exof 57 - Î¼. ÏÎ¹ÏÏÎ¹Î»Î¹Î´Î·Ï Î±.Îµ.

AIΣΘHTIKH 

ΔEPMATOΛOΓIA 

ΤΕΥΧOΣ 57 • ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2010 

> Βοτουλινική τοξίνη τύπου Α στην αντιμετώπιση 

των γραμμών του μεσόφρυου 

> Γενικευμένη ζυγομυκητίαση σηματοδοτούμενη 

από ένα ανεπαίσθητο δερματικό εύρημα 

> Αλλεργική δερματίτιδα εξ επαφής από γυαλιά 

> Οζώδης λεμφαγγειίτιδα: Αναφορά μιας περίπτωσης 

> Μετωπιαία ινωτική αλωπεκία: Ο ρόλος της δερματοσκόπησης 

στη διαφορική διάγνωση 

> Ροδόχρους πιτυρίαση σε μια γυναίκα και τον σύζυγό της 

> Χρήση και δυνατότητες της νανοτεχνολογίας στην αισθητική δερματολογία 

ΠΛΗΡΩΜΕΝΟ 

ΤΕΛΟΣ 

Ταχ. Γραφείο 

KEMΠA 

Αριθμός Άδειας 

385/1989 

(X+7) 

EKΔOTΩN 

EΦHMEPIΔEΣ ΠEPIOΔIKA 

EKΔOTHΣ: M. ΠITΣIΛIΔHΣ Α.Ε. 

ΑΓ. ΝΙΚΟΛΑΟΥ 102, ΓΛΥΦΑΔΑ 166 74 

AΔ. ΣYΣK. 400/1991 KΔA 

Αγ. Νικολάου 102 

166 74 Γλυφάδα 

e-mail: pitsilid@otenet.gr

1 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

0,03% 

- 

 

 

- 

 

- 

 

 

 

- 

- 

- 

 

 

- 

- 

 

 

 

- 

 

- 

 

 

- 

 

- 

 

 

 

 

 

- 

- 

 

 

- 

 

- 

- 

- 

 

 

- 

 

- 

 

- 

- 

 

 

 

 

 

- 

 

 

 

- 

 

 

 

 

 

 

 

- 

 

 

- 

- 

 

 

- 

 

 

- 

- 

 

- 

 

 

 

 

 

- 

- 

 

 

- 

- 

- 

 

 

 

- 

 

- 

 

 

- 

 

- 

 

 

 

 

 

 

 

 

Astellas Pharmaceuticals A.E.B.E.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ [ΕΤΟΣ 12ο, ΤΕΥΧΟΣ 57, ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2010] 

AIΣΘHTIKH 

ΔEPMATOΛOΓIA 

ΙΔΙOΚΤΗΣΙΑ: 

Μ. ΠΙΤΣΙΛΙΔΗΣ Α.Ε., 

Αγ. Νικολάου 102, 166 74 Γλυφάδα, 

Τηλ.: 210-8947.002 - Fax: 210-8941.551 

www.pitsilidis.gr, e-mail: info@pitsilidis.gr 

6 12 

ΚΩΔΙΚΟΣ: 5494 

ΕΚΔOΤΗΣ: 

Mιχάλης Πιτσιλίδης 

Λάμπρου Πορφύρα 11, 166 73 Βούλα 

ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: 

Νινέττα Βατικιώτη 

OΙΚONOMΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: 

Γιώργος Παναγόπουλος 

ART DIRECTOR: 

Βιργινία Κάππα 

ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ: 

Βεατρίκη Σαμπατάκου 

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ: 

Σπύρος Τζωρτζίνης 

ΥΠΟΔΟΧΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ: 

Σοφία Κολοβού 

> Βοτουλινική τοξίνη τύπου Α στην 

αντιμετώπιση των γραμμών του μεσόφρυου ..........6 

> Γενικευμένη ζυγομυκητίαση 

σηματοδοτούμενη από ανεπαίσθητο 

δερματικό εύρημα ..................................................12 

> Αλλεργική δερματίτιδα εξ επαφής από γυαλιά ......16 

> Οζώδης λεμφαγγειίτιδα: 

Αναφορά μιας περίπτωσης με παρουσίαση 

ενός διαγνωστικού προτύπου ................................18 

ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ: 

Κοσσυβάκη Όλγα 

ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ: 

Σταμάτης Κωνσταντάτος 

Aπαγορεύεται κάθε αναδημοσίευση ύλης 

του παρόντος περιοδικού χωρίς την έγγραφη 

άδεια του εκδότη. 

> Μετωπιαία ινωτική αλωπεκία: Ο ρόλος της 

δερματοσκόπησης στη διαφορική διάγνωση ........26 

> Ροδόχρους πιτυρίαση σε μια γυναίκα 

και τον σύζυγό της- παρουσίαση περιστατικού 

και ανασκόπηση της βιβλιογραφίας ......................30 

> Χρήση και δυνατότητες της νανοτεχνολογίας 

στην αισθητική δερματολογία ................................34 

4 ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΔΕΡΜΑΤΟΛΟΓΙΑ

Βοτουλινική τοξίνη τύπου Α 

στην αντιμετώπιση των γραμμών 

του μεσόφρυου 

Leslie Winter, Τμήμα Ωτορινολαρυγγολογίας, Ιατρικό Κέντρο Βοστώνης, Βοστώνη, ΗΠΑ 

Jeffrey Spiegel, Επικεφαλής, Τμήμα Πλαστικής Χειρουργικής Προσώπου, Ιατρικό Κέντρο Βοστώνης, Βοστώνη, ΗΠΑ 

Περίληψη: Έγινε ανασκόπηση της σύγχρονης βιβλιογραφίας και της τρέχουσας πρακτικής 

για τη χρήση της βοτουλινικής τοξίνης τύπου Α στην αντιμετώπιση των ρυτίδων του μεσόφρυου. 

Η βοτουλινική τοξίνη τύπου Α είναι ένας ασφαλής και αποτελεσματικός τρόπος 

διαχείρισης των ρυτίδων του μεσόφρυου. Η σε βάθος γνώση της ανατομίας της περιοχής 

του μεσόφρυου, η εξοικείωση με τα προϊόντα που είναι διαθέσιμα σήμερα στην αγορά και 

η συνετή δοσολογία έχει ως αποτέλεσμα εξαιρετικά αισθητικά αποτελέσματα με ελάχιστες 

ανεπιθύμητες ενέργειες. 

Λέξεις – κλειδιά: βοτουλινική τοξίνη, ρυτίδες του μεσόφρυου, αισθητική 

Ιστορικό 

Από τις αρχές του 1970, η βοτουλινική τοξίνη τύπου 

Α έχει χρησιμοποιηθεί για ιατρικές εφαρμογές. Το 

2002 ο Αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και 

Φαρμάκων (FDA) έδωσε έγκριση για χρήση στην 

αισθητική της βοτουλινικής τοξίνης τύπου Α (ΒοΤο- 

Α) (Botox; Botox Cosmetic;Allergan, Irvine,CA, USA) 

για την αντιμετώπιση των ρυτίδων του μεσόφρυου. 

Το 2009 το FDA ενέκρινε την δεύτερη ΒοΤο-Α 

(Dysport; Ipsen Limited, Berkshire, UK) επίσης για 

χρήση στις γραμμές του μεσόφρυου. Η διαθεσιμότητα 

ενός νέου, παρόμοιου ανταγωνιστικού προϊόντος 

ενισχύει τη χρησιμότητα μιας σύγχρονης ανασκόπησης 

των εφαρμογών της βοτουλινικής τοξίνης 

τύπου Α στην περιοχή του μεσόφρυου. Υπάρχουν 

τουλάχιστον 7 υπότυποι της νευροτοξίνης, οι οποίοι 

παράγονται από το βακτήριο Clostridium botulinum, 

αλλά ο τύπος Α είναι ο πλέον συχνά χρησιμοποιούμενος 

και ο μοναδικός προς το παρόν εγκεκριμένος 

για χρήση στην αισθητική στις Ηνωμένες Πολιτείες. 

Η επιλογή του ως η κύρια θεραπευτική νευροτοξίνη 

οφείλεται στις πρώιμες μελέτες σε ζώα, οι 

οποίες απέδειξαν ότι ήταν ο ισχυρότερος και με τη 

μεγαλύτερη διάρκεια υπότυπος [1]. 

Η ΒοΤο-Α, υπάρχει σε φυσική μορφή ως πρωτεϊνικό 

σύμπλοκο, για τη σταθεροποίηση του οποίου 

είναι απαραίτητο ένα όξινο περιβάλλον. Μέχρι τη στιγμή 

που θα εισέλθει σε ένα περιβάλλον ουδέτερου 

pH, το δραστικό τμήμα της τοξίνης δεν απελευθερώνεται. 

Ο μηχανισμός δράσης της, προκαλεί μη αναστρέψιμη 

αναστολή της προσυναπτικής απελευθέρωσης 

της ακετυλοχολίνης στη νευρομυϊκή σύναψη. 

Ο μέσος χρόνος έναρξης κλινικά εμφανούς δράσης 

είναι μερικές ημέρες και για το Botox και το Dysport. 

Αυτή η περίοδος έναρξης συσχετίζεται με την ανάγκη 

για τη διαδικασία της ενδοκύττωσης της τοξίνης 

στα κύτταρα των νευρικών απολήξεων με επακόλουθη 

διάσπαση της πρωτεΐνης SNAP-25 η οποία 

είναι υπεύθυνη για την απελευθέρωση της ακετυλοχολίνης 

στη νευρομυϊκή σύναψη. Η παράλυση προκύπτει 

συνεπώς από την αναστολή της μετατροπής 


x – 5 Botox Units 

+ – 2.5 Botox Units 

Εικόνα 1. Συστάσεις για τις ενέσεις (Botox). 

ενός ηλεκτρικού σήματος από τα νεύρα σε χημικό 

σήμα στη νευρομυϊκή σύναψη [1]. Πρόσφατες αναφορές 

έχουν έρθει στην επιφάνεια για ανεπιθύμητες 

ενέργειες σε απόσταση από το σημείο έγχυσης από 

την ΒοΤο Α, οι οποίες μπορεί να παρομοιάζουν με 

δηλητηρίαση από αλλαντίαση. Τα συμπτώματα που 

έχουν αναφερθεί περιλαμβάνουν δυσαρθρία, δυσφαγία, 

απώλεια ελέγχου της κύστης και δυσχέρεια της 

αναπνοής [2]. Είναι σημαντικό να σημειωθεί πάντως, 

ότι αυτός ο μικρός αριθμός αναφερθέντων ανεπιθύμητων 

ενεργειών ήταν σε ασθενείς οι οποίοι λάμβαναν 

πολύ μεγάλες δόσεις για παθήσεις όπως σπαστικότητα 

μεγάλων μυών σχετιζόμενη με εγκεφαλική 

παράλυση και τραχηλική δυστονία [3]. Δεν έχουν 

υπάρξει αναφορές για επιπλοκές σε απομακρυσμένες 

από το σημείο έγχυσης περιοχές σχετιζόμενες 

με την αισθητική χρήση της ΒοΤο-Α στο πρόσωπο. 

Προετοιμασία, φύλαξη και σύγκριση 

Και το Botox και το Dysport χρειάζονται ανασύσταση 

με ενέσιμο φυσιολογικό ορό. Το Botox είναι 

συσκευασμένο σε στείρες φιάλες των 100 μονάδων 

Botox. Μια μονάδα Botox (1U) είναι ισοδύναμη με 

την ποσότητα τοξίνης (μέση θανατηφόρος δόση-lethal 

dose LD50) η οποία θανατώνει το 50% ομάδας θήλεων 

ποντικών, όταν χορηγείται ενδοπεριτοναϊκά. To 

Dysport είναι συσκευασμένο σε φιαλίδια των 300 και 

500 μονάδων. Οι μονάδες μεταξύ Botox και Dysport 

δεν είναι ισοδύναμες και έχει προταθεί ότι ο λόγος 

ισοδυναμίας Botox προς Dysport κυμαίνεται από 

1:2,5 έως 1:5 [4]. Και οι δύο παρασκευάστριες εταιρείες 

συνιστούν τη χρήση φυσιολογικού ορού χωρίς 

συντηρητικά με ήπια ανασύσταση χρησιμοποιώντας 

το κενό που υπάρχει στο φιαλίδιο για την έγχυση του 

φυσιολογικού ορού. Η απότομη έγχυση του φυσιολογικού 

ορού με αποτέλεσμα τη δημιουργία αφρού, 

θεωρητικά θα μπορούσε να διαταράξει τη φύση του 

πρωτεϊνικού συμπλόκου της νευροτοξίνης. Για το 

Botox μόνο, με βάση τη δική μας εμπειρία, ένα διάλυμα 

4ml φυσιολογικού ορού το οποίο να έχει ως 

αποτέλεσμα 2,5 U ανά 0,1 ml ενέσιμου διαλύματος 

δίνει πολύ αξιόπιστα, και πολύ καλά αποτελέσματα τα 

οποία διαρκούν στη θεραπεία των ρυτίδων του μεσόφρυου. 

Οι παρασκευάστριες εταιρείες συνιστούν τη 

χρήση του ανασυσταθέντος προϊόντος εντός τεσσάρων 

ωρών παρότι το Botox έχει δειχθεί να είναι αποτελεσματικό 

εφόσον διατηρηθεί σε συνθήκες κατάψυξης 

μέχρι και 6 μήνες [5] και με βάση τη δική μας 

εμπειρία, για μέχρι ένα μήνα στην ψύξη. 

Αρχικές αναφορές με το Dysport υποδηλώνουν 

ότι, ενώ είναι εξίσου αποτελεσματικό και ασφαλές 

με το Botox, το κύριο πιθανό του πλεονέκτημα είναι 

ότι σε μια μικρή υποομάδα ασθενών μπορεί να έχει 

ιδιαίτερα παρατεταμένο αποτέλεσμα με την κανονική 

δοσολογία (δηλ., μεγαλύτερο των 6 μηνών) [6]. 

Το βασικό πιθανό μειονέκτημα είναι μια αύξηση 

στη διασπορά του Dysport οφειλόμενη στο μικρότερο 

μέγεθός του (500-900kDa) συγκριτικά με το 

Botox (900kDa) [4]. 

