Przeczytaj wydanie - Stowarzyszenie im. Ludwiga van Beethovena

nież au tor stwo – po dej rze wa no, że zdję cie zro bił
przy ja ciel Ca py – Chim (Da vid Sey mo ur), al bo je go
part ner ka – Ger da Ta ro. Spór wo kół fo to gra fii to czy
się do dziś. Od na le zio na kil ka lat te mu tzw. mek sy -
kań ska wa liz ka z za gi nio ny mi ne ga ty wa mi Ca py,
Chi ma i Ta ro rów nież na od sło ni ła praw dy. Nie od -
na le zio no w niej bo wiem ne ga ty wu Pa da ją ce go żoł -
nie rza.
7. „Je śli two je zdję cie nie jest wy star cza ją ce do bre,
naj wy raź niej nie pod sze dłeś wy star cza ją co bli sko”
– po wta rzał Ro bert Ca pa. Je go zdję cia z II woj ny
świa to wej stwo rzy ły iko nę fo to gra fii wo jen nej. „Pan
Ca pa z ra cji swych pro fe sjo nal nych kom pe ten cji,
mi łej oso bo wo ści i po god ne go współ uczest nic twa
w nie bez pie czeń stwach i tru dach walk, zo stał uzna -
ny za człon ka dy wi zji” – na pi sał la tem 1943 r. ge ne -
rał Rid ge way do re dak cyj nych ko le gów Ca py
z ame ry kań skie go ma ga zy nu „Li fe”. Dzię ki tak en -
tu zja stycz nej re ko men da cji Ca pa otrzy mał akre dy -
ta cję, któ ra umoż li wi ła mu fo to gra fo wa nie de san tu
w Nor man dii.
Na kli szy re je stru je lą do wa nie wojsk alianc kich
na pla ży „Oma ha”. Zu ży wa dwie rol ki fil mu. Ne ga ty -
wy zo sta ją szyb ko prze trans por to wa ne przez ku rie ra
do Lon dy nu. Czas na gli. Chcąc przy spie szyć pro ces
su sze nia ne ga ty wów, nad gor li wy la bo rant pod krę ca
tem pe ra tu rę w ciem ni. Emul sja na ne ga ty wach za -
czy na się to pić. Z 72 na świe tlo nych kla tek oca la ło
tyl ko 11. Ob raz jest roz my ty, ale wi dać żoł nie rzy
prze dzie ra ją cych się pod ostrza łem przez wo dę. Naj -
słyn niej sze zdję cie z II woj ny świa to wej wy glą da jak
szkic wę glem, pe łen dra ma tu i dy na mi zmu.
W ma ga zy nie uka zał się re dak cyj ny ko men tarz, tłu -
ma czą cy tech nicz ną nie do sko na łość – w go rącz ce
krwa we go de san tu dło nie Ca py ja ko by drża ły, co
spo wo do wa ło nie ostrość zdjęć. Kil ka lat póź niej Ca -
pa nada swo jej au to bio gra ficz nej książ ce iro nicz ny
ty tuł Sli gh tly Out Of Fo cus. Zdję cia Ca py po słu ży ły
Ste ve no wi Spiel ber go wi ja ko wzór przy re ali za cji fil -
mu Sze re go wiec Ry an.
8. Zdję cia z II woj ny świa to wej au tor stwa Ca py
sku pia ją się na tra ge dii, emo cjach i prze ży ciach jed -
no stek. Bra ku je im pro pa gan do wej si ły, ja ką nie sie
fo to gra fia Joe Ro sen tha la – ame ry kań scy żoł nie rze
wbi ja ją fla gę w zie mię ja poń skiej wy spy Iwo Ji ma.
Opu bli ko wa ły ją wów czas set ki ga zet. By ła re pro du -
ko wa na na pla ka tach, pocz tów kach, znacz kach.
Na jej pod sta wie po wstał w Wa szyng to nie po mnik
upa mięt nia ją cy bi twę o Iwo Ji mę.
Jak wspo mi na Joe Ro sen thal, ma ło bra ko wa ło by ta
słyn na fo to gra fia w ogó le nie po wsta ła. Gdy żoł nie -
rze przy mo co wy wa li ame ry kań ską fla gę do sta rej ja -
poń skiej ru ry, Ro sen thal odło żył na bok apa rat
fo to gra ficz ny by zbu do wać z ka mie ni sto pień, z któ -
re go miał by lep sze uję cie. Mo ment wznie sie nia
sztan da ru za uwa żył ką tem oka. Zła pał apa rat i zro bił
zdję cia w ogó le nie pa trząc w wi zjer.
Od po wied ni kiem zdję cia Ro sen tha la jest fo to gra fia
Jew gie ni ja Chał de ja, po ka zu ją ca mo ment umiesz -
cze nia fla gi ZSRR na bu dyn ku Re ich sta gu. W rze -
czy wi sto ści jest to in sce ni za cja. Chał dej
za in spi ro wał się fo to gra fią Ro sen tha la i po sta no wił
od two rzyć ten sam kli mat. Fo to gra fia jest nie tyl ko
usta wio na, ale rów nież zma ni pu lo wa na. By zwięk -
szyć jej dra ma tur gię, fo to graf do dał dym nad zbu -
rzo nym Ber li nem. Na ory gi nal nej kli szy ro syj ski żoł -
nierz ma ze gar ki na obu rę kach, do wód na to, że
Ar mia Czer wo na sza bro wa ła na ca łe go. Ro syj ska
cen zu ra usu nę ła ze ga rek z pra wej rę ki żoł nie rza.
