You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Ing. ROMAN SARNAVKA (Zagreb): • v<br />
BILJNA STAVILA I ŠTAVLJENJE KOŽA<br />
(DIE PFLANZLICHEN GERBMITTEL UND DIE GERBUNG MIT PFLANZENGERBSTOFFEN)<br />
(Nastavak).<br />
6. Hrastova kora i drvo. Hrastovu koru i drvo spominje već Dioscorides' kao<br />
štavilo i kao liek. Sve vrste hrasta imaju izvjestnu količinu treslovina, ali se od<br />
oko 300 poznatih vrsta samo neke upotrebljavaju u većoj mjeri za proizvodnju štavila.<br />
U Europi dolazi u prvom redu u obzir lužnjak (Q u e r c us pedunculata)<br />
i kitnjak (Quercus sessiflora) kao i njemu blizki srodnik Quercus pubescens.<br />
Ogromne površine obrasle uglavnom sa Quercus pubescens nalaze se<br />
na Krimu, duž ciele iztočne obale Crnog Mora do daleko u sjeverni Kavkaz. Po<br />
Pavloviću ima u Rusiji šuma za proizvodnju oko 2,000.000 t kora. Sada se izkdrišćava<br />
najviše 30"/o. U Francuzkoj se mnogo upotrebljava Q u ere us 11 e x, koji i<br />
u nas pojedinačno raste u Primorju, a na otoku Rabu i u sastojinama. Manju<br />
vriednost ima cer (Quercus Cer ris), koji se izkorišćava u Geškoj, Moravskoj i<br />
Donjoj Austriji. U sjevernoj Africi i u južnoj Europi dolazi još u obzir kora sa žila<br />
hrasta Quercus coccifera sa prosječnim sadržajem od 22''/o (18—32*/o) tre-;<br />
slovine, koja daje odlično štavilo za podplate.<br />
Hrast lužnjak raširen je gotovo preko ciele Europe do 63° u Norveškoj, a dalje<br />
prema iztoku do 57,5" sjev. šir, osim toga i u kavkazkim zemljama i u Maloj Aziji.<br />
Optimum se nalazi u Hrvatskoj i Slavoniji, Madjarskoj i u Erdelju. Lužnjak je<br />
drvo nizina i riečnih dolina, koji se nerado penje u visine. Na jugu i jugozapadu<br />
ne penje se nigdje tako visoko kao bukva. U Albaniji ga nalazimo još u visini od<br />
1.500 m, u Pirinejima u visini od 1.400 m, u Tirolu u visini od 1.000 m. Područje<br />
prirodnog razprostiranja kitnjaka ne seže tako daleko na sjever i iztok kao područje<br />
lužnjaka, ali se zato penje mnogo više u visine. Njegov srednjoevropski optimum<br />
leži na jugoistoku u Hrvatskoj, Madjarskoj, Erdelju i u Koruškoj, gdje ili sam ili<br />
zajedno sa lužnjakom i cerom čini prostrane liepe šume.<br />
Lužnjak stavlja prilično velike zahtjeve na tlo. Za dobro uspievanje traži<br />
snažno i humozno tlo, osobito u višim položajima, kao i svježe i prilično duboko<br />
tlo. Zato i uspijeva najbolje u nizinama i dolinama rieka, iako kadkad dobro<br />
uspijeva i na plitkim tlima. Kitnjak je kao i bukva mnogo skromniji od lužnjaka.<br />
On uspijeva još vrlo dobro na slabijim i plićim tlima, zadovoljava se i sa suhim<br />
tlima, ali izbjegava vlažna tla riečnih dolina. Obje vrste vole tople, sunčane položaje.<br />
Oba su hrasta i jako osjetljiva prema kasnim mrazevima, ali je lužnjak<br />
osjetljiviji.<br />
I lužnjak i kitnjak rastu u mladosti prilično brzo, ali je rast kitnjaka energičniji<br />
i dulje traje. Rast u visinu završava se kod oba hrasta sa 120—200 god. Prosječno<br />
se uzima, da lužnjak naraste u visinu 30—35 m, iznimno 40 m, ali i ove<br />
visine znadu u optimumu biti znatno prekoračene. Obje vrsti hrasta mogu doživiti<br />
nekoliko stotina godina starosti. U iznimnim slučajevima mogu lužnjaci valjda da<br />
dozive i oko 2.000 godina (Chene de Montravail u Dep. Charente inferieure). Kitnjaci<br />
riedko prekorače 600—700 godina starosti. Krošnja kitnjaka je jednoličnija,<br />
kod lužnjaka je više žbunasta, tako da izmedju toga žbunja može više svjetla prolaziti.<br />
Grane su kod lužnjaka jake, izlomljene, čvorovite i široke, ali riedke i nepravilno<br />
razpodieljene. Kitnjak ima pravilnije deblo, a grane sežu obično do u vrh<br />
krošanja.<br />
Kora lužnjaka je na mladim granama crvenosmedja. Kod mladih stabala je kora<br />
sjajna, zelenkasto-siva do bjelkastosiva sa mnogobrojnim smedjim lenticelama. Izmedju<br />
12—25 godina, na slabim staništima još i prije, počinje kora pucati po dužini<br />
i postepeno se stvara duboko izpucana sivosmedja mrtva kora. Kod starih stabala<br />
može debljina kore iznositi do 10 cm. Kitnjak ima svietlosivu, često žućkastu koru,<br />
koja je u starosti tanka i kao kod jabuke više Ijuskava sa plitkim pukotinama. Drvo<br />
' Dioscorides, grčki liečnik rodom iz Cicilije, živio je u I. vieku poslije Krista. Kao liečnik<br />
proputovao je sa rimskim vojskovodjama mnoge zemlje skupljajući narod. bilj. liekove i proučavajući<br />
biljke. Svoja bogata opažanja i znanje iznio je u dielu: De natura medica.<br />
7i:
Change language