Χρήση στις ρυτίδες του μεσόφρυου 

Παρόλο που η BoTo-A χρησιμοποιείται «εκτός ενδείξεων» 

(δηλαδή, για εφαρμογές οι οποίες δεν έχουν 

εγκριθεί συγκεκριμένα από το FDA) σε πολλά ιατρεία, 

συμπεριλαμβανομένης της αντιμετώπισης των ρυτίδων 

του προσώπου γύρω από τα μάτια ή από τον 

μετωπιαίο μυ, η μόνη εγκεκριμένη αισθητική χρήση 

είτε του Botox είτε του Dysport είναι στην αντιμετώπιση 

των ρυτίδων του μεσόφρυου. Οι Carruthers 

και Carruthers [7] παρατήρησαν ότι ασθενείς οι οποίες 

ελάμβαναν θεραπεία με βουτυλινική τοξίνη για 

βλεφαρόσπασμο είχαν το επιπλέον όφελος της βελτίωσης 

της εμφάνισης. Αρκετές μελέτες από τότε έχουν 

δείξει επαναληψιμότητα στην ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα 

της ΒοΤο-Α για την αντιμετώπιση 

των ρυτίδων του μεσόφρυου. 

Η σε βάθος γνώση της ανατομίας του συμπλέγματος 

του μεσόφρυου είναι μεγίστης σημασίας για 

την αντιμετώπιση των ρυτίδων με ΒοΤο-Α. Το 

σύμπλεγμα περιλαμβάνει τους αμφοτερόπλευρους 

σφιγκτήρες μύες των βλεφάρων. Η δραστηριότητα 

αυτών των μυών έχει σαν αποτέλεσμα τον σχηματισμό 

κάθετων ρυτίδων του οφρυϊκού τόξου. Αυτές 

συχνά θυμίζουν τον αριθμό ‘11’ μεταξύ των έσω 

άκρων των οφρύων. Επιπλέον, στην περιοχή έχει 

ενεργό ρόλο ο πυραμοειδής μυς. Η κινητοποίηση 


του πυραμοειδούς έχει σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία 

οριζόντιων ρυτίδων κατά πλάτος της βάσης 

της μύτης. Ανατομική μελέτη έχει αποδείξει ότι το 

παχύτερο τμήμα του σφιγκτήρα μυός βρίσκεται σταθερά 

στον έσω κανθό, αλλά με ένα σημαντικό μυϊκό 

όγκο στη μεσοκορική ευθεία. Το βάθος του σφιγκτήρα 

από την επιφάνεια του δέρματος είναι σταθερό 

από τον έσω κανθό ως το μέσο της κόρης. Δεν 

φαίνεται να υπάρχει κάθετο τμήμα του σφιγκτήρα 

(επισκύνιος) ούτε φαίνεται να υπάρχει ανατομικά 

διακριτός καθελκτήρας των βλεφάρων, όπως προτείνεται 

από άλλους συγγραφείς, ως σημαντικός 

παράγοντας συνεισφοράς [8,9]. 

Η κατάλληλη θεραπευτική δοσολογία του Botox 

για την αντιμετώπιση των ρυτίδων του μεσόφρυου 

έχει αναφερθεί να κυμαίνεται από 20 έως 50 U κατανεμημένες 

σε αρκετές θέσεις ένεσης. Μελέτες εύρους 

δοσολογίας για άνδρες και γυναίκες στο Botox έχουν 

διεξαχθεί και δείχνουν ότι ένα σύνολο 40 U σε όλη 

στην περιοχή είναι αποτελεσματικό στις γυναίκες και 

αποτελεί την ελάχιστη συνιστώμενη αρχική δόση 

για τους άνδρες [10,11]. Η εμπειρία μας είναι ότι περίπου 

95% των ασθενών στο ιατρείο μας έχουν καλή 

ανταπόκριση και καμία σοβαρή επιπλοκή χρησιμοποιώντας 

μόνο 7,5 U για κάθε σφιγκτήρα, 5 U εσωτερικά, 

2,5 U στη μεσοκορική γραμμή και 2,5 U στον 

πυραμοειδή. Δεν υπάρχει ανάγκη να γίνει ένεση 

στον σφιγκτήρα του βλεφάρου είτε στο μέσο είτε 

πλευρικά για την επιτυχή αντιμετώπιση των ρυτίδων 

του μεσόφρυου όπως προτείνεται από άλλους συγγραφείς 

[7]. Συνεπώς οι συστάσεις για ενέσεις (Botox) 

έχουν ως ακολούθως (Εικόνα 1). 

Επιπλοκές 

Εφόσον παρουσιασθεί δυσμενής αισθητική έκβαση 

κατά τη χρήση του BoTo-A, μπορείτε να «παρηγορηθείτε» 

γνωρίζοντας ότι η δράση του είναι προσωρινή. 

Εάν ο ασθενής είναι ικανοποιημένος με το 

αποτέλεσμα, θα πρέπει να επαναλάβει τις ενέσεις για 

τη διατήρηση της δράσης. Από την άλλη, εάν ο ασθενής 

βιώσει επιπλοκές και αυτές είναι προσωρινές. 

Υπάρχουν εντούτοις, μερικές πιο σημαντικές πιθανές 

επιπλοκές οι οποίες σχετίζονται άμεσα με τις 

ενέσεις, για τις οποίες θα πρέπει να γίνει μια ανασκόπηση. 

Σοβαρές συστηματικές επιδράσεις όπως 

αυτές, περιγράφονται στις προειδοποιήσεις του «μαύρου 

κουτιού» του FDA, δεν έχουν αναφερθεί στην 

αισθητική χρήση του Botox ή του Dysport. Η πλέον 

συχνή αναφερόμενη ανεπιθύμητη ενέργεια είναι 

η βλεφαρόπτωση. Η βλεφαρόπτωση προκαλείται από 

την επίδραση της τοξίνης στον ανελκτήρα μυ του 

άνω βλεφάρου. Αυτό μπορεί να συμβεί εάν η τοξίνη 

ενεθεί απευθείας στον μυ ή αρκετά κοντά ώστε 

η τοξίνη να διασπαρεί στον ανελκτήρα. Προς το 

παρόν, η σύσταση είναι να μην γίνεται ένεση πάνω 

στο φρύδι ή κάτω από αυτό στην μεσοκορική γραμμή, 

καθώς αυτή είναι η περιοχή υψηλότερου κινδύνου. 

Μπορούν να χρησιμοποιηθούν α-αδρενεργικές 

οφθαλμικές σταγόνες (apraclonidine) ως 

παράγων μυδρίασης εάν συμβεί αυτή η επιπλοκή 

και μπορούν να παράσχουν προσωρινή βελτίωση 

της συμμετρίας των βλεφάρων. Τα α-αδρενεργικά 

φάρμακα προκαλούν σύσπαση του μυ του Mueller, 

ο οποίος βρίσκεται λίγο βαθύτερα από τον ανελκτήρα 

και έτσι μπορεί να βελτιώσει την πτώση κατά 

μερικά χιλιοστά. Η μελέτη της Allergan για την έγκριση 

του Botox από το FDA για αισθητική χρήση, ανέφερε 

συχνότητα εμφάνισης βλεφαρόπτωσης στο 5,4%, 

εντούτοις αυτό το ποσοστό μειώνεται σημαντικά με 

την αύξηση της εμπειρίας του ιατρού [12]. Με το παραπάνω 

αναφερθέν θεραπευτικό σχήμα η συχνότητα 

επιπλοκών βλεφαρόπτωσης στο κέντρο μας είναι 

0% κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας. 

Ήσσονος σημασίας επιπλοκές όπως πόνος, εκχύμωση 

και ερύθημα συνδέονται με τη χρήση της απαραίτητης 

για την ένεση βελόνας και συνήθως αποδράμουν 

μέσα σε λίγα λεπτά ή μερικές ημέρες (στην 

περίπτωση της εκχύμωσης). 

Τα προϊόντα BoTo-A δεν θα πρέπει ποτέ να χρησιμοποιούνται 

σε ασθενείς με διαταραχές της νευρομυϊκής 

σύναψης, όπως μυασθένεια gravis ή Lambert 

–Eaton, και δεν συνιστώνται σε εγκύους γυναίκες 

[13]. Υπερευαισθησία ή αλλεργικές αντιδράσεις δεν 

έχουν αναφερθεί, αλλά αντίσταση στη δράση του 

Botox λόγω ανοσολογικής αντίστασης οφειλόμενης 

σε εξουδετερωτικά αντισώματα στο σύμπλεγμα νευροτοξίνης 

–πρωτεΐνης έχει περιγραφεί. Παρ’ όλα αυτά, 

η συχνότητά του φαινομένου είναι κάτω από 5%, και 

φαίνεται να συσχετίζεται με τη συχνότητα θεραπείας 

και όχι με τη διάρκεια της αγωγής [14]. 

Συμπέρασμα 

Η ΒοΤο-Α έχει αποδειχθεί ότι είναι ένας ασφαλής 

και αποτελεσματικός τρόπος για την αντιμετώπιση 

των ρυτίδων του μεσόφρυου. Η νέα προσθήκη του 

Dysport ως εναλλακτικής στο Botox απαιτεί επιπλέον 

εμπειρία στην εφαρμογή του, αλλά πρώιμες μελέτες 

υπόσχονται ότι πρόκειται για μια βιώσιμη εναλλακτική. 

Λίγες επίφοβες συστηματικές επιπλοκές έχουν 

αναφερθεί, μόνον όταν η τοξίνη χρησιμοποιείται για 

διαταραχές μεγάλων μυών και σε πολύ μεγαλύτερες 

δόσεις από αυτές που συνήθως χρησιμοποιούνται 


για ενδείξεις αισθητικής. Σοβαρές επιπλοκές, όπως η 

βλεφαρόπτωση, μπορούν να αποφευχθούν με συνετή 

επιλογή της δοσολογίας και σε βάθος γνώση την 

υποκείμενης μυϊκής ανατομίας. 

Γνωστοποίηση 

Οι συγγραφείς δηλώνουν ότι δεν υφίσταται σύγκρουση 

συμφερόντων. 

Βιβλιογραφικές αναφορές 

1. Rossetto O, Morbiato L, Caccin P, Rigoni M, Montecucco 

C. Presynaptic enzymatic neurotoxins. J Neurochem. 

2006;97:1534–1545. 

2. Kuehn B. Studies, Reports say botulinum toxins may have 

effects beyond injection site. JAMA. 2008;299:2261–2263. 

3. Kuehn B. FDA requires black box warnings on labeling 

for botulinum toxin products JAMA. 2009;301:2316. 

4. Klein A, Carruthers A, Fagien S, Lowe NJ. Comparisons 

among botulinum toxins: an evidence-based review. 

Plastic Reconstr Surg. 2008;121:413e. 

5. Parsa AA, Lye KD, Don Parsa F. Reconstituted botulinum 

type-A neurotoxin: clinical efficacy after long-term 

freezing before use.Aesth Plast Surg. 2007;31:188–191. 

6. Moy R, Maas C, Monheit G, Huber B. Long-term safety 

and efficacy of a new botulinum toxin type a in treating 

glabellar lines. Arch Facial Plast Surg. 2009;11:77–83. 

7. Carruthers J, Carruthers A.Treatment of glabellar frown 

lines with C. botulinum. Dermatol Surg. 1992;18:17–21. 

8. Macdonald MR, Spiegel JH, Raven RB, Kabaker SS, Maas 

CS. An anatomical approach to glabellar rhytids. Arch 

Otolaryngol Head Neck Surg. 1998;124:1315–1320. 

9. Cook BE, Lucarelli MJ, Lemke BN. Depressor supercilii 

muscle: anatomy, histology, and cosmetic implications. 

Ophthal Plast Reconstr Surg. 2001;17:404–411. 

10. Carruthers A, Carruthers J, Said S. Dose-ranging study 

of botulinum toxin type-A in the treatment of glabellar 

rhytids in females. Dermatol Surg. 2005;31:414–422. 

11. Carruthers A, Carruthers J, Said S. Dose-ranging study 

of botulinum toxin type-A in the treatment of glabellar 

rhytids in males. Dermatol Surg. 2005;31:1297–1303. 

12. Klein AW. Complications with the use of botulinum 

toxin. Dermatol Clin. 2004;22:197–205. 

13. Carruthers A, Carruthers J. Cosmetic uses of botulinum 

A exotoxin.Adv Dermatol. 1997;12:325–347. 

14. Klein A. Complications, adverse reactions, and insights 

with the use of botulinum toxin. Dermatol Surg. 

2003;29:1146–1147. 

Τεύχος 57 

11

Γενικευμένη ζυγομυκητίαση 

σηματοδοτούμενη από 

ανεπαίσθητο δερματικό εύρημα 

Thomas Lewis Hocker MD, David Akio Wada MD, Alina Bridges DO, Rokea el-Azhary MD PhD 

Mayo Clinic 

Περίληψη: ΙΣΤΟΡΙΚΟ: Ζυγομυκητίαση είναι το προτιμώμενο όνομα για την αγγειοτροπική 

λοίμωξη η οποία προέρχεται από την κλάση των ζυγομυκήτων. Παρόλο που υγιή 

άτομα μπορεί να προσβληθούν, η πλειονότητα των ασθενών που διαγιγνώσκονται με 

ζυγομυκητίαση έχουν διαβήτη, κακοήθεια ή έχουν υποβληθεί σε μεταμόσχευση συμπαγούς 

οργάνου ή μυελού των οστών. Αντίθετα με άλλους νηματοειδείς μύκητες οι οποίοι 

τείνουν να διασπείρονται αιματογενώς στο δέρμα, η δερματική ζυγομυκητίαση προκύπτει 

συχνά μέσω άμεσου ενοφθαλμισμού. Οι δερματικές βλάβες της ζυγομυκητίασης 

είναι χαρακτηριστικά αιμορραγικές, ελκωτικές ή νεκρωτικές πλάκες. Η ιστολογική εξέταση 

τυπικά δείχνει αγγειακή προσβολή με συσχετιζόμενη νέκρωση. ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ: 

Παρουσιάζουμε την περίπτωση ενός ουδετεροπενικού ασθενούς, ο οποίος προσήλθε με 

γενικευμένη ζυγομυκητίαση σηματοδοτούμενη από μια κλινικά μη ειδική ερυθηματώδη 

κηλίδα που έδειξε μη ειδικές, ήπιες αλλοιώσεις στην ιστολογική εξέταση. Κατά το χρόνο 

της αρχικής αξιολόγησης, έγινε καλλιέργεια ιστού και ήταν συμβατή με ζυγομυκητίαση. 

Στη συνέχεια επιβεβαιώθηκε μέσω PCR ότι επρόκειτο για το είδος Rhizomucor. Ο ασθενής 

διεγνώσθη με γενικευμένη ζυγομυκητίαση, έγινε αμέσως έναρξη θεραπείας και ο 

ασθενής αποθεραπεύθηκε πλήρως. Η περίπτωσή μας αντιπροσωπεύει μια άτυπη κλινική 

και ιστολογική εικόνα γενικευμένης ζυγομυκητίασης και υπογραμμίζει την αξία διεξαγωγής 

καλλιεργειών ιστού σε μη χαρακτηριστικές δερματικές βλάβες, ειδικά σε περιπτώσεις 

σοβαρής ανοσοανεπάρκειας. 