9. Jed nym z naj cie kaw szych do ku men tów
z II w świa to wej, po wsta łym na pol skiej zie mi są fo -
to gra fie z po wsta nia war szaw skie go au tor stwa Eu -
ge niu sza Lo kaj skie go. Przed woj ną był spor tow cem.
Zdo był mi strzo stwo Pol ski w rzu cie oszcze pem
i wziął udział w Olim pia dzie w Ber li nie. Choć nie
był za wo do wym fo to gra fem, je go zdję cia zna ko mi -
cie po ka zu ją po wstań czą rze czy wi stość. Obok dra -
ma tycz nych ob ra zów walk – zdo by cia PAST -y,
po chów ku ofiar, znisz czo nych ulic – zbiór 1000
zdjęć Lo kaj skie go po ka zu je rów nież nie zwy kle cie -
płe chwi le: wzru sza ją cy ślub po wstań ców, kuch nię
po lo wą czy pięk ne łącz nicz ki prze glą da ją ce się w lu -
ster kach. Eu ge niusz Lo kaj ski zgi nął w cza sie po -
wsta nia pod gru za mi zbom bar do wa ne go do mu.
10. Woj na w Wiet na mie by ła rów no le gle po ka zy -
wa na w te le wi zji i pra sie. Ga ze tom i agen cjom bar -
dzo za le ża ło na du żej licz bie zdjęć. Agen cja
As so cia ted Press ofe ro wa ła każ de mu fo to gra fo wi
moż li wość wy po ży cze nia apa ra tu. Za każ de do bre
zdję cie pła co no 15 do la rów. Raj dla fo to re por te rów
– bez żad nych ogra ni czeń i cen zu ry mo gli do ku -
men to wać praw dzi we pie kło woj ny. W ga ze tach co -
dzien nie po ka zy wa no ran nych żoł nie rzy, za krwawio
ne dzie ci i ofia ry na pal mu. Fo to gra ficz ne świa -
dec two woj ny spo wo do wa ło se rię pa cy fi stycz nych
pro te stów na ca łym świe cie – woj ska ame ry kań skie
wy co fa ły się z Wiet na mu pod na ci skiem opi nii pu -
blicz nej. Naj bar dziej zna ną iko ną tej woj ny sta ło się
zdję cie Nic ka Uta, zro bio ne 8 lip ca 1972 r. Na ga
dziew czyn ka po pa rzo na na pal mem bie gnie z krzy -
kiem ra zem z in ny mi prze ra żo ny mi dzie ci. To jed -
na z naj bar dziej an ty wo jen nych fo to gra fii, sym bol
okru cień stwa i bez sen su woj ny.
11. Z woj ny w Wiet na mie ar mia ame ry kań ska wy -
cią gnę ła po waż ną lek cję. W ko lej nych kon flik tach
z udzia łem USA do stęp fo to gra fów do wy da rzeń
ogra ni czo no do mi ni mum – żad nych zdjęć bez zgo -
dy do wódz twa ar mii. Fo to re por te rzy sta cjo nu ją w ba -
zach woj sko wych i na ak cje wy cho dzą tyl ko
z żoł nie rza mi. Mi mo to w Ira ku po wsta ło mnó stwo
cie ka wych fo to re por ta ży, ale naj bar dziej wstrzą sa ją -
cy mi świa dec twa mi z tej woj ny oka za ły się zdję cia
z Abu Ghra ib, któ re wy ko na li ame ry kań scy żoł nie rze.
„Je śli jesz cze raz zo ba czę zdję cie, po ka zu ją ce jak
ame ry kań ski żoł nierz kop nię ciem otwie ra drzwi
w irac kiej wio sce, strze lę so bie w gło wę” – po wie -
dział au stra lij ski fo to re por ter, Ash ley Gil bert son.
Po sta no wił zro bić eks pe ry ment. Uka zał we wnętrz -
ne pięt no tej woj ny – to se ria zdjęć, przed sta wia ją -
cych do my ro dzin ne mło dych żoł nie rzy. Wi dać ich
po ko je; pla ka ty na ścia nach, ko lek cje pla sti ko wych
di no zau rów na noc nych sto li kach, ma skot ki na łóż -
ku, za baw ki, czap ki ba se bal lo we – to, co po zo sta ło
po ofia rach fron to wych ma sakr. Jak stwier dził Gil -
bert son, nie trze ba je chać na dru gi kra niec świa ta,
że by po ka zać prze ra ża ją cy wy miar woj ny. BM
CC
CC
CC
CC
J. Rosenthal, Iwo Jima.
J. Chałdej, flaga nad Berlinem.
E. Lokajski, powstaƒcy warszawscy.
Nick Ut, Wietnam, 1972.
B E E T H O V E N MAGAZINE
foto
39