BẢO vệ NGƯời TiêU dùNG

Một số vấn
đề về bảo vệ
người tiêu
dùng là
trẻ em
Trẻ em cấu thành một lực lượng
đông đảo người tiêu dùng (NTD)
các loại hàng hóa và dịch vụ trên
thị trường. Trong số các thị trường
phục vụ lực lượng NTD này, chúng ta
có thể kể đến các loại hàng hóa, dịch
vụ như đồ chơi, thức ăn nhanh, quần
áo giày dép, và các loại hình vui chơi
giải trí. Trẻ lớn có thể tự mua sắm
hàng hóa dịch vụ bằng tiền tiết kiệm
hoặc tiền kiếm được nhờ các công
việc làm thêm. Ngoài ra, cha mẹ và
người lớn cũng có thể nhờ trẻ em
mua sắm một số hàng hóa, ví dụ các
loại thực phẩm dùng cho bữa ăn gia
đình. Kể cả trẻ nhỏ cũng có thể có tác
động gián tiếp tới thị trường thông
qua ảnh hưởng của chúng đối với cha
mẹ và người lớn xung quanh.
Trong khi một bộ phận trẻ lớn
hơn có thể là những NTD khá hiểu
biết, đại bộ phận các em, đặc biệt các
em trong độ tuổi đến trường thường
mua sắm và sử dụng dịch vụ một
cách ngẫu nhiên và chịu ảnh hưởng
rất mạnh của các biện pháp tiếp thị
ráo riết của thương nhân (cá nhân, tổ
chức sản xuất, kinh doanh hàng hóa
và dịch vụ).
Rào cản lớn nhất ngăn cản trẻ em
thực hiện các quyền của mình với tư
cách là NTD chính là việc chúng
thường không hề hay biết mình có
các quyền đó. Kể cả khi trẻ em biết là
mình có quyền, chúng cũng thường
không biết làm thế nào để thực hiện
các quyền đó, hoặc không đủ tự tin
để khiếu nại đòi bồi thường/bảo vệ
khi các quyền của chúng bị xâm
phạm (điều này đúng cả với người
lớn). Do đó, các cơ chế giải quyết
khiếu nại của NTD cần phải được bổ
sung bởi các tiêu chí đầu vào (regulatory
requirements) đối với tổ chức, cá
nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ
và các chương trình giáo dục trẻ em.
Luật Bảo vệ quyền lợi của NTD ra
đời có quy định rõ về quyền và nghĩa
vụ của người tiêu dùng; trách nhiệm
của tổ chức, cá nhân kinh doanh
hàng hóa, dịch vụ đối với người tiêu
dùng; cũng như vấn đề giải quyết
tranh chấp giữa người tiêu dùng và tổ
chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa,
dịch vụ; v.v. Luật này cũng đưa ra một
định nghĩa rõ ràng về NTD (Khoản 1,
Điều 3 – “Người tiêu dùng là người
mua, sử dụng hàng hóa, dịch vụ cho
mục đích tiêu dùng, sinh hoạt của cá
nhân, gia đình, tổ chức”). Tuy nhiên,
không phân biệt giữa NTD lớn tuổi và
NTD là trẻ em. Từ đó, có thể thấy, với
tư cách là đối tượng được bảo vệ của
luật này, trẻ em cũng có các quyền
tương tự như người lớn, kể cả được
tham gia giải quyết tranh chấp và bồi
thường thiệt hại, bao gồm cả các
trường hợp trẻ em cần có người đại
diện về mặt pháp lý vì chưa đủ tuổi
tham gia các vụ án dân sự. Tuy nhiên,
do đặc thù về độ tuổi và hạn chế về
hiểu biết, nhận thức và hành vi, công
tác bảo vệ NTD là trẻ em cần được
chú trọng đặc biệt ở một số lĩnh vực
sau đây:
Kinh doanh các loại hàng
hóa có hại, nguy hiểm và
không an toàn đối với trẻ em
Khoản 3 và khoản 5 Điều 7 Luật về
bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em
2004 của Việt Nam nghiêm cấm “bán,
cho trẻ em sử dụng rượu, bia, thuốc lá,
chất kích thích khác có hại cho sức
khoẻ;” và “Lợi dụng, dụ dỗ, ép buộc trẻ
em mua, bán, sử dụng văn hoá phẩm
kích động bạo lực, đồi trụy; làm ra, sao
chép, lưu hành, vận chuyển, tàng trữ
văn hoá phẩm khiêu dâm trẻ em; sản
xuất, kinh doanh đồ chơi, trò chơi có
hại cho sự phát triển lành mạnh của
trẻ em”. Luật này áp dụng cho việc bảo
vệ trẻ em dưới 16 tuổi, như vậy có
nghĩa ít nhất thì người bán không thể
bán các loại rượu bia hoặc chất kích
thích cho trẻ em nếu không có bằng
chứng cụ thể về tuổi. Tuy nhiên, thực
tế ở Việt Nam hoàn toàn cho thấy điều
ngược lại. Rượu bia được bày bán tự
do trong tất cả các cửa hàng, các điểm
kinh doanh tự phát hoặc các hàng
quán rong cho mọi đối tượng người
v C A
CẠNH TRANH & NGƯỜI TIÊU DÙNG 11
Số 27 - 2011