Ά 

νδρας 45 ετών με οξεία μυελογενή λευχαιμία 

(AML), ο οποίος πρόσφατα υπεβλήθη σε 

επαγωγική χημειοθεραπεία με 7+3 cytarabine 

και idarubicin, εισήχθη στις αιματολογικές υπηρεσίες 

για ουδετεροπενικό πυρετό. Διεγνώσθη να έχει 

βακτηριαιμία από S. epidermidis και εξήλθε του 

νοσοκομείου για την οικία του λαμβάνοντας 

levofloxacin, daptomycin, και rifampin. Παρέμεινε 

σε προφυλακτική χορήγηση acyclovir και voriconazole, 

τα οποία ελάμβανε προ της εισαγωγής του. Μετά 

από μια εβδομάδα, επανεισήχθη για ουδετεροπενικό 

πυρετό. Η αξονική τομογραφία έδειξε μια νέα 

πύκνωση στη γλωσσίδα μαζί με πλευριτική συλλογή. 

Στην εξέταση, ο ασθενής ήταν απύρετος και 

φαινόταν αρκετά καλά. Παρατηρήθηκε να έχει μια 

ήπιας ευαισθησίας ερυθηματώδη κηλίδα στο δεξιό 

τμήμα της κοιλιακής χώρας (Εικόνα 1) η οποία είχε 

εμφανισθεί πριν από 2-3 ημέρες. Αρνήθηκε οποιονδήποτε 

πρόσφατο τραυματισμό ή χειρισμό με 

όργανα σε εκείνη την περιοχή. 


Ελήφθησαν δύο γειτονικά δείγματα βιοψίας (punch 

biopsy) 4mm: ένα για ιστολογική εξέταση και ένα 

για καλλιέργεια ιστού. Η Η&Α χρώση έδειξε δερματικό 

οίδημα και μη ειδική δερματική φλεγμονή 

(Εικόνα 2). Οι Gram, GMS, και AFB χρώσεις ήταν 

όλες αρνητικές. Παρά τα μη ειδικά ιστολογικά ευρήματα, 

η καλλιέργεια ιστού είχε σαν αποτέλεσμα ανάπτυξη 

ζυγομυκητίασης μέσα σε 3 ημέρες (Εικόνες 

3 και 4). Μέσω PCR επιβεβαιώθηκε ότι επρόκειτο 

για Rhizomucor sp. 

Είναι αξιοσημείωτο, ότι καλλιέργειες οι οποίες 

ελήφθησαν από όλα τα άλλα μέρη του σώματος κατά 

τη διάρκεια της νοσηλείας ήταν αρνητικές, συμπεριλαμβανομένων: 

αίματος, μυελού οστών, βρογχοκυψελιδικής 

έκπλυσης και πλευριτικού υγρού. Ο 

ασθενής έλαβε θεραπεία με λιποσωμική amphotericin 

B και G-CSF. Διαδοχικές αξονικές τομογραφίες έδειξαν 

εξέλιξη της δερματικής βλάβης της κοιλιακής 

χώρας με εμπλοκή του μυϊκού συστήματος του κοιλιακού 

τοιχώματος. Επίσης, παρατηρήθηκαν νέα 

πνευμονικά οζίδια. Έγινε προσθήκη posaconazole 

και ζητήθηκε η γνώμη του χειρουργικού τμήματος. 

Η λοίμωξη σταθεροποιήθηκε με ιατρική αντιμετώπιση 

όσο ο ασθενής ανέμενε χειρουργική επέμβαση. 

Τελικά, διενεργήθηκαν μια σφηνοειδής εκτομή 

της γλωσσίδας και ευρεία εκτομή του ενδομυϊκού 

αποστήματος στο δεξιό κοιλιακό τοίχωμα. Επιχρίσματα 

ανίχνευσης μυκήτων από τα χειρουργικά 

παρασκευάσματα επιβεβαίωσαν τη διάγνωση γενικευμένης 

ζυγομυκητίασης. Ο ασθενής ανέρρωσε 

και, προς το παρόν, αναμένει μεταμόσχευση μυελού 

των οστών για την AML. 

Συζήτηση 

Ζυγομυκητίαση είναι το προτιμώμενο όνομα για την 

αγγειοτροπική λοίμωξη που προέρχεται από την κλάση 

των ζυγομυκήτων, η οποία περιλαμβάνει τρεις 

τάξεις: Mucorales, Entomophthorales, και Mortierellales. 

Ένα παλαιότερο εναλλακτικό όνομα, η Μουκορμυκητίαση, 

δεν προτιμάται πλέον, διότι αποτυγχάνει να 

εκπροσωπήσει την μεγάλη ποικιλία ανθρώπινων 

παθογόνων εντός της κλάσεως των ζυγομυκήτων. 

Η επίπτωση της ζυγομυκητίασης έχει αυξηθεί σταθερά 

από τη δεκαετία του 1940. Δυστυχώς, η συχνότητα 

της θνησιμότητας έχει παραμείνει μεταξύ του 47- 

57% από τη δεκαετία του 1960, οπότε και ξεκίνησε η 

ευρεία χρήση της amphotericin B. Παρόλο που υγιή 

άτομα μπορεί να προσβληθούν, η πλειονότητα των 

ασθενών που διαγιγνώσκονται με ζυγομυκητίαση 

έχουν διαβήτη ή κακοήθεια, ή έχουν υποβληθεί σε 

μεταμόσχευση συμπαγούς οργάνου ή μυελού των 

οστών [1]. Η ζυγομυκητίαση επηρεάζει πιο συχνά τους 

παραρρίνιους κόλπους και τους πνεύμονες. 

Αντίθετα από άλλους νηματοειδείς μύκητες, οι οποίοι 

τείνουν να εξαπλώνονται στο δέρμα αιματογενώς, 

η δερματική ζυγομυκητίαση σπάνια (3%) προκαλείται 

από διασπειρόμενη μόλυνση αλλά αντ΄ αυτού προκύπτει 

από άμεσο ενοφθαλμισμό [2]. Η πρωτογενής 

δερματική λοίμωξη μπορεί να αφορά τον ιστό ή το 

οστό και μπορεί να μεταπέσει σε γενικευμένη έως και 

στο 25% των περιπτώσεων. Οι δερματικές βλάβες χαρακτηριστικά 

παρουσιάζονται ως αιμορραγικές ή νεκρωτικές 

πλάκες και έλκη. Σε αντίθεση, ο ασθενής μας είχε 

σχετικά ανεπαίσθητα δερματικά ευρήματα και απου- 

Αναφορά περίπτωσης 

Εικόνα 1. Φωτογραφία του δεξιού τμήματος 

της κοιλιακής χώρας απεικονίζοντας μια ελαφρώς 

ερυθηματώδη κηλίδα 

Εικόνα 2. Η βιοψία έδειξε δερματικό οίδημα 

και μη ειδική δερματική φλεγμονή 


13

Εικόνα 3. Καλλιέργεια ιστού από βιοψία (punch biopsy) 4mm. 

O Rhizomucor συνήθως αναπτύσσεται ταχέως, φθάνοντας την 

ωρίμανση εντός 4 ημερών. Η υφή έχει παρομοιασθεί με το 

«μαλλί της γριάς» (βαμβακοειδής). 

σία ιστορικού τραυματισμού το οποίο να υποδηλώνει 

άμεσο ενοφθαλμισμό. 

Διάχυτη ζυγομυκητίαση μπορεί να παρουσιασθεί σε 

ασθενείς με σοβαρή ανοσοανεπάρκεια και συσχετίζεται 

με μια εξαιρετικά υψηλή συχνότητα θνησιμότητας [3]. 

Για αυτό το λόγο, η πρώιμη αναγνώριση της δερματικής 

ζυγομυκητίασης είναι ουσιώδους σημασίας.Η ιστολογική 

εξέταση των δερματικών βλαβών συνήθως δείχνει 

αγγειακή προσβολή και νέκρωση, αλλά αυτά τα 

ευρήματα δεν ήταν παρόντα στη βιοψία του ασθενούς 

μας.Η καλλιέργεια ιστού μπορεί να χρησιμοποιηθεί για 

να διευκολύνει τη διάγνωση. Ο προσδιορισμός αλληλουχίας 

του DNA (DNA sequencing) βοηθά την ειδοταυτοποίηση 

αλλά δεν είναι ευρέως διαθέσιμη τεχνική. 

Η πρωταρχική θεραπεία συνίσταται σε χειρουργική 

εκτομή και αντιμυκητιασική θεραπεία με amphotericin 

B ή αζόλη δεύτερης γενεάς όπως η posaconazole [4]. 

Επιπροσθέτως της χειρουργικής αντιμετώπισης και 

των αντιμυκητιασικών παραγόντων, το G-CSF έχει αναφερθεί 

ότι έχει κάποιο όφελος [5]. Οι αζόλες πρώτης 

γενεάς και η voriconazole – την οποία ελάμβανε ο 

ασθενής για προφύλαξη- έχουν ελάχιστη έως καμία 

δράση έναντι των ζυγομυκήτων. Μάλιστα, αρκετές αναφορές 

έχουν καταγράψει μια αύξηση ζυγομυκητίασης 

μεταξύ όσων έχουν υποβληθεί σε μεταμόσχευση βλαστικών 

κυττάρων ενώ ελάμβαναν voriconazole για 

θεραπεία ή προφύλαξη [6, 7]. 

Στον ασθενή μας, η καλλιέργεια ιστού από μια ήπια 

δερματική βλάβη επέτρεψε την πρώιμη αναγνώριση 

γενικευμένης ζυγομυκητίασης. Η ταχεία έναρξη λιποσωμικής 

amphotericin B και posaconazole φάνηκε 

να βοηθούν στον περιορισμό της λοίμωξης καθώς ο 

ασθενής ανέμενε οριστική χειρουργική εκτομή. Αυτή 

Εικόνα 4. Καλλιέργεια ιστού από βιοψία (punch biopsy) 

4mm, δείχνει υφές με σπάνια διαφραγμάτια, ακανόνιστα 

διακλαδούμενα σποραγγειοφόρα, στρογγυλά, καφέ χρώματος 

σποραγγεία και ριζοειδή, τα οποία εντοπίζονται σε 

διακλαδώσεις μεταξύ των σποραγγειοφόρων. Η μορφολογία 

ήταν σύμφωνη με Rhizomucor. 

η περίπτωση αντιπροσωπεύει μια ήπια εμφάνιση της 

γενικευμένης ζυγομυκητίασης και υπογραμμίζει τη 

σημασία της διεξαγωγής καλλιεργειών ιστού σε ανοσοανεπαρκείς 

ασθενείς οι οποίοι προσέρχονται με μη 

ειδικά δερματικά ευρήματα. 


1. Lee FY, Mossad SB,Adal KA. Pulmonary mucormycosis: 

the last 30 years.Archives of internal medicine 1999;159(12):1301- 

9. 

2. Roden MM, Zaoutis TE, Buchanan WL, et al. Epidemiology 

and outcome of zygomycosis: a review of 929 reported 

cases. Clin Infect Dis 2005;41(5):634-53. 

3. Gonzalez CE,Couriel DR,Walsh TJ.Disseminated zygomycosis 

in a neutropenic patient: successful treatment with 

amphotericin B lipid complex and granulocyte colonystimulating 

factor. Clin Infect Dis 1997;24(2):192-6. 

4. Kauffman CA, Malani AN. Zygomycosis: an emerging 

fungal infection with new options for management. 

Current infectious disease reports 2007;9(6):435-40. 

5. Sahin B, Paydas S, Cosar E, Bicakci K, Hazar B. Role of 

granulocyte colony-stimulating factor in the treatment 

of mucormycosis. Eur J Clin Microbiol Infect Dis 

1996;15(11):866-9. 

6. Marty FM,Cosimi LA,Baden LR.Breakthrough zygomycosis 

after voriconazole treatment in recipients of hematopoietic 

stem-cell transplants.The New England journal of medicine 

2004;350(9):950-2. 

7. Kontoyiannis DP,Lionakis MS,Lewis RE,et al.Zygomycosis 

in a tertiary-care cancer center in the era of Aspergillusactive 

antifungal therapy: a case-control observational 

study of 27 recent cases.The Journal of infectious diseases 

2005;191(8):1350-60. 


Αλλεργική δερματίτιδα 

εξ επαφής από γυαλιά 

Kimberly Scott, Τμήμα Δερματολογίας 

Michelle M Levender MD, Τμήμα Δερματολογίας 

Steven R Feldman MD PhD, Τμήμα Δερματολογίας, Τμήμα Παθολογίας, Τμήμα Επιστημών Δημόσιας Υγείας 

Κέντρο Δερματολογικής Έρευνας, Σχολή Ιατρικής Πανεπιστημίου Wake Forest, Winston-Salem, Βόρεια 

Καρολίνα 

Περίληψη: Η αλλεργική δερματίτιδα εξ επαφής είναι ένα συχνό πρόβλημα. Η κατανομή 

του εξανθήματος με το οποίο παρουσιάζεται ένας ασθενής αποτελεί το κλειδί για την αναγνώριση 

του ενοχοποιητικού παράγοντα. Η ικανότητα ταχείας αναγνώρισης των χαρακτηριστικών 

εικόνων κοινών αλλεργιογόνων είναι σημαντική. Παρουσιάζουμε μια περίπτωση 

ερυθρών πλακών στο πρόσωπο. Η κατανομή αυτών των πλακών παρέπεμπε ξεκάθαρα ως 

αίτιο σε γυαλιά οράσεως. Οι σκελετοί των γυαλιών κατασκευάζονται από διάφορα υλικά, 

που έχουν τη δυνατότητα να δράσουν ως αλλεργιογόνα. 

Εισαγωγή 

Η δερματίτιδα εξ επαφής είναι ένα συχνό πρόβλημα. 

Σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Εργασιακής Ασφάλειας 

και Υγιεινής, η επαγγελματική δερματοπάθεια 

(occupational skin disease -OSD) είναι ο δεύτερος 

συχνότερος τύπος επαγγελματικού νοσήματος. Η δερματίτιδα 

εξ επαφής είναι η πιο συχνά αναφερόμενη 

OSD, αποτελώντας το 90 έως 95 τοις εκατό των OSD 

στις Ηνωμένες Πολιτείες, με ένα υπολογιζόμενο ετήσιο 

κόστος το οποίο ξεπερνά το ένα δισεκατομμύριο 

δολάρια. Περίπου 20 τοις εκατό των περιπτώσεων δερματίτιδας 

εξ επαφής είναι αλλεργικής αιτιολογίας [1]. 

