OCHRONA ŚRODOWISKA I ZASOBÓW NATURALNYCH nr 35/36

Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych nr 35/36, 2008 r.
ASPEKTY PRAWNE STOSOWANIA PESTYCYDÓW W POLSCE
I EUROPIE A ŚRODOWISKO*
WPROWADZENIE. Ochrona roślin jest nauką interdyscyplinarną i w rozwiązywaniu jej
problemów pomagają instytucje naukowe oraz organizacje państwowe i międzynarodowe,
jak GCPF (Global Crop Protection Federation), ECPA (European Protection Association),
IOBC (International Organisation for Biological Control) oraz krajowe jak Instytut Ochrony
Roślin PIB, Komitet Ochrony Roślin PAN czy Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin.
CEL PRACY. Prezentowana praca ma na celu przedstawienie polskiego i unijnego prawodawstwa
w zakresie stosowania pestycydów oraz koncepcji strategii zrównoważonego
ich użycia.
Chemiczne środki ochrony roślin (zamiennie zwane pestycydami) są aktywnymi substancjami
i produktami o zdolności niszczenia szkodliwych lub niepożądanych organizmów,
takich jak patogeny chorobotwórcze, szkodniki czy chwasty [Olszak K. 2003].
Pestycydy poprawiają lub też chronią wydajność rolną oraz jakość produktów rolnych.
Ograniczają też do minimum nakłady pracy. Mogą się przyczynić do ograniczenia erozji
gleby, ponieważ pozwalają na zmniejszenie obszarów upraw; także zapewnienie niezawodnych
dostaw szerokiego asortymentu produktów rolnych po dostępnej cenie. Są
również czynnikiem stabilizującym zdrowie roślin i umożliwiają prowadzenie międzynarodowego
handlu produktami rolnymi [Rynek..., Raporty 1997]. W wyniku niewłaściwego
i nadmiernego użycia pestycydów następuje zanieczyszczenie wody, powietrza i gleby.
[Rogalski L. 1997] Według europejskiej organizacji dostawców wody [Stanowisko EURE-
AU 2001], zanieczyszczenie pestycydami wody w rzekach na obszarach nizinnych jest
bardzo duże, przekracza wartość progową 0,1 μg·L -1 . Wiąże się to z koniecznością odpowiedniego
uzdatniania wody przed jej przesłaniem do wodociągów jako wody pitnej. Potencjalne
skażenie wód powierzchniowych i gruntowych wymaga ciągłego monitorowania
i dokładnej kontroli w procesie regulacyjnym, ponieważ zanieczyszczenie i stosowanie
środków zaradczych przebiega w długim okresie.
Na listę najbardziej szkodliwych dla środowiska chemikaliów trafia coraz więcej pestycydów,
insektycydów i biocydów, związki te wywołują anomalie w procesie rozwoju zarodków
i płodów, są rakotwórcze. Lista ta znajduje się na portalu Ministerstwa Rolnictwa,
liczy 33 pozycje i jest wciąż aktualizowana. [http://www.bip.minrol.gov.pl/ DesktopDefault.
aspx?TabOrgId=1408] Substancje te są produkowane zazwyczaj w krajach wysoko rozwiniętych,
ale duży odsetek tej produkcji trafia do krajów rozwijających się. [Podręcznik Akcji
2003] Szkodliwe działanie pestycydów ujawnia się po latach. [Pestycydy 2001]
* Dr inż. Iwona Skoczko – Katedra Technologii w Inżynierii i Ochronie Środowiska, Politechnika
Białostocka.
34