894 - Senat RP - Senat Rzeczypospolitej Polskiej

– sygn. akt S 6/01/Zk
Âledztwo w sprawie zn´cania si´ nad osobami zatrzymanymi przez funkcjonariuszy PUBP
w Grajewie w okresie od 1945 r. do 1951 r. prowadzone jest od 1 lutego 2001 r.
W okresie sprawozdawczym przes∏uchano 12 Êwiadków. Przeprowadzono ogl´dziny akt 16
spraw karnych Wojskowego Sàdu Rejonowego w Bia∏ymstoku i wydzia∏u Sàdu Okr´gowego w Bia-
∏ymstoku, orzekajàcego w trybie doraênym. W niektórych protoko∏ach z rozpraw ówczeÊni oskar-
˝eni ujawniali, ˝e podczas Êledztwa prowadzonego przez funkcjonariuszy UB w Grajewie stosowano
wobec nich przemoc, polegajàcà na biciu r´koma i ró˝nymi przedmiotami po ca∏ym ciele.
W celu ustalenia wszystkich osób zatrzymanych w PUBP w Grajewie rozpocz´to ogl´dziny archiwalnych
sprawozdaƒ, w tym meldunków szefa PUBP w Grajewie do prze∏o˝onych z WUBP w Bia-
∏ymstoku. Dokonano analizy 10 ró˝nych zbiorów archiwalnych zawierajàcych takie sprawozdania,
raporty i meldunki. Na ich podstawie ujawniono nazwiska ponad 480 osób zatrzymanych w latach
1945–1946 przez funkcjonariuszy UB z Grajewa. Wystàpiono o ustalenia obecnego miejsca zamieszkania
130 osób, dotychczas nie wyst´pujàcych w Êledztwie, które mog∏y doznaç represji
w zwiàzku z pozbawieniem ich wolnoÊci. Z analizowanych materia∏ów archiwalnych wynika bowiem,
˝e funkcjonariusze UB podczas przeprowadzanych akcji dokonywali zatrzymania nawet po
kilkadziesiàt osób. Spisy przebywajàcych w grajewskim UB zawierajà wykazy osób, które by∏y wi´zione
bez decyzji prokuratora o tymczasowym aresztowaniu. WÊród archiwalnych dokumentów
ujawniono te˝ zapisy, z których wynika jednoznacznie, ˝e poszczególne osoby by∏y aresztowane tylko
po to, by zmusiç innych spoÊród ich bliskich do ujawnienia si´ przed organami bezpieczeƒstwa.
Tacy zatrzymani spe∏niali rol´ zak∏adników. Wielokrotnie sprawozdania z takich akcji podpisywa∏
szef PUBP w Grajewie – Kazimierz Górecki, tolerujàc co najmniej przest´pcze zachowanie swoich
podw∏adnych. Jak ustalono, zmar∏ on w 2002 r.
W toku post´powania zgromadzono materia∏ dowodowy pozwalajàcy na przedstawienie by∏emu
funkcjonariuszowi UB – Aleksandrowi P. – zarzutu zn´cania si´ nad 6 osobami w 1945 r.
i w 1946 r. w PUBP w Grajewie. W dniu 24.09.2003 r. zosta∏ przeciwko niemu skierowany akt oskar-
˝enia w tej sprawie do Sàdu Rejonowego w Grajewie. W dniu 29 wrzeÊnia 2003r., opierajàc si´ na
przedstawionym przez oskar˝onego zaÊwiadczeniu lekarskim, Sàd zawiesi∏ post´powanie w niniejszej
sprawie do czasu, gdy stan zdrowia pozwoli mu na uczestnictwo w rozprawie.
W dalszym toku Êledztwa b´dzie kontynuowana kwerenda materia∏ów archiwalnych zgromadzonych
w Oddziale IPN w Bia∏ymstoku, co powinno doprowadziç do ustalenia kolejnych Êwiadków
i osób pokrzywdzonych, a tak˝e do pociàgni´cia innych, ˝yjàcych funkcjonariuszy UB do odpowiedzialnoÊci
karnej.
– sygn. akt S 39/01/Zk (obecna sygn. S 98/03/Zk)
Âledztwo zosta∏o wszcz´te w dniu 5 paêdziernika 2001 r. w sprawie usi∏owania zabójstwa Edmunda
K. w marcu 1948 r. w pobli˝u miejscowoÊci Krasne, woj. podlaskie, oraz w sprawie fizycznego
zn´cania si´ nad Edmundem K. i Eugeniuszem G. w okresie od 6 grudnia 1952 r. do 26 maja
1953 r. w areszcie w Bia∏ymstoku.
W okresie sprawozdawczym kontynuowano przes∏uchania Êwiadków. Odebrano zeznania od
2 starszych mieszkaƒców Krasnego, którzy posiadali wiedz´ w przedmiocie usi∏owania zabójstwa
Edmunda K. Podj´to tak˝e dzia∏ania zmierzajàce do przes∏uchania funkcjonariuszy UB, którzy
mieli kontakt z Edmundem K. i Eugeniuszem G. podczas Êledztwa w Bia∏ymstoku. Obecny stan
zdrowia jednego z nich nie pozwala na wykonanie czynnoÊci procesowych z jego udzia∏em. Wobec
drugiego trwajà dzia∏ania zmierzajàce do ustalenia miejsca pobytu, albowiem nie przebywa on pod
adresem zameldowania.
Skierowano do Konsula Generalnego RP w Nowym Jorku proÊb´ o przes∏uchanie Edmunda K.
CzynnoÊç ta zosta∏a wykonana. Edmund K. potwierdzi∏, ˝e w marcu 1948 r. funkcjonariusze UB usi-
∏owali dokonaç jego zabójstwa. Zeznania pokrzywdzonego nie wskaza∏y na sprawców. OÊwiadczy∏
on jednoczeÊnie, i˝ podczas Êledztwa w Bia∏ymstoku funkcjonariusze UB nie zn´cali si´ nad nim.
45