Αναρίθμητες ουσίες προκαλούν αλλεργική δερματίτιδα 

εξ επαφής, συμπεριλαμβανομένων μετάλλων, καλλυντικών, 

πλαστικών, διαλυτών και βαφών, κάποιες 

από τις οποίες μπορεί να υπάρχουν στους κοινούς 

σκελετούς των γυαλιών. 

Περίπτωση 

Μια 62χρονη γυναίκα προσήλθε στην κλινική με ένα 

ιστορικό διάρκειας τριών εβδομάδων, ερυθηματωδών, 

λεπιδωδών πλακών στα ζυγωματικά τόξα (Εικόνα 1). 

Η πλάκα της αριστερής πλευράς ήταν μεγαλύτερη από 

εκείνη της δεξιάς. Και οι δύο ήταν σε ένα βαθμό ευαίσθητες 

και κνησμώδεις. Η ασθενής ανέφερε ιστορικό 

ευαισθησίας σε φθηνά σκουλαρίκια. Έλεγχος των γυαλιών 

της ασθενούς απεκάλυψε σημαντική φθορά του 

σκελετού στο σημείο της επαφής με τα δύο ζυγωματικά 

τόξα, με μεγαλύτερη φθορά στην αριστερή πλευρά 

από ότι στη δεξιά (Εικόνα 2). 


Σε αυτή την περίπτωση δεν έγινε επιδερμική δοκιμασία, 

για να προσδιορισθεί το ακριβές συστατικό στο 

οποίο ο ασθενής ενεφάνισε αντίδραση. Ένας πιθανός 

ενοχοποιητικός παράγοντας είναι το νικέλιο στο σκελετό. 

Σε ανταπόκριση στη συχνότητα της αλλεργίας 

στο νικέλιο στο γενικό πληθυσμό, κάποιες εταιρείες 

παραγωγής γυαλιών έχουν ξεκινήσει να παράγουν 

σκελετούς «ελεύθερους νικελίου». Εντούτοις, οι Glas 

και Egelrud ανακάλυψαν ότι το βερνίκι το οποίο εφαρμόζεται 

στους σκελετούς θα μπορούσε επίσης να είναι 

πηγή νικελίου. Ανέφεραν μια περίπτωση αλλεργικής 

δερματίτιδας εξ επαφής προκαλούμενης από νικέλιο 

σε ασθενή ο οποίος χρησιμοποιούσε γυαλιά «ελεύ- 


Εικόνα 1. Αμφοτερόπλευρες, ερυθρές, λεπιδώδεις πλάκες 

προσώπου, εντοπιζόμενες στα ζυγωματικά τόξα. Της αριστερής 

πλευράς ήταν μεγαλύτερη από της δεξιάς. 

Εικόνα 2. Εκτεθειμένο μέταλλο σε σκελετό γυαλιών 

ηλίου. Ο σκελετός γυαλιών ηλίου της ασθενούς ήταν 

φθαρμένος στα σημεία που έρχονται σε επαφή με τα ζυγωματικά 

τόξα. Τα βέλη υποδεικνύουν τα σημεία φθοράς. 

Μεγαλύτερη φθορά παρουσιάζεται στην αριστερή πλευρά 

σε σχέση με τη δεξιά. 

θερα νικελίου»[2]. Άλλες αιτίες αλλεργικής δερματίτιδας 

εξ επαφής από γυαλιά περιλαμβάνουν μέταλλα, 

ελαστικό, πλαστικά, πλαστικοποιητές, διαλύτες, σταθεροποιητές 

UV, αντιοξειδωτικά, βαφές και κεριά [3,4,5]. 

Σκελετοί γυαλιών από παλλάδιο και τιτάνιο επίσης 

έχει αναφερθεί ότι προκαλούν αλλεργική δερματίτιδα 

εξ επαφής [4]. 

Η αλλεργική δερματίτιδα εξ επαφής από γυαλιά μπορεί 

να παρουσιασθεί σε ποικιλία εντοπισμών και με 

διάφορες μορφές. Η εμπλοκή των ζυγωματικών, ειδικά 

όταν είναι μονόπλευρη, μπορεί να μιμείται την ακτινική 

κεράτωση ή το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα in 

situ. Η παρουσία δερματικών αλλοιώσεων στα ζυγωματικά 

τόξα είναι αρκετά χαρακτηριστική μιας αντίδρασης 

σε σκελετούς γυαλιών. Μια πρόσφατη αναφορά 

τεκμηρίωσε μια περίπτωση αλλεργικής δερματίτιδας 

εξ επαφής η οποία προσέβαλε τη ρινική γέφυρα και 

τις οπισθοωτιαίες περιοχές και η οποία αποδόθηκε 

στα επιρρίνια και τους βραχίονες του σκελετού των 

γυαλιών [6]. 

Χαρακτηριστικοί τύποι εξανθήματος παρέχουν στοιχεία 

στους δερματολόγους για να αναζητήσουν το 

πιθανό ενοχοποιούμενο αλλεργιογόνο. Σε αυτήν την 

περίπτωση, η ασθενής μας δεν φορούσε γυαλιά όταν 

εξετάσθηκε. Επί ερωτήσεως, ενεφάνισε ένα ζεύγος γυαλιών 

τα οποία δεν είχαν φθαρμένες περιοχές στο σκελετό. 

Επειδή η μορφολογία του εξανθήματος υπεδείκνυε 

αλλεργική δερματίτιδα από γυαλιά, ο γιατρός της 

επέμεινε και υπέδειξε ότι το πρόβλημα μπορεί να 

σχετίζεται με άλλο ζεύγος γυαλιών. Όπως ήταν αναμενόμενο, 

η ασθενής προσκόμισε τα γυαλιά ηλίου 

από το σπίτι της, τα οποία αποδείχθηκε ότι ήταν ο ενοχοποιούμενος 

παράγοντας. 


1. Skin exposure and effects.National Institute of Occupational 

Health and Safety: Safety and Health Topic, National 

Institute of Occupational Health and Safety, 2009 Sept. 

2. Glas B, Egelrud T. Nickel in “nickel-free”spectacle frames. 

Contact Dermatitis. 1999 Apr;40(4):217. 

3. Nakada T, Maibach HI. Eyeglass allergic contact dermatitis. 

Contact Dermatitis. 1998 Jul;39(1):1-3. Review. 

4. Suhonen R, Kanerva L.Allergic contact dermatitis caused 

by palladium on titanium spectacle frames. Contact 

Dermatitis. 2001 Apr;44(4):257-8. 

5. Leow YH, Ng SK, Goh CL. An unusual cause of postauricular 

dermatitis.Contact Dermatitis.2000 May;42(5):308. 

6. Nakada T, Iijima M, Maibach HI. Eyeglass frame allergic 

contact dermatitis:does tacrolimus prevent recurrences? 

Contact Dermatitis. 2005 Oct;53(4):219-21. 


17

Οζώδης λεμφαγγειίτιδα: Αναφορά 

μιας περίπτωσης με παρουσίαση 

ενός διαγνωστικού προτύπου 

Cerrene Nicole Giordano BS, Robert E Kalb MD, Corstiaan Brass MD, Lin Lin MD PhD, Thomas N Helm MD 

Σχολή Ιατρικής και Βιοϊατρικών Επιστημών Πανεπιστημίου Buffalo 

Περίληψη: Ένας άνδρας 54 ετών με άσθμα, πρόπτωση μιτροειδούς βαλβίδας και κάκωση 

ράχεως ανέπτυξε ερυθηματώδη οζίδια τα οποία αναπτύχθηκαν κατά μήκος της λεμφικής 

αποχέτευσης του δεξιού βραχίονα. Η βιοψία δέρματος αποκάλυψε κοκκιωματώδη 

φλεγμονή με σχηματισμό αποστηματίων. Η καλλιέργεια επιβεβαίωσε λοίμωξη από 

Mycobacterium marinum. Ο ασθενής αντιμετωπίσθηκε με clarithromycin, ethambutol, 

rifampin, και τοπική χορήγηση αργυρούχου sulfadiazine.Αργότερα προσετέθη και 

doxycycline hyclate λόγω βραδείας επούλωσης. Το Mycobacterium marinum ανήκει σε 

μια ομάδα λοιμογόνων παραγόντων οι οποίοι μπορούν να προκαλέσουν οζώδη λεφαγγειίτιδα. 

Οι βλάβες από σποροτρίχωση συχνότερα αναπτύσσονται μετά από ενοφθαλμισμό 

του δέρματος από Sporothrix schenckii, είδη Leishmania, είδη Nocardia, και 

Mycobacterium marinum. Ένα διεξοδικό κλινικό ιστορικό και η κλινική εξέταση μπορούν 

να περιορίσουν τις διαφορικές διαγνώσεις, αντλώντας πληροφορίες γύρω από το 

αιτιολογικό περιβάλλον, τον χρόνο ενοφθαλμισμού, την κλινική εικόνα των αλλοιώσεων 

και την παρουσία ή απουσία συστηματικής εμπλοκής για κάθε έναν από τους αιτιογενείς 

οργανισμούς. Βιοψία δέρματος και μικροβιολογικές καλλιέργειες ιστού είναι βασικές 

για την επιβεβαίωση της διάγνωσης. Θα γίνει ανασκόπηση της διαφορικής διάγνωσης 

και ενός προτεινόμενου διαγνωστικού προτύπου. 


Ο όρος οζώδης λεμφαγγειίτιδα περιγράφει μια χαρακτηριστική 

κλινική εικόνα στην οποία ερυθηματώδεις 

βλατίδες και οζίδια είναι εντοπισμένα κατά μήκος του 

λεμφικού αποχετευτικού δικτύου. Τα κλινικά ευρήματα, 

το ιστορικό και εστιασμένες διαγνωστικές εξετάσεις 

μπορούν συνήθως να οδηγήσουν σε ταχεία και 

ακριβή διάγνωση. Κάνουμε αναφορά μιας περίπτωσης 

και συζητούμε τις διαγνωστικές εξετάσεις και τις 

διαφορικές διαγνώσεις. 

Κλινική εικόνα 

Ένας άνδρας 54 ετών παρουσιάσθηκε με ένα οζίδιο 

στο δεξί χέρι. Είχε παρατηρήσει τραύμα στο 

τρίτο δάκτυλο του δεξιού χεριού, καθώς προσπαθούσε 

να ανακτήσει κάποιο αντικείμενο από ένα 

συρτάρι κοντά στο νιπτήρα του. Μια ακίδα εισήλθε 

στο δέρμα και ανέπτυξε ερύθημα κοντά στο 

τραύμα κατά τη διάρκεια των επόμενων πέντε ημερών. 

Κατά τη διάρκεια των επόμενων δύο εβδομάδων 

ανέπτυξε οζίδια. Τα οζίδια εκτείνονταν στον 


καρπό και το αντιβράχιο, ήταν ερυθηματώδη και 

παρουσίαζαν ευαισθησία. Παρατηρήθηκε τροχιλιακή 

λεμφαδενοπάθεια χωρίς άλλη συνυπάρχουσα 

αδενοπάθεια. Το προηγούμενο ιστορικό του περιελάμβανε, 

πρόπτωση μιτροειδούς βαλβίδος και άσθμα 

καθώς και αναπηρία προκληθείσα από παλαιότερη 

κάκωση ράχεως. Στο παρελθόν εργαζόταν ως 

θεραπευτής σε ένα ψυχιατρικό κέντρο. Οι ασχολίες 

του (hobbies) περιελάμβαναν τη συλλογή νομισμάτων 

και τη μελέτη σκύλων και τροπικών φυτών. 

Είχε στην κατοχή του ένα ενυδρείο με ψάρια. Δεν 

είχε γνωστές αλλεργίες. 

Η κλινική εξέταση απεκάλυψε ερύθημα και οζώδεις 

περιοχές στη ραχιαία επιφάνεια του τρίτου δακτύλου. 

Τα οζίδια παρουσιάζονταν με γραμμική κατανομή 

κατά μήκος του πήχεως και των λεμφικών 

καναλιών (Εικόνα 1). Οι ακτινολογικές εξετάσεις 

έδειξαν ήπια οστεοαρθρίτιδα, αλλά κατά τα άλλα δεν 

συνεισέφεραν σε κάτι. 

Διεξήχθη βιοψία δέρματος, η οποία απεκάλυψε κοκκιωματώδη 

φλεγμονή με σχηματισμό αποστηματίων 

(Εικόνα 2). Οξεάντοχη χρώση η οποία έγινε με την 

τεχνική Richard-Allen Chromaview δεν συνεισέφερε 

κάτι. Η προκαταρκτική καλλιέργεια απεκάλυψε οξεοάντοχους 

βάκιλλους. Η καλλιέργεια για μύκητες ήταν 

αρνητική. Τα αποτελέσματα της αρχικής καλλιέργειας 

καθοδήγησαν τη διαφορική διάγνωση προς τα είδη 

Mycobacterium, πιο ειδικά, είτε το Mycobacterium 

marinum ή το Mycobacterium avium-intracellulare 

complex (MAC), καθώς και τα δύο αυτά βρίσκονται 

στο τοπικό δίκτυο ύδρευσης. Δεδομένης της έκτασης 

της νόσου, μας απασχολούσε η ανοσολογική κατάσταση 

του ασθενούς. Συνεπώς, το MAC θεωρήθηκε 

πιο πιθανή αιτία από το M. Marinum. Το θεραπευτικό 

σχήμα ήταν επομένως επιθετικό και κατευθυνόμενο 

προς την αρχική υπόθεση του MAC. Η θεραπεία 

αποτελείτο από συνδυασμένη αντιβιοτική αγωγή 

η οποία περιελάμβανε clarithromycin (500 mg, ένα 

δισκίο κάθε 12 ώρες), ethambutol (400 mg, 3 δισκία 

ημερησίως), and rifampin (300 mg, 2 κάψουλες ημερησίως),καθώς 

και τοπική αργυρούχο κρέμα sulfadiazine 

(Silvadene® κρέμα) εφαρμοζόμενη δύο φορές ημερησίως 

στην πάσχουσα περιοχή [1].Τα τελικά αποτελέσματα 

της καλλιέργειας απεκάλυψαν Mycobacterium 

marinum. Δεδομένης της βραδείας διαδικασίας επούλωσης, 

στο σχήμα προσετέθη doxycycline hyclate 

από του στόματος (100mg, δις ημερησίως), μετά από 

2 ½ μήνες θεραπείας με τα παραπάνω φαρμακευτικά 

σκευάσματα. Η doxycycline διεκόπη μετά από τρεις 

ημέρες θεραπείας, λόγω επιμένουσας ναυτίας και εμέτου, 

καταφανώς προκαλούμενων από το φάρμακο. Ο 

ασθενής συνέχισε το αρχικό σχήμα για 6 μήνες κατά 

τη διάρκεια των οποίων τα οζίδια απέδραμαν. Θα έχει 

ολοκληρώσει θεραπεία σε ένα μήνα, με αποτέλεσμα 

συνολικό χρόνο αγωγής 7 μηνών. Ο ασθενής θα 

παρακολουθείται κάθε τρεις μήνες για ένα χρόνο, 

ώστε να διαπιστωθεί οριστική θεραπεία. 


