovë-Serbi është më i lartë se në relacionin mes popujve të tjerë të
ish-Jugosllavisë. Në shumë nivele të shoqërisë së Serbisë, madje edhe
në elita, ekziston një mosnjohje gati totale për shqiptarët e Kosovës,
të shumtën e rasteve për shkak të mungesës së kontaktit apo ndikimit
të propagandës. Gjeneratat e reja të shqiptarëve të Kosovës, të cilët
sipas një analize demografike përbëjnë më shumë se gjysmën e
popullsisë së Kosovës, e njohin kryesisht vetëm atë Serbinë e frikshme
të viteve 90. Në të dyja vendet, fryma nacionaliste e dekadave të
fundit si dhe lufta e viteve 98-99 e ka krijuar një gjeneratë të tëre të
mbushur me shpërfytyrime dhe urrejtje.
Përvoja jonë megjithatë tregon se paragjykimet dhe shpërfytyrimet
ekzistuese për një masë të mirë të rinjsh nuk janë të pathyeshme.
Mundësitë për bashkëpunim të mirëfilltë ekzistojnë. Njerëzit e rinj,
sidomos ata nga qendrat urbane, janë natyrisht më kurioz dhe më të
hapur për të thyer mendime të trashëguara nga e kaluara. Në epokën
e globalizimit vlerat kulturore dhe sociale po njësohen dhe të rinjtë
arrijnë të gjejnë pika të përbashkëta duke e parë njëri tjetrin jo vetëm
si shqiptar dhe serb, por si qytetarë të “fshatit global” që ndajnë
tipare, vlera dhe ide të njëjta. Kjo “kornizë globale e vlerave” është
mjaft e rëndësishme sepse në mes të Kosovës dhe Serbisë ekzistojnë
shumë pak, pothuajse aspak, referenca të përbashkëta pozitive të historisë
moderne mbi të cilat mund të ndërtohet diçka në të ardhmen.
Neve na mbetet ta vazhdojmë punën në krijimin e lidhjeve dhe
bashkëpunimit. Nëse gjatë viteve të ardhshme arrijmë t’i bindim
elitat e Beogradit se në Prishtinë ata mund të gjejnë ekuivalent të
tyre të barabartë dhe jo vetëm furrxhi e fshatarë, apo t’i bindim
elitat e Prishtinës se në Beograd mund të gjejnë bashkëpunëtorë që
s’kanë synime të këqija ndaj shqiptarëve, atëherë mund të themi se
kemi arritur diçka. Duhet t’i mbajmë sharrat në dorë dhe t’i premë
barrikadat virtuale që i ndajnë shoqëritë tona. Pastaj do t’ua lëmë në
dorë politikanëve që t’i prenë ato të vërtetat, njëlloj sikur bënë liderët
Evropian me 21 dhjetor.
/decembar/januar/2007/2008.godine/ 007/8
dodatak Rez januar.indd 41 1/6/2008 2:29:19 AM
41