OCHRONA ŚRODOWISKA I ZASOBÓW NATURALNYCH nr 35/36

Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych nr 35/36, 2008 r.
EFEKTYWNOŚĆ GOSPODAROWANIA NA GLEBACH LEKKICH*
WPROWADZENIE. Efekty gospodarowania w rolnictwie są pochodną wykorzystania
zasobów produkcyjnych, a efektywność jest jedną z podstawowych kategorii ekonomicznych
w ocenie gospodarowania. Poszczególne gospodarstwa różnią się efektywnością gospodarowania,
a przyczyny tego zróżnicowania tkwią nie tylko w ilości, ale również w jakości
oraz relacji czynników użytych w procesie wytwarzania. W gospodarstwach rolniczych
relacje te mają szczególny charakter. Wynika to z ograniczonych możliwości wprowadzania
w nich większych zmian, zwłaszcza w odniesieniu do ziemi i pracy. Zasoby tych czynników
są względnie stałe. Natomiast najbardziej zmiennym czynnikiem jest kapitał, którego wyrazem
są nakłady materialne. Czynnikiem różnicującym wyniki produkcyjno-ekonomiczne gospodarstw
są również warunki, w których te gospodarstwa funkcjonują. Produkcja rolnicza
odbywa się zawsze w określonych warunkach naturalnych. Wpływ warunków naturalnych
na efektywność działalności rolniczej był przedmiotem wielu badań [Kurek i Grądziel 1991,
Kurek 1994, Stańko 1991, Wojtaszek 1991, Zawojska i Stańko 1994]. Wyniki analiz dowodzą,
że lepsze warunki są czynnikiem sprzyjającym powiększaniu potencjału gospodarczego,
a tym samym osiąganiu parytetu dochodowego. Kontynuowanie tych badań wydaje się
celowe, zmieniają się bowiem warunki otoczenia gospodarstw, głównie warunki makroekonomiczne.
Po wstąpieniu w struktury europejskie Polska korzysta z wielu instrumentów
Wspólnej Polityki Rolnej. Beneficjentami WPR są głównie właściciele gospodarstw rolnych,
co w zasadniczy sposób wpływa na efektywność gospodarowania.
Biorąc pod uwagę powyższe, jako cel pracy przyjęto ocenę wpływu dopłat obszarowych
i płatności z tytułu gospodarowania w niekorzystnych warunkach (ONW) na efektywność
wykorzystania zasobów produkcyjnych gospodarstw położonych na glebach lekkich.
MATERIAŁ I METODY. Podstawą oceny efektywności wykorzystania zasobów produkcyjnych
są badania przeprowadzone w 63 gospodarstwach rolniczych woj. podlaskiego w
roku 2002, które powtórzono w roku 2006. Są to gospodarstwa położone na glebach lekkich.
Doboru gospodarstw dokonano w sposób celowy. Były to gospodarstwa, w których
studenci kierunku „Rolnictwo” Politechniki Białostockiej odbywali praktyki zawodowe. Informacje
zebrano metodą wywiadu z użyciem kwestionariusza badawczego. Efektywność wykorzystania
czynników wytwórczych mierzono produktywnością oraz dochodowością ziemi,
pracy i kapitału [Ziętara 1998]. Wszystkie wartości wyrażono w cenach bieżących.
WYNIKI. Badane gospodarstwa pochodziły z 7 gmin o zróżnicowanych warunkach glebowo-klimatycznych.
Wskaźnik waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej wynosi dla
tych gmin od 44,3 do 63,9 [Witek i in. 1993]. W przypadku 17 gospodarstw podstawowym
* Dr inż. Zofia Kołoszko-Chomentowska – Wydział Zarządzania, Politechnika Białostocka.
26