Ο όρος οζώδης λεμφαγγειίτιδα περιγράφει την εξάπλωση, 

κατά μήκος των λεμφικών καναλιών του δέρματος 

και του υποδορίου, επιφανειακών δερματικών 

αλλοιώσεων προερχόμενων από ένα αρχικό σημείο 

ενοφθαλμισμού. Η ύπαρξη οζώδους λεμφαγγειίτιδας 

υποδηλώνει μια περιορισμένη διαφορική διάγνωση, 

η οποία περιλαμβάνει ενοφθαλμισμό του δέρματος 

από Mycobacterium marinum, Sporothrix schenckii, 

Leishmania braziliensis, and Nocardia brasiliensis [2, 

3, 4, 5]. Ιστορικό ταξιδίων συχνά μπορεί να δώσει στοιχεία 

για το συγκεκριμένο αίτιο μόλυνσης. Για παράδειγμα, 

η Leishmania είναι ενδημική στις τροπικές και 

υποτροπικές χώρες. Οι υπαίτιοι για αυτές τις παθήσεις 

οργανισμοί, τυπικά ποικίλλουν ως προς τον χρόνο 

επώασης,από μερικές εβδομάδες έως μερικούς μήνες. 

Η παρουσία εξέλκωσης, διαπύησης και παροχέτευσης, 

τυπικά θα διαφέρει μεταξύ των υπαίτιων ειδών. Ένα 

λεπτομερές ιστορικό, συνοδευόμενο από εξοικείωση 

με την κλινική εικόνα της οζώδους λεμφαγγειίτιδας, 

επιτρέπει τη διεξαγωγή των κατάλληλων διαγνωστικών 

και εργαστηριακών εξετάσεων,ώστε να μπορεί να γίνει 

έναρξη στοχευμένης θεραπείας. Αυτή η ανασκόπηση 

θα εστιάσει στα τέσσερα κύρια αίτια της οζώδους λεμφαγγειίτιδας 

στις Ηνωμένες Πολιτείες. Παρόλο που 

αυτοί οι οργανισμοί είναι ταξινομικά διαφορετικοί,μοιράζονται 

κάποια κοινά χαρακτηριστικά. Κάθε μία από 

αυτές τις λοιμώξεις τυπικά απαντάται σε ανοσοεπαρκείς 

ξενιστές [3]. Ως αποτέλεσμα, η πλειονότητα ξεκινά 

από ένα προηγούμενο επεισόδιο τραυματισμού, ανεξάρτητα 

από την έκταση του τραύματος. Η συστηματική 

προσβολή είναι σπάνια στην οζώδη λεμφαγγειίτιδα 

[2, 3]. Οι λοιμώξεις τείνουν να συγκεντρώνονται 

γύρω από επιχώρια λεμφαγγεία χωρίς εν τω βάθει 

διείσδυση ή διασπορά σε απομακρυσμένα σημεία. 

Εξαιρέσεις μπορεί να υπάρξουν σε ανοσοκατεσταλμένους 

ξενιστές με τοπική προσβολή και διάχυτη εξάπλωση 

[7,8,9]. Κατάλληλες ιστολογικές εξετάσεις και 

ιστικές καλλιέργειες μπορούν να εδραιώσουν τη διάγνωση 

στους περισσότερους ασθενείς [2, 3, 10]. 

Mycobacterium marinum 

Υπάρχουν αναφορές ότι διάφορα μη φυματιώδη 

είδη μυκοβακτηριδίων μπορεί να προκαλέσουν λεμ- 


19

Εικόνα 1. Οζώδεις και ερυθηματώδεις βλάβες στο δεξιό χέρι και βραχίονα οι οποίες ακολουθούν τη λεμφική αποχέτευση 

φοδερματική λοίμωξη. Εντούτοις, εξ αυτών, το M. 

Marinum είναι το είδος το οποίο συσχετίζεται πιο 

συχνά με οζώδη λεμφαγγειίτιδα [2, 3, 4, 5, 8]. Οι λοιμώξεις 

από Mycobacterium marinum γενικά έπονται 

ενός τοπικού τραυματισμού και ακόλουθης 

έκθεσης σε υδάτινο περιβάλλον. Όσοι χειρίζονται 

ψάρια και οι ασχολούμενοι με ενυδρεία έχουν τον 

υψηλότερο κίνδυνο να αναπτύξουν λοίμωξη, παρότι 

υπάρχουν τεκμηριωμένες εξάρσεις από πισίνες, 

λίμνες και ωκεανούς [2, 3, 5, 11]. Ο αρχικός ενοφθαλμισμός 

τυπικά αναπτύσσεται ως ευαίσθητα οζίδια 

ή φλύκταινες στα άνω άκρα, συχνά 2-3 εβδομάδες 

μετά τον αρχικό τραυματισμό. Οι βλατίδες 

συνήθως εξελκούνται, πυορροούν, και συχνά εκτείνονται 

κατά μήκος των εγγύς λεμφαγγείων. Οι βλάβες 

συχνά δεν συνοδεύονται από πόνο και μεγαλώνουν 

αργά. Συνοδός αδενοπάθεια γενικά δεν 

υπάρχει εκτός εάν είναι παρούσα δευτερογενής 

βακτηριακή λοίμωξη και συστηματικά συμπτώματα 

είναι σπάνια [3, 5]. Λιγότερο συχνά, μπορεί να παρουσιαστούν 

εν τω βάθει λοιμώξεις όπως τενοντοθυλακίτιδα, 

οστεομυελίτιδα, αρθρίτιδα και θυλακίτιδα 

[11]. Ο αριθμός των αλλοιώσεων, η έκταση της δερματικής 

εμπλοκής και η απουσία εσωτερικής ή συστηματικής 

εμπλοκής εξαρτάται από την ανοσολογική 

κατάσταση του ασθενούς [8]. Όπως είναι αναμενόμενο, 

οι ανοσοκατεσταλμένοι ασθενείς τείνουν να 

έχουν πιο σοβαρή εμφάνιση και πορεία της νόσου. 

Επειδή τα μυκοβακτηρίδια δεν αναπτύσσονται στις 

συνήθεις βακτηριακές καλλιέργειες, υψηλός βαθμός 

κλινικής υποψίας είναι απαραίτητος για να γίνει 

η διάγνωση [5]. Η κλινική εικόνα, ο κύριος εντοπισμός 

και το ιστορικό τραύματος με μεταγενέστερη 

έκθεση σε υδάτινο περιβάλλον είναι χρήσιμα από 

αυτή την άποψη [11]. 

Η ορθή καλλιέργεια του ιστού απαιτεί εβδομάδες 

επώασης στους 32 ο C με ειδικά για τον οργανισμό 

θρεπτικά υλικά [3, 9]. Η ιστολογική εξέταση αποκαλύπτει 

κοκκιωματώδη φλεγμονή χωρίς νέκρωση 

τυροειδοποίησης [12]. Η ιστολογική εξέταση του 

ιστού είναι επίσης χρήσιμη, καθώς αυτοί οι οργανισμοί 

μπορούν να ταυτοποιηθούν με κλασικές 

οξεάντοχες χρώσεις [4, 9]. Αρκετοί διαφορετικοί 

τύποι χρώσεων για οξεάντοχους οργανισμούς μπορεί 

να αυξήσουν την πιθανότητα διάκρισης μικροοργανισμών 

σε συνήθεις ιστολογικές εξετάσεις. 

Εντούτοις, η απουσία μικροοργανισμών στις ιστολογικές 

δεν αποκλείει τη διάγνωση του M. Marinum. 

Η μέθοδος PCR, εφόσον είναι διαθέσιμη, μπορεί 

να οδηγήσει σε διάγνωση μέσα σε διάστημα ημερών 

[11]. Η θεραπεία σε κάθε ξεχωριστή περίπτωση 

πρέπει να στηριχθεί από τεστ ευαισθησίας εξαιτίας 

της σπανιότητας της λοίμωξης και της ένδειας 

κλινικών αποδείξεων [4, 5, 9]. Η clarithromycin αυτή 

τη στιγμή θεωρείται ως ο καλύτερος παράγοντας, 

παρότι εφάμιλλη επιτυχία έχει επιτευχθεί με τη χρήση 

minocycline και amikacin. Η Doxycycline, η 

trimethoprim-sulfamethoxazole, και ο συνδυασμός 

rifampin και ethambutol μπορεί να είναι αποτελεσματικά, 

αλλά συναντούν διάφορους βαθμούς αντί- 


Εικόνα 2. Λεμφοκύτταρα, ιστιοκύτταρα και γιγαντοκύτταρα 

(H&E, x20) 

στασης [2, 3, 4, 5, 9, 12]. Η μονοθεραπεία συνήθως 

χρησιμοποιείται για την ήπια δερματική νόσο χωρίς 

επιπλοκές [13]. Η συνδυασμένη θεραπεία είναι απαραίτητη 

για πιο σοβαρές δερματικές λοιμώξεις και 

/ ή διεσπαρμένη νόσο. Η τυπική διάρκεια θεραπείας 

συνεχίζεται για 2-3 μήνες μετά την αποδρομή 

των συμπτωμάτων. Μπορεί να απαιτηθεί χειρουργική 

αντιμετώπιση (από ήπιο χειρουργικό 

καθαρισμό έως ακρωτηριασμό άκρου) εφόσον ενέχονται 

εν τω βάθει ιστοί [12, 13]. 

Sporothrix schenckii 

Το Sporothrix schenckii είναι η πλέον κοινή αιτία 

οζώδους λεμφαγγειίτιδας στις Ηνωμένες Πολιτείες 

και η «σποροτρίχωση» κάποιες φορές χρησιμοποιείται 

ως συνώνυμο της οζώδους λεμφαγγείτιδας [2, 

3, 10]. Αυτός ο διμορφικός μύκητας τυπικά εμφανίζει 

παγκόσμια κατανομή, αλλά απαντάται κυρίως 

στις τροπικές και υπο-τροπικές περιοχές [14, 15]. Οι 

περισσότεροι ασθενείς είναι υγιείς ενήλικες, κάτω 

από την ηλικία των 30 ετών και παρουσιάζονται με 

βλάβες στα άνω άκρα ή το πρόσωπο. Ο τραυματικός 

ενοφθαλμισμός του μύκητα είναι ιδιαίτερα συχνός 

και τυπικά συμβαίνει μετά από έκθεση σε ξύλα ή 

χώμα, παρότι έχει περιγραφεί και ζωονοτική μετάδοση 

[11, 15]. Αγρότες, κηπουροί και δασεργάτες 

είναι συνεπώς ένας πληθυσμός ο οποίος βρίσκεται 

σε κίνδυνο για λοίμωξη από S. Schenckii. Η πρωταρχική 

βλάβη συνήθως εμφανίζεται ως ανώδυνη, 

ερυθηματώδης, σκληρυμένη βλατίδα αναπτυσσόμενη 

7 έως 30 ημέρες μετά τον ενοφθαλμισμό. Μπορεί 

να εμφανίσει καθυστέρηση μέχρι και 6 μήνες. 

Η προοδευτική σκλήρυνση οδηγεί στο σχηματισμό 

ενός οζιδίου με μετέπειτα εξέλκωση [11, 14, 

15]. Η επακόλουθη πορεία συνήθως συνίσταται σε 

δευτερογενείς βλάβες οι οποίες ακολουθούν τη λεμφική 

αποχέτευση με ανιούσα φορά. Συχνά ανευρίσκεται 

περιοχική λεμφαδενοπάθεια. Μικρές ποσότητες 

ορώδους υγρού ή πυωδών υλικών μπορεί να 

αποβάλλεται από τις βλάβες. Διάχυτη ή συστηματική 

πορεία είναι σπάνια και είναι σχεδόν πάντα το 

αποτέλεσμα ανοσοκαταστολής. Αποικίες φυσιολογικά 

εμφανίζονται μετά από 3-5 ημέρες σε καλλιέργεια 

αλλά οι καλλιέργειες θα πρέπει να διατηρηθούν 

για τουλάχιστον 4 εβδομάδες. 

Η βιοψία δέρματος αποκαλύπτει σχηματισμό αποστηματίων 

με περιβάλλουσα κοκκιωματώδη διήθηση. 

Μικροοργανισμοί μπορεί να διακριθούν με 

χρώση Periodic Acid Schiff ή με χρώση Gomori 

Methanamine Silver. Η εύρεση αστεροειδών σωματίων, 

μυκωτικών κυττάρων περιβαλλόμενων από 

ακτινωτές, ηωσινοφιλικές δοκίδες, είναι χαρακτηριστική 

[11]. Η από του στόματος χορηγούμενη 

itraconazole για 3-6 μήνες αποτελεί τη θεραπεία 

εκλογής, παρότι το κεκορεσμένο διάλυμα ιωδιούχου 

καλίου παραμένει μια αποτελεσματική, χαμηλού 

κόστους εναλλακτική. 

Είδη Leishmania 

Η λεϊσμανίαση προκαλείται από τα πρωτόζωα του 

γένους Leishmania και αποτελεί ακόμη ένα σημαντικό 

πρόβλημα υγείας το οποίο αυξάνεται σε συχνότητα 

[6]. Η λοίμωξη είναι αποτέλεσμα δήγματος 

μολυσμένης θηλυκής φλεβοτόμου σκνίπας, με τα 

είδη – φορείς να διαφέρουν μεταξύ των δημογραφικών 

ζωνών του «Παλαιού Κόσμου» και του «Νέου 

Κόσμου». Η δερματική λεϊσμανίαση του Παλαιού 

Κόσμου τυπικά συναντάται στη Μέση Ανατολή και 

σε μεγάλα τμήματα της τροπικής και υπο-τροπικής 

Αφρικής και Ασίας [3]. Η λεϊσμανίαση του Νέου 

Κόσμου κυρίως μεταδίδεται στη Βραζιλία και το 

Περού, αλλά ενίοτε απαντάται και στην Κεντρική 

Αμερική και το Μεξικό [2, 3, 6]. Στις Ηνωμένες Πολιτείες 

, η δερματική λεϊσμανίαση πιο συχνά εμφανίζεται 

σε ταξιδιώτες οι οποίοι επιστρέφουν από 

ενδημικές περιοχές. Η λοίμωξη αναπτύσσεται 1-12 

εβδομάδες μετά το δήγμα της θηλυκής φλεβοτόμου 

σκνίπας. Η πρωταρχική αλλοίωση παρουσιάζεται 

ως μια ερυθηματώδης βλατίδα, η οποία μεγενθύνεται 

σε μια ελκώδη ή ακροχονδρονώδη βλάβη 

με εσκληρυμένα όρια και νεκρωτική βάση. Οι βλάβες 

είναι συχνά κνησμώδεις και όχι τόσο επώδυνες 

όσο εμφανίζονται [16]. Οι βλάβες μπορεί να 

καλύπτονται από ξηρό έκκριμα και παραμένουν 

ανώδυνες εκτός εάν παρουσιασθεί δευτερογενής 

βακτηριακή λοίμωξη, κάτι το οποίο συμβαίνει συχνά 


[3, 11, 17]. Οζώδης λεμφαγγειίτιδα (σποροτρίχωση) 

της πρωτογενούς βλάβης είναι κοινή και πιο συχνά 

συμβαίνει με το είδος Leishmania braziliensis από 

τον Νέο Κόσμο. Με αυτό το είδος ειδικότερα, η 

βλεννοδερματική εξάπλωση είναι άλλη μια συχνή 

εκδήλωση και απαιτείται ταχεία θεραπεία για να 

προληφθεί αυτή η επιπλοκή. Συστηματικά συμπτώματα 

γενικά απουσιάζουν, παρότι έχουν αναφερθεί 

λεμφαδενοπάθεια, πυρετός και ηπατομεγαλία [16]. 

