894 - Senat RP - Senat Rzeczypospolitej Polskiej

Istotnym i obszernym merytorycznie tematem jest program badawczy Instytutu „W∏adze PRL
wobec kryzysów spo∏ecznych i opozycji demokratycznej w latach 1956–1989”. Jego celem jest opis
i analiza reakcji w∏adz PRL na pojawiajàce si´ cyklicznie kryzysy spo∏eczne, a tak˝e odtworzenie
dziejów opozycji antysystemowej, w tym zw∏aszcza metod jej zwalczania przez SB i inne s∏u˝by specjalne.
Program realizowany jest przez monograficzne opracowania uk∏adajàce si´ w dwa g∏ówne
wàtki. Pierwszy dotyczàcy opozycji politycznej, w którego ramach ukaza∏ si´ m.in. zapis zorganizowanego
przez IPN spotkania 46 dzia∏aczy opozycji przedsierpniowej „Co nam zosta∏o z tych lat.
Opozycja polityczna 1976–1980 z dzisiejszej perspektywy”. W obszarze badaƒ nad przebiegiem
kryzysów spo∏eczno-politycznych wydany zosta∏ m.in. tom Oblicza Marca 1968 oraz monografia Reglamentowana
rewolucja. Rozk∏ad dyktatury komunistycznej w Polsce 1988–1990. Zaawansowane sà
prace nad monografiami poÊwi´conymi wydarzeniom marcowym 1968 r. oraz przebiegowi kryzysów
spo∏eczno-politycznych na Dolnym Âlàsku.
Instytut sprawuje nadzór merytoryczny nad realizacjà programu „Indeks Represjonowanych”
Fundacji OÊrodek „Karta”. Program ten jest najwi´kszà w kraju inicjatywà, zmierzajàcà do imiennego
udokumentowania losów obywateli polskich – ofiar represji ze strony ZSRR. „Indeks” powstaje
od 1988 r. Dane dotyczàce ofiar sowieckich represji – zastrzelonych, uwi´zionych, deportowanych
– gromadzone sà w komputerowej bazie danych ,,Indeksu Represjonowanych” (obecnie
liczy ona ponad 1 mln rekordów). Od 1993 r. program sta∏ si´ przedsi´wzi´ciem mi´dzynarodowym
dzi´ki nawiàzaniu przez OÊrodek „Karta” Êcis∏ej wspó∏pracy z OÊrodkiem Badaƒ, Informacji
i Upowszechniania (NIPC) ,,Memoria∏” w Moskwie, a dzi´ki niemu tak˝e z lokalnymi stowarzyszeniami
zrzeszonymi w ,,Memoriale” (m.in. w Syktywkarze, Workucie, Archangielsku, Permie).
W póêniejszych latach w realizacj´ projektu w∏àczy∏y si´ inne Êrodowiska partnerskie w Rosji, na
Litwie, Ukrainie oraz Bia∏orusi.
Równie wa˝ny jest edukacyjny program historyczny Instytutu realizowany przez Wydzia∏ Wystaw
i Edukacji Historycznej BEP. P olega on na (1) przygotowaniu wystaw historycznych, a tak˝e
prowadzeniu zwiàzanych z nimi wyk∏adów i lekcji muzealnych; (2) og∏aszaniu konkursów historycznych
dla uczniów, nauczycieli, studentów i innych adresatów; (3) wspó∏pracy ze szko∏ami i nauczycielami;
(4) organizowaniu doskonalenia zawodowego nauczycieli historii, wiedzy o spo∏eczeƒstwie
i j´zyka polskiego; oraz (5) wspó∏pracy z innymi instytucjami zainteresowanymi
popularyzacjà historii najnowszej, takimi jak radio, telewizja, prasa, samorzàdy lokalne, muzea czy
stowarzyszenia kombatanckie. We wszystkich przedsi´wzi´ciach edukacyjnych Instytutu jednym
z g∏ównych partnerów BEP jest Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu.
IPN kontynuuje wspó∏prac´ z uczelniami. Na proÊb´ i z udzia∏em przedstawicieli kadry uniwersyteckiej
odbywajà si´ pokazy, wyk∏ady, warsztaty i prelekcje dla studentów, m.in. z Uniwersytetu
Jagielloƒskiego i Uniwersytetu Warszawskiego. Przedsi´wzi´cia te przyjmujà ró˝norodne formy,
zgodne z mo˝liwoÊciami i uwarunkowaniami IPN, ale uwzgl´dniajàce potrzeby naszych partnerów.
Uczestniczymy równie˝ w organizowanych przez Êrodowiska naukowe dzia∏aniach popularyzujàcych
nauk´, m.in. w festiwalach nauki w Warszawie i Gdaƒsku.
Oddzia∏y IPN wspó∏pracujà ze wszystkimi szko∏ami wy˝szymi na swoim terenie, które wyrazi∏y
ch´ç podj´cia wspó∏pracy. Wspólnie organizowane sà wystawy, konferencje naukowe, dyskusje panelowe,
seminaria i warsztaty dla nauczycieli, naukowcy biorà udzia∏ w pracach komisji konkursów
organizowanych przez BEP.
Wspólnie z Uniwersytetem Marii Curie-Sk∏odowskiej w Lublinie organizowane sà studia podyplomowe
podnoszàce kwalifikacje zawodowe nauczycieli w przedmiocie „Wiedza o paƒstwie
i spo∏eczeƒstwie 1939–1989”, a z Uniwersytetem Jagielloƒskim w Krakowie studia podyplomowe
kwalifikacyjne dla nauczycieli historii.
Instytut wydaje dwa periodyki: (1) miesi´cznik „Biuletyn IPN”, ukazujàcy si´ od lutego 2001 r.
Publikowane sà w nim materia∏y o bie˝àcych pracach i dzia∏alnoÊci w∏adz IPN i jego oddzia∏ów, informacje
o prowadzonych Êledztwach, wystawach, wydawnictwach i konkursach zorganizowanych
przez Instytut. Od numeru 8–9/2003 jest dost´pny w normalnej sprzeda˝y w wybranych ksi´garniach
21