Η αρχική διάγνωση βασίζεται αυστηρά στην κλινική 

εικόνα και το ταξιδιωτικό ιστορικό του ασθενούς. 

Παρόλα αυτά, θα πρέπει να λαμβάνεται βιοψία 

δέρματος για τις συνήθεις ιστολογικές εξετάσεις 

και καλλιέργεια. 

Ιστολογική εξέταση με χρώση Giemsa αποκαλύπτει 

αμαστιγωτές μορφές. Εφόσον υπάρχει διαθέσιμος 

εξοπλισμός, μπορεί να χρησιμοποιηθεί αλυσιδωτή 

αντίδραση πολυμεράσης (PCR), αλλά δεν είναι 

σύνηθες στην καθημερινή πρακτική [11, 17]. Ενδημικές 

χώρες αναφέρουν τη χρήση δερματικών δοκιμασιών 

καθυστερημένης αντίδρασης υπερευαισθησίας 

όπως οι Montenegro και Leishman, παρόλο που 

αυτό δεν συνηθίζεται στις Ηνωμένες Πολιτείες [16,17]. 

Η βέλτιστη θεραπεία για την δερματική λεϊσμανίαση 

δεν έχει ανακαλυφθεί, αλλά έχουν χρησιμοποιηθεί, 

η φυσικοθεραπεία, καθώς και τοπικές και 

συστηματικές θεραπείες. Η νόσος του Νέου Κόσμου 

τείνει να είναι πιο σοβαρή και μακροχρόνια συγκριτικά 

με τη νόσο του Παλαιού Κόσμου και απαιτεί 

μια θεραπευτική αγωγή κατ’ ελάχιστο 20 ημερών, 

με στιβογλυκονικό νάτριο, παρότι μη θεραπευόμενες 

βλάβες μπορεί να αποδράμουν, συνήθως μέσα 

σε 6 μήνες [6, 11, 17]. Το πεντασθενές αντιμόνιο 

συνιστάται ιδιαίτερα για την δερματική λεϊσμανίαση 

της Αμερικής, εξαιτίας του πιθανού κινδύνου βλεννοδερματικής 

διασποράς. Τα Pentamidine, miltefosine, 

amphotericin B, και αζολικά φάρμακα αποτελούν 

υποσχόμενες θεραπείες δεύτερης γραμμής, καθώς 

και η allopurinol σε συνδυασμό με πεντασθενές 

αντιμόνιο [16, 17]. Τοπικά αντιβιοτικά της κατηγορίας 

των αμινογλυκοσιδών, όπως το paromomycin, 

μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν σε συνδυασμό 

με από του στόματος θεραπεία. Η μη φαρμακευτική 

αγωγή περιλαμβάνει καυτηριασμό, εκτομή, 

κρυοθεραπεία, θεραπεία με υπεριώδη ακτινοβολία 

και φωτοδυναμική θεραπεία. Οι βλάβες οι οποίες 

προκαλούνται από το L. brasiliensis συχνά δεν υποχωρούν 

χωρίς ιατρική παρέμβαση. Τα παράγωγα 

του πεντασθενούς αντιμονίου, ειδικότερα το στιβογλυκονικό 

νάτριο και η αντιμονιακή μεγλουμίνη 

έχουν αποδειχθεί ωφέλιμα με ελάχιστη διάρκεια 

θεραπείας 3 εβδομάδων [3, 11]. 

Είδη Nocardia 

Τα είδη του γένους Nocardia είναι νηματοειδή, 

gram-θετικά βακτήρια τα οποία κυρίως προκαλούν 

πνευμονική και συστηματικά διασπειρόμενη νόσο 

[2, 3, 10, 18, 19]. Το Nocardia asteroides είναι η 

συχνότερη αιτία συστηματικής νοκαρδίωσης, ειδικά 

σε ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς. Υπολογίζεται 

ότι αποτελεί σχεδόν το 90% των αναφερόμενων 

περιπτώσεων στις Ηνωμένες Πολιτείες [18]. 

Η δερματική νοκαρδίωση, συχνά συσχετιζόμενη 

με οζώδη λεμφαγγειίτιδα, προκαλείται κυρίως από 

N. brasiliensis (παρότι μπορεί να προκληθεί επίσης 

και από N.Asteroides). Ενώ το N. brasiliensis 

ευθύνεται μόνο για το 7% των περιπτώσεων στις 

Ηνωμένες Πολιτείες, αποτελεί πιο συχνό εύρημα 

σε ανοσοεπαρκείς, παρά σε ανοσο-ανεπαρκείς ξενιστές 

[18]. Ο κύριος τρόπος ενοφθαλμισμού σε 

ανοσοεπαρκείς ασθενείς είναι μέσω διαδερμικού 

τραυματισμού, συχνά από ένα αγκάθι, τριβή, εκδορά 

από ζώο, ή δήγμα εντόμου. Κηπουροί, αγρότες 

και εργαζόμενοι σε φυτώρια βρίσκονται σε αυξημένο 

κίνδυνο για λοίμωξη από N. brasiliensis, διότι 

αυτό το είδος ανευρίσκεται στο χώμα [10,18,19]. 

Η πρωταρχική βλάβη συνήθως εμφανίζεται μερικές 

ημέρες έως 6 εβδομάδες μετά τον τραυματισμό 

ως μονήρες, ερυθηματώδες υποδόριο οζίδιο ή 

απόστημα το οποίο μπορεί να εξελκωθεί [2, 3]. 

Εκροή πυώδους υγρού και σχηματισμός κύστεων 

μπορεί να εμφανισθεί και οι επιπρόσθετες βλάβες 

θα αναπτυχθούν κατά μήκος των εγγύς λεμφαγγείων 

σύμφωνα με το πρότυπο της σποροτρίχωσης 

[2]. Τα άνω και κάτω άκρα είναι οι πλέον ευάλωτες 

περιοχές, διότι είναι συχνά εκτεθειμένα. 

Περιοχική αδενοπάθεια και ήπια συστηματικά 

συμπτώματα, όπως πυρετός, είναι συχνά [3]. 

Η Gram χρώση και οι καλλιέργειες μπορούν 

να κάνουν διάκριση μεταξύ των ενοχοποιούμενων 

οργανισμών. Μικροσκοπικά, η gram χρώση 

θα αποκαλύψει Gram θετικά, λεπτά, διακλαδιζόμενα 

νηματοειδή βακτήρια, δηλωτικό του 

γένους Nocardia [18], τα οποία είναι ασθενώς 

οξεάντοχα. Οι σουλφοναμίδες, ειδικότερα η 

trimethoprim-sulfamethoxazole, αποτελούν την 

προτιμώμενη θεραπεία εκλογής [2, 3, 10, 18, 

19]. Μια αγωγή διάρκειας 1-4 μηνών είναι συνήθης 

και συχνά συνοδεύεται από χειρουργικό 

καθαρισμό και παροχέτευση [18]. Επιπλέον αντιμικροβιακοί 

παράγοντες έχει βρεθεί να είναι 

αποτελεσματικοί, συγκεκριμένα τα minocycline, 

tetracycline, amikacin, οι καρβαπενέμες και οι 

κινολόνες [2, 3, 18]. 


23

Mycobacterium avium-intracellulare 

complex 

Το Mycobacterium avium-intracellulare complex 

(MAC) αποτελείται από άλλα είδη οξεάντοχων, άτυπων 

μυκοβακτηριδίων με την ικανότητα να προκαλέσουν 

δερματική λοίμωξη με κατανομή τύπου σποροτρίχωσης. 

Οι δερματικές λοιμώξεις από MAC, 

στοχεύουν ασθενείς με ανοσολογική ανεπάρκεια, 

κυρίως εκείνους με AIDS, και τείνουν να μην εμφανίζονται 

σε άτομα με άθικτο ανοσοποιητικό σύστημα 

[13]. Προηγούμενο ιστορικό τραυματισμού συνήθως 

απουσιάζει και οι ασθενείς προσέρχονται με 

δερματικά και υποδόρια οζίδια [9]. Σε αυτούς τους 

ασθενείς, η συστηματική εμπλοκή δεν είναι ασυνήθης 

και το δέρμα τυπικά μολύνεται ως αποτέλεσμα 

αιματογενούς διασποράς από μια απομακρυσμένη 

θέση, παρότι έχουν αναφερθεί εντοπισμένες 

δερματικές λοιμώξεις [8, 9]. Οι βλάβες εξελίσσονται 

με εξέλκωση και αποστημάτια πιο συχνά από ότι με 

το M. marinum, ενώ έχουν επίσης παρατηρηθεί, 

οίδημα μαλακών μορίων, φλύκταινες και διασπορά 

τύπου σποροτρίχωσης [8, 9]. Η διάγνωση είναι 

παρόμοια με του M. Marinum, καθιστώντας και εδώ 

απαραίτητο έναν υψηλό βαθμό κλινικής υποψίας, 

ώστε να εφαρμοσθούν τα κατάλληλα θρεπτικά υλικά 

καλλιέργειας [5]. 

Αυτοί οι οργανισμοί, μαζί με άλλα είδη μυκοβακτηριδίων, 

μπορούν να ταυτοποιηθούν ιστοπαθολογικά 

με οξεάντοχες χρώσεις. Παρόλα αυτά, οι 

ιστολογικές μεταβολές δεν είναι ειδικές ως προς το 

είδος και η διάγνωση μη φυματιωδών μυκοβακτηρίων 

έγκειται κατά κύριο λόγο στα αποτελέσματα 

των καλλιεργειών [5, 7]. Η θεραπεία συνίσταται 

κυρίως σε αντιμικροβιακά. Η συνιστώμενη θεραπεία 

αποτελείται από ethambutol και clarithromycin, 

παρότι οι ριφαμυκίνες, η clofazimine, το ciprofloxacin, 

και οι αμινογλυκοσίδες αποτελούν εναλλακτικές 

θεραπείες [1, 9, 13]. Η βέλτιστη διάρκεια θεραπείας 

δεν έχει επίσημα καθιερωθεί, αλλά συνήθως διαρκεί 

για 6-12 μήνες αναλόγως της κλινικής ανταπόκρισης 

[9]. 

Άλλα είδη 

Οζώδης λεμφαγγειίτιδα έχει αναφερθεί σχετιζόμενη 

με πολλούς διαφορετικούς οργανισμούς. Η 

συχνότητα συνήθως συνδέεται με τη συχνότητα δερματικών 

μολύνσεων από ένα συγκεκριμένο οργανισμό 

και την πιθανότητα ανάπτυξης οζώδους λεμφαγγειίτιδας 

μετά από δερματική λοίμωξη [3]. Ταχέως 

αναπτυσσόμενα άτυπα μυκοβακτήρια και Francisella 

tularensis αποτελούν και τα δύο πιθανά αίτια. Λιγότερο 

συχνά, οζώδης λεμφαγγειίτιδα μπορεί να αναπτυχθεί 

από λοίμωξη με διάφορα πυογενή βακτήρια 

(συμπεριλαμβανομένων των ειδών Staphylococcus 

and Streptococcus) και διάφορους μύκητες εκτός 

του Sporothrix (συμπεριλαμβανομένων των Coccidioides 

immitis, Blastomyces dermatitidis, Histoplasma 

capsulatum, και Cryptococcus neoformans) [3]. Οι 

αναφερόμενες εν τω βάθει μυκητιασικές λοιμώξεις 

είναι σπάνιες και συνήθως παρουσιάζονται σε επαγγελματίες 

υγείας οι οποίοι βρίσκονται σε στενή επαφή 

με αυτούς τους οργανισμούς, όπως οι παθολογοανατόμοι 

ή το εργαστηριακό προσωπικό μετά 

από ατυχήματα ενοφθαλμισμού. 

Συμπέρασμα 

Η διασπορά τύπου σποροτρίχωσης (επίσης γνωστή 

ως οζώδης λεμφαγγειίτιδα) περιγράφει ένα 

χαρακτηριστικό πρότυπο επιφανειακών δερματικών 

βλαβών οι οποίες εξελίσσονται κατά μήκος 

του λεμφικού αποχετευτικού συστήματος. Παρότι 

η φύση των υπεύθυνων οργανισμών διαφέρει, με 

το κατάλληλο ιστορικό έκθεσης, η διαφορική διάγνωση 

σχετικά περιορίζεται. Η γνώση του αιτιολογικού 

περιβάλλοντος, ο χρόνος επώασης, η κλινική 

εμφάνιση των βλαβών και η παρουσία ή 

απουσία συστηματικής εμπλοκής, μπορούν να βοηθήσουν 

στην εδραίωση μιας πιθανής διάγνωσης. 

Η βιοψία και οι μικροβιολογικές ιστικές καλλιέργειες 

μπορούν να πιστοποιήσουν τη διάγνωση 

στους περισσότερους ασθενείς. 


1. Mandell GL,Bennett JE,Dolin R,editors.Mandell,Douglas, 

and Bennett's principles and practice of infectious diseases. 

5th ed. New York: Elsevier/Churchill Livingstone; 2005. 

2.Tobin EH, Jih WW. Sporotrichoid lymphocutaneous 

infections: etiology, diagnosis and therapy. Am Fam 

Physician. 2001 Jan;63(2):326-32. 

3. Kostman JR,DiNubile MJ.Nodular lymphangitis:a distinctive 

but often unrecognized syndrome. Ann Int Med. 1993 

Jun;118(11):883-8. 

4.Tran H, Kamino H,Walters R. Mycobacterium marinum 

infection. Dermatol Online J. 2008 Oct;14(10):7. 

5. Elston D. Nontuberculous mycobacterial skin infections. 

Am J Clin Dermatol. 2009;10(5):281-5. 

6. Hepburn NC.Cutaneous leishmaniasis.Clin Exp Dermatol. 

2000 Jul;25(5):363-70. 

7. Bartralot R,Pujol R,Garcia-Patos V,Sitjas D,Martin-Casabona 

N, Coll P,Alomar A, Castells A. Cutaneous infections due 

to nontuberculous mycobacteria: histopathological review 


of 28 cases: comparative study between lesions observed 

in immunosuppressed patients and normal hosts. J Cutan 

Pathol. 2000 Mar;27(3):124-9. 

8. Bartralot R, Garcia-Patos V, Sitjas D, Rodriguez-Cano L, 

Mollet J, Martin-Casabona N, Coll P. Clinical patterns of 

cutaneous nontuberculous mycobacterial infections. Br 

J Dermatol. 2005 Apr;152(4):727-34. 

9. Palenque E. Skin disease and nontuberculous atypical 

mycobacteria. Int J Dermatol. 2000 Sep;39(9):659-66. 

10. Schwendiman MN,Johnson RP,Henning JS.Subcutaneous 

nodules with sporotrichoid spread. Dermatol Online J. 

2009 May;15(5):11. 

11. Zeegelaar JE, Faber WR. Imported tropical infectious 

ulcers in travelers.Am J Clin Dermatol.2008;9(4):219-32. 

12. Piersimoni C, Scarparo C. Extrapulmonary infections 

associated with nontuberculous mycobacteria in 

immunocompetent persons. Emerg Infect Dis. 2009 

Sep;15(9):1351-8. 

13. Esteban J, Ortiz-Perez A. Current treatment of atypical 

mycobacteriosis. Expert Opin Pharmacother. 2009 

Dec;10(17):2787-99. 

14. Ramos-e-Silva M, Vasconcelos C, Carneiro S, Cestari T. 

Sporotrichoisis. Clin Dermatol. 2007 Mar-Apr;25(2):181-7. 

15. Morris-Jones R. Sporotrichosis. Clin Exp Dermatol. 2002 

Sep;27(6):427-31. 

16. David CV, Craft N. Cutaneous and mucocutaneous 

leishmaniasis. Dermatol Ther. 2009 Nov-Dec;22(6):491- 

502. 

17. Patel S, Sethi A. Imported tropical diseases. Dermatol 

Ther. 2009 Nov-Dec;22(6):538-549. 

18. Maraki S, Scoulica E, Alpantaki K, Dialynas M,Tselentis 

Y.Lymphocutaneous nocardiosis due to Nocardia brasiliensis. 

Diagn Microbiol Infect Dis. 2003 Sep;47(1):341-4. 

19. Fukuda H, Saotome A, Usami N, Urushibata O, Mukai 

H. Lymphocutaneous type of nocardiosis caused by 

Nocardia brasiliensis:A case report and review of primary 

cutaneous nocardiosis caused by N. brasiliensis reported 

in Japan. J Dermatol. 2008 Jun;35(6):346-53. 


25

Μετωπιαία ινωτική αλωπεκία: 

Ο ρόλος της δερματοσκόπησης 

στη διαφορική διάγνωση 

P. Rubegni F. Mandato M. Fimiani 

Μονάδα Δερματολογίας, Τμήμα Κλινικής Ιατρικής και Επιστήμης της Ανοσολογίας, Πανεπιστήμιο της Σιένα, 

Ιταλία 

Περίληψη: Η μετωπιαία ινωτική αλωπεκία (frontal fibrosing alopecia-FFA) είναι πιο συχνή 

στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, αλλά μπορεί να εμφανισθεί και σε νεότερες γυναίκες. 

Κάποιοι συγγραφείς θεωρούν ότι η FFA είναι μια διακριτή μετωπιαία παραλλαγή του θυλακικού 

λειχήνα (lichen planopilaris). Από την κλινική σκοπιά, αυτή η σχετικά ασυνήθης 

πάθηση χαρακτηρίζεται από προοδευτική υποχώρηση της μετωποκροταφικής γραμμής του 

τριχωτού, οφειλόμενη σε φλεγμονώδη καταστροφή των τριχοθυλακίων. Η δερματοσκόπηση 

μπορεί να είναι πολύ χρήσιμη, καθώς η διαφορική διάγνωση μεταξύ αλωπεκίας από 

έλξη, γυροειδούς αλωπεκίας, FFA και ουλώδους αλωπεκίας των ορίων του τριχωτού 

(marginal) μπορεί να είναι δύσκολη. Δεν είναι ξεκάθαρο το κατά πόσο η θεραπεία μεταβάλει 

ή όχι τη φυσική πορεία της νόσου – η νόσος σταθεροποιείται συν τω χρόνω στους 

περισσότερους ασθενείς, με ή χωρίς συνέχιση της θεραπείας. Εδώ γίνεται αναφορά της 

περίπτωσης μιας γυναίκας 50 ετών με FFA και συζητούμε την αξία της δερματοσκόπησης 

στη διαφορική διάγνωση αυτής της νόσου. 

Λέξεις –κλειδιά: Αλωπεκία, δερματοσκόπηση, μετεμμηνοπαυσιακές, θυλακικός λειχήνας 


Η χρήση της δερματοσκόπησης, αρχικά περιοριζόμενη 

σε μελαγχρωματικές βλάβες, έχει εξελιχθεί σε 

σημαντικό εργαλείο για τη διάγνωση μη μελαγχρωματικών 

βλαβών του δέρματος καθώς και των 

φλεγμονωδών και λοιμωδών νοσημάτων [1]. Εδώ 

κάνουμε αναφορά μιας περίπτωσης μετεμμηνοπαυσιακής 

μετωπιαίας ινιακής αλωπεκίας (FFA) για να 

επιβεβαιώσουμε το ρόλο της δερματοσκόπησης στη 

διαφορική διάγνωση των διαταραχών των μαλλιών 

και του τριχωτού της κεφαλής. Η FFA, η οποία περιεγράφη 

για πρώτη φορά από τον Kossard το 1994, 

είναι μια παραλλαγή της ουλώδους αλωπεκίας χαρακτηριζόμενη 

από επιλεκτική εμπλοκή των τριχών 

της μετωποβρεγματικής περιοχής του τριχωτού της 

κεφαλής [2]. 

Οι ασθενείς προσέρχονται με υποχώρηση της μετωποκροταφικής 

γραμμής του τριχωτού και απώλεια 

των φρυδιών. Το προσβεβλημένο δέρμα της κεφαλής 

είναι ομοιομόρφως ωχρό με απώλεια των στομίων 

των τριχοθυλακίων και το προσβεβλημένο τριχωτό 

παρουσιάζει περιθυλακικό ερύθημα [3,4]. Η 

δερματοσκόπηση δείχνει απουσία θυλακικών στο- 


μίων και περιθυλακικούς λεπιδώδεις σχηματισμούς 

και ποικίλλο βαθμό περιθυλακικού ερυθήματος [5]. 

Τυπικά ιστοπαθολογικά ευρήματα είναι η προεξάρχουσα 

περιθυλακική ίνωση και η λεμφοκυτταρική 

φλεγμονή με κατανομή τύπου λειχήνα πέριξ του επιπέδου 

του ισθμού, του σημείου εκβολής των σμηγματογόνων 

αδένων (infudibular) και του βολβού των 

τριχοθυλακίων [6]. Παρουσιάζεται μείωση του αριθμού 

των τριχοθυλακίων και αντικατάσταση από ινώδεις 

ταινίες. Αυτά τα ευρήματα δεν είναι δυνατόν να 

διακριθούν από εκείνα του θυλακικού λειχήνα και 

η FFA θεωρείται εξ αυτού ότι είναι μια διακριτή παραλλαγή 

του θυλακικού λειχήνα στις μετωπιαίες παρυφές 

του τριχωτού [6,7]. 

α 

Παρουσίαση περιστατικού 

β 

γ 

Εικόνα1. α) Μετωπιαία υποχώρηση με ομοιόμορφα 

ωχρό δέρμα και απώλεια θυλακικών στομίων, β) κροταφική 

υποχώρηση και ελαφρό περιθυλακικό ερύθημα 

στην παρυφή των μαλλιών, γ) μείωση των θυλακικών 

στομίων και θυλακική υπερκεράτωση είναι εμφανείς 

στη δερματοσκοπική εξέταση – απουσία εκφύλισης τριχών 

και/ή κίτρινων στιγμάτων. 

Μια γυναίκα ετών 50, προσήλθε με υποχώρηση της 

μετωποκροταφικής γραμμής του τριχωτού και μερική 

απώλεια των φρυδιών επί ένα έτος. Η εμμηνόπαυση 

ενεφανίσθη στην ηλικία των 45 ετών. Προηγουμένως 

είχε λάβει διάγνωση ανδρογενετικής 

αλωπεκίας και είχε αντιμετωπισθεί με τοπική χορήγηση 

μινοξιδίλης 2-5% δις ημερησίως, χωρίς βελτίωση. 

Η ασθενής αυτοβούλως διέκοψε τη θεραπεία 

μετά από 3 εβδομάδες, περίπου 7 μήνες προ της 

επίσκεψης σε εμάς. Κατά την προσέλευση, δεν έλαβε 

καμία θεραπεία για τριχόπτωση. Από την ηλικία 

των 47 ετών ελάμβανε ραμιπρίλη (5mg από του 

στόματος ημερησίως) για την αντιμετώπιση της υπέρτασης. 

Το κλινικό ιστορικό της, συμπεριλαμβανομένων 

και γυναικολογικών δεδομένων ήταν κατά 

τα άλλα αρνητικό. Η κλινική εξέταση έδειξε υποχώρηση 

της μετωποκροταφικής γραμής του τριχωτού 

με ομοιόμορφα ωχρό δέρμα και εξαφάνιση των 

θυλακικών στομίων στα σημεία της υποχώρησης 

(εικόνα 1α, β). Υπήρχε περιθυλακικό ερύθημα στις 

παρυφές του τριχωτού και επίσης ενεφάνιζε μερική 

απώλεια και ερύθημα φρυδιών. Δεν υπήρχαν 

άλλες δερματικές ανωμαλίες ή ανωμαλίες του βλεννογόνου. 

Η ασθενής παρουσίαζε ήπια ευθραυστότητα 

στα νύχια μετά την έναρξη την εμμηνόπαυσης. 

Ο εργαστηριακός έλεγχος περιελάμβανε πλήρη αιματολογικό 

έλεγχο, ο οποίος ήταν φυσιολογικός και 

ορμονικές εξετάσεις: ωοθυλακιοτρόπο ορμόνη, ωχρινοποιητική 

ορμόνη, τεστοστερόνη, θυρεοειδοτρόπο 

ορμόνη, οι οποίες ήταν σύμφωνες με μετεμμηνοπαυσιακά 

επίπεδα. Αντιπυρηνικά αντισώματα δεν 

ανευρέθηκαν. Τα αρχικά κλινικά ευρήματα υποστήριζαν 

τη διάγνωση ουλώδους αλωπεκίας. Τα ανα- 

Πίνακας 1. Δερματοσκοπικά ευρήματα των πιο συχνών μορφών τριχόπτωσης 

Γυροειδής αλωπεκία 

Ανδρογενετική αλωπεκία 

Αλωπεκία από έλξη 

Μετωπιαία ινωτική αλωπεκία 

Ουλώδης αλωπεκία 

Κίτρινα στίγματα, δυστροφικές τρίχες, νεκρωμένες (μαύρα στίγματα) τρίχες, τρίχες δίκην 

θαυμαστικού 

Ποικιλία διαμέτρου τρίχας, εκφυλισμένες τρίχες 

Τρίχες θραυσμένες σε διαφορετικά μήκη, εκφυλισμένες τρίχες, λευκά στίγματα και 

θραυσμένα στελέχη τρίχας. 

Απουσία θυλακικών στομίων, περιθυλακική υπερκεράτωση και αμβληχρό περιθυλακικό 

ερύθημα 

Χαμηλή πυκνότητα μαλλιών και απώλεια θυλακικών στομίων με λέπτυνση του στελέχους 

στις εναπομείνασες τρίχες. 


27

Εικόνα 2. Ήπια χρόνια λεμφοκυτταρική φλεγμονώδης 

διήθηση πέριξ του ισθμού και του σημείου εκβολής των 

σμηγματογόνων αδένων (infundibular), μείωση του 

αριθμού των τριχοθυλακίων και αντικατάστασή τους 

από ινώδεις ταινίες ( χρώση αιματοξυλίνης-ηωσίνης, x 5) 

μνηστικά δεδομένα, με απουσία ιστορικού κομμωτικής 

φροντίδας μαλλιών η οποία να συσχετίζεται 

με έλξη του τριχωτού απέκλεισαν την πιθανότητα 

αλωπεκίας από έλξη. 

Διεξήχθη δερματοσκοπική εξέταση και έδειξε 

απουσία θυλακικών στομίων, περιθυλακική υπερκεράτωση 

και αμβληχρό περιθυλακικό ερύθημα 

(εικόνα 1γ). Ετέθη υποψία διάγνωσης μετεμμηνοπαυσιακής 

FFA. Διεξήχθη βιοψία (Punch biopsy) 

4 mm του τριχωτού της κεφαλής από την μετωπιαία 

παρυφή των μαλλιών εντός των ορίων της 

περιοχής που φέρει την τριχοφυΐα. Η ιστολογική 

έδειξε ήπια χρόνια λεμφοκυτταρική φλεγμονώδη 

διήθηση εντοπισμένη στο επίπεδο εκβολής των 

σμηγματογόνων αδένων και του ισθμού και πέριξ 

μικρών αγγείων, ενώ ήταν επίσης εμφανής μια μείωση 

του αριθμού των τριχοθυλακίων και αντικατάσταση 

από ινώδεις ταινίες (εικόνα 2). Υπήρχαν 

πολλά ενδιάμεσα και χνοώδη τριχοθυλάκια. Αυτά 

τα ευρήματα ήταν σύμφωνα με τη διάγνωση της 

FFA. Η ασθενής αντιμετωπίσθηκε με τοπικό στεροειδές 

(betamethasone dipropionate lotion μια 

φορά την ημέρα για 6 μήνες). Το περιθυλακικό 

ερύθημα στην κροταφική παρυφή των μαλλιών 

εξακολουθούσε, αλλά δεν είχε υπάρξει εξέλιξη στην 

μετωποκροταφική υποχώρηση 3 μήνες μετά την 

ολοκλήρωση της θεραπείας. 


Σε ασθενείς οι οποίοι εμφανίζονται με αλωπεκία 

στις παρυφές του τριχωτού της κεφαλής, η δερματοσκόπηση 

μπορεί να είναι πολύ χρήσιμη, καθώς 

η διαφορική διάγνωση μεταξύ αλωπεκίας από έλξη, 

γυροειδούς αλωπεκίας, FFA και ουλώδους αλωπεκίας 

της κροταφικής γραμμής (CMA) μπορεί να 

είναι δύσκολη [8] (πίνακας 1). Στην περίπτωσή 

μας, υπήρχε απουσία κίτρινων στιγμάτων και 

δυστροφικών τριχών, τα οποία αποτελούν τα πιο 

χαρακτηριστικά δερματοσκοπικά ευρήματα της 

γυροειδούς αλωπεκίας. Τα αναμνηστικά δεδομένα 

απέκλεισαν την πιθανότητα αλωπεκίας από έλξη. 

Αυτό επιβεβαιώθηκε από την απουσία εκφυλισμένων 

(miniaturized) τριχών, λευκών στιγμάτων 

και θραυσμένων στελεχών της τρίχας στη δερματοσκοπική 

εξέταση [9]. Τα δερματοσκοπικά ευρήματα 

της CMA όπως πρόσφατα περιεγράφησαν από 

τον Goldberg, συμπεριλαμβανομένων της χαμηλής 

πυκνότητας τριχώματος και απώλεια των θυλακικών 

στομίων, με λέπτυνση του στελέχους των 

τριχών που εναπομένουν, ήταν παρόντα [10]. Εντούτοις, 

συνήθως η CMA εκδηλώνεται με απώλεια 

μαλλιών περιοριζόμενη στο σύνολο της περιφέρειας 

του τριχωτού, συμπεριλαμβανομένων των 

μετωπιαίων, κροταφικών και ινιακών ορίων. Στη 

δική μας περίπτωση, η απώλεια μαλλιών περιελάμβανε 

εκλεκτικά την μετωποβρεγματική περιοχή. 

Επιπλέον, στην περίπτωση που περιγράφουμε, 

περιθυλακική υπερκεράτωση και ποικίλου 

βαθμού περιθυλακικού ερυθήματος ήταν επίσης 

παρόντα στη δερματοσκόπηση, υποστηρίζοντας τη 

διάγνωση της FFA. Στη δική μας περίπτωση, τα 

ιστοπαθολογικά ευρήματα με την παρουσία ευδιάκριτης 

φλεγμονώδους διήθησης και τύπου-χνοωδών 

τριχοθυλακίων, απέκλεισε πλήρως την πιθανότητα 

για CMA. Η αιτιολογία της FFA είναι ακόμη 

άγνωστη, αλλά οι περισσότερες περιπτώσεις FFA 

οι οποίες αναφέρονται αφορούν μετεμμηνοπαυσιακές 

γυναίκες, υποστηρίζοντας την άποψη ότι 

ορμονικές μεταβολές μπορεί να παίζουν ένα ρόλο 

στην αιτιολογία [3,4,11,12]. Η FFA μπορεί να αποτελεί 

μια παραλλαγή του θυλακικού λειχήνα με 

επιλεκτική εμπλοκή κάποιων ανδρογονο-εξαρτώμενων 

περιοχών [3]. Τα προσβεβλημένα τριχοθυλάκια 

μπορεί επίσης να έχουν τυπικούς βιολογικούς 

δείκτες οι οποίοι θα μπορούσαν να εξηγήσουν 

τα κλινικά και ιστολογικά χαρακτηριστικά που απαντώνται 

στη νόσο. Το γεγονός ότι η FFA γίνεται 

όλο και πιο συχνή, μπορεί επίσης να υποδηλώνει 

ότι περιβαλλοντικοί παράγοντες θα μπορούσαν 

να εμπλέκονται στην αιτιολογία της [4]. 

Δεν είναι εφικτή η επανέκφυση τριχών όπου 

έχουν καταστραφεί τα θυλάκια και στόχος της θεραπείας 

πρέπει να είναι η περαιτέρω αναστολή της 

τριχόπτωσης [13-15]. Η συνέχιση της υποχώρησης 


δεν είναι αναπόφευκτη και στις περισσότερες γυναίκες 

φαίνεται ότι η νόσος σταδιακά σταθεροποιείται. 

Αναφέρουμε αυτό το περιστατικό μας, όχι μόνο 

λόγω της σπανιότητας της νόσου, αλλά επειδή αποδεικνύει 

ότι η δερματοσκόπηση θα μπορούσε να 

βελτιώσει τη διαγνωστική ακρίβεια των διαταραχών 

του δέρματος και του τριχωτού της κεφαλής. 


1. Zalaudek I,Argenziano G,Di Stefani A,Ferrara G,Marghoob 

AA, Hofmann-Wellenhof R, Soyer HP, Braun R, Kerl H: 

Dermoscopy in general dermatology. Dermatology 

2006;212:7–18. 

2. Kossard S: Postmenopausal frontal fibrosing alopecia. 

Scarring alopecia in a pattern distribution.Arch Dermatol 

1994;130:770–774. 

3. Tosti A,Piraccini BM,Iorizzo M,Misciali C:Frontal fibrosing 

alopecia in postmenopausal women. J Am Acad Dermatol 

2005;52:55–60. 

4. Tan KT, Messenger AG: Frontal fibrosing alopecia: clinical 

presentation and prognosis. Br J Derm 2009;160:75–79. 

5. Inui S, Nakajima T, Shono F, Itami S: Dermoscopic findings 

in frontal fibrosing alopecia: report of four cases. Int J 

Dermatol 2008;47:796–799. 

6. Poblet E, Jiménez F, Pascual A, Piqué E: Frontal fibrosing 

alopecia versus lichen planopilaris: a clinicopathological 

study. Int J Dermatol 2006;45:375–380. 

7. Kossard S, Lee MS,Wilkinson B: Postmenopausal frontal 

fibrosing alopecia: a frontal variant of lichen planopilaris. 

J Am Acad Dermatol 1997;36:59–66. 

8. Tosti A, Whiting D, Iorizzo M, Pazzaglia M, Misciali C, 

Vincenzi C, Micali G:The role of scalp dermoscopy in 

the diagnosis of alopecia areata incognita. J Am Acad 

Dermatol 2008;59:64–67. 

9. Yang A, Iorizzo M,Vincenzi C,Tosti A: Hair extensions: 

a concerning cause of hair disorders. Br J Dermatol 

2009;160:207–209. 

10. Goldberg LJ:Cicatricial marginal alopecia:is it all traction? 

Br J Dermatol 2009;160:62–68. 

11. Moreno-Ramárez D,Camacho Martínez F:Frontal fibrosing 

alopecia: a survey in 16 patients. J Eur Acad Dermatol 

Venereol 2005;19:700–705. 

12. Olsen EA: Female pattern hair loss and its relationship 

to permanent/cicatricial alopecia: a new perspective. J 

Investig Dermatol Symp Proc 2005;10:217–221. 

13. Fiorucci MC, Cozzani E, Parodi A, Rebora A: Frontal 

fibrosing alopecia. Eur J Dermatol 2003;13:203–204. 

14. Georgala S,Katoulis AC,Befon A,Danopoulou I,Georgala 

C:Treatment of postmenopausal frontal fibrosing alopecia 

with oral dutasteride.J Am Acad Dermatol 2009;61:157–158. 

15. Katoulis A,Georgala,Bozi E,Papadavid E,Kalogeromitros 

D, Stavrianeas N:Frontal fibrosing alopecia: treatment 

with oral dutasteride and topical pimecrolimus. J Eur 

Acad Dermatol Venereol 2009;23:580–582. 


29

Ροδόχρους πιτυρίαση σε μια 

γυναίκα και τον σύζυγό τηςπαρουσίαση 

περιστατικού 

και ανασκόπηση της βιβλιογραφίας 

Natalya Lemster Michal Neumark Arieh Ingber 

Τμήμα Δερματολογίας και Αφροδισιολογίας, Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Hadassah, Ιατρική Σχολή, 

Εβραϊκό Πανεπιστήμιο, Ιερουσαλήμ, Iσραήλ 

Περίληψη: Η ροδόχρους πιτυρίαση είναι μια οξεία, αυτοϊάσιμη βλατιδολεπιδώδης δερματοπάθεια 

του κορμού και των άκρων. Εχουν αναφερθεί πολλές άτυπες μορφές της ασθένειας 

στη βιβλιογραφία [Ahmed et al.: Clin Exp Dermatol 2000;25:624–626; Imamura et al.: 

Dermatologica 1985;171:474–477. Είναι σπάνιο να εντοπισθεί ροδόχρους πιτυρίαση σε 

πολλαπλά μέλη μιας οικογενείας (στο ίδιο σπίτι) ταυτόχρονα. Έχουν υπάρξει μόνο 4 αναφερθείσες 

περιπτώσεις όπου ένα ζευγάρι έχει μολυνθεί από ροδόχρου πιτυρίαση ταυτοχρόνως 

[Miller et al.: Arch Derm Syphilol 1941;44:66–68; Niles et al.: Arch Derm Syphilol 

1940;41:264]. 

Λέξεις-κλειδιά: Ροδόχρους πιτυρίαση, οικογενής, ανθρώπινος ερπητοϊός, «μητρική πλάκα» 


Ο όρος ροδόχρους πιτυρίαση (pityriasis rosea -PR) 

χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Gilbert το 

1860 [1]. Το όνομα PR επελέγη διότι οι βλάβες είναι 

ροδόχροες (rosea) πλάκες φέρουσες λέπια (pityriasis 

- από την ελληνική λέξη ‘πίτυρον’). Η PR είναι ένα 

συχνό οξύ, αυτοϊάσιμο δερματικό εξάνθημα το οποίο 

τυπικά ξεκινά ως μια μόνο, λεπτή, οβάλ, λεπιδώδης 

πλάκα στον κορμό («μητρική πλάκα») και συνήθως 

ασυμπτωματική. Εντός μερικών ημερών έως και τριών 

εβδομάδων, οι αρχικές βλάβες ακολουθούνται από 

την εμφάνιση πολυάριθμων μικρότερων βλαβών ίδιας 

μορφολογίας οι οποίες εντοπίζονται κυρίως στον κορμό 

ακολουθώντας τη φορά των μεσοπλεύριων νεύρων 

(σε διάταξη που αποκαλείται «Χριστουγεννιάτικο 

δένδρο»). Η πρωτογενής πλάκα της PR, ή μητρική πλάκα, 

απαντάται στο 59-90% των περιπτώσεων. Συνήθως 

είναι καλά περιγεγραμμένη, διαμέτρου 2-4 cm, σχήματος 

οβάλ ή στρογγυλού, χρώματος ερυθρορόδινου 

(«χρώμα σολωμού»), ερυθηματώδης ή υπερχρωσική 

(κυρίως σε άτομα με πιο σκούρο δέρμα) και φέρει 

μια λεπτή στεφάνη από λέπι ακριβώς μέσα στην περιφέρεια 

της πλάκας [2].Πολλές άτυπες μορφές της νόσου 

έχουν αναφερθεί στη βιβλιογραφία [3,4]. 

Παρουσίαση περιστατικού 

Παρουσιάζουμε την περίπτωση μιας γυναίκας 28 

ετών διανύουσας την 38η εβδομάδα της πρώτης της 

εγκυμοσύνης, κατά τα άλλα υγιούς, η οποία προσήλθε 

στα εξωτερικά ιατρεία μας. Το ιατρικό ιστορικό 

της ασθενούς περιελάμβανε μια επέμβαση χολοκυστεκτομής 

το 1999. Η ασθενής ανέφερε ότι το 


Εικόνα1. Οβάλ σχήματος, ροδόχροες κηλίδες διαμέτρου 

έως 1,5 cm, περιβαλλόμενες από ελαφρά λευκά λέπια 

εντοπιζόμενες στο λαιμό της ασθενούς. 

Εικόνα 2. Παρόμοιο εξάνθημα, αποτελούμενο από ερυθρορόδινες 

πλάκες οβάλ σχήματος, περιβαλλόμενες από 

λεπτά λέπια εντοπισμένες στα άνω άκρα του συζύγου. 

Εικόνα 3. Βιοψία δέρματος του συζύγου, η οποία δείχνει 

ήπια σπογγίωση και επιφανειακή περιαγγειακή διήθηση από 

μονοπύρηνα με εστιακά εξαγγειωμένα ερυθροκύτταρα. 

εξάνθημα είχε εμφανισθεί προ 10 ημερών. Παραπονέθηκε 

για λεπιδώδεις κηλίδες με περιφερική 

στεφάνη από λέπια, κυρίως στο άνω τμήμα του κορμού 

και τους μηρούς, συνοδευόμενες από ελαφρό 

κνησμό. Η ασθενής αντιμετωπίσθηκε με κρέμα 

Aflumycin (πρεδνιζολόνη 0,5% , θειϊκή γενταμυκίνη 

0,1% ) χωρίς ανταπόκριση, πριν την προσέλευσή 

της στην κλινική μας. Μερικές ημέρες αργότερα, 

ένα παρόμοιο εξάνθημα εμφανίσθηκε στο δέρμα του 

συζύγου της. Στη συνέχεια ο ίδιος, προσήλθε στην 

κλινική μας μαζί με την σύζυγό του στην επόμενη 

επίσκεψή της. Κανείς εκ των δύο ασθενών δεν είχε 

πρόδρομα συμπτώματα. Έκθεση σε φάρμακα πριν 

το δερματικό εξάνθημα αποκλείσθηκε και στις δύο 

περιπτώσεις. Κατά την εξέταση της ασθενούς, παρατηρήθηκε 

ένα δερματικό εξάνθημα αποτελούμενο 

από οβάλ σχήματος, ροδόχροες κηλίδες και βλατίδες, 

διαμέτρου έως 1,5 cm, περιβαλλόμενες από ελαφρά 

λευκά λέπια εντοπισμένα στο λαιμό, το στήθος, 

τους μηρούς και τα άνω άκρα (εικόνα 1). Μια μεγαλύτερη 

βλάβη οβάλ σχήματος στον αριστερό μηρό 

(‘μητρική πλάκα’) είχε εμφανισθεί λίγες ημέρες προ 

της εμφάνισης του γενικευμένου εξανθήματος. 

Η εξέταση του συζύγου της απεκάλυψε ένα παρόμοιο 

εξάνθημα αποτελούμενο από ερυθρορόδινες 

πλάκες οβάλ σχήματος, περιβαλλόμενες από λεπτά 

λέπια και εντοπισμένες στον λαιμό του και τα άνω 

άκρα (εικόνα 2). 

Οι εργαστηριακές εξετάσεις, συμπεριλαμβανομένης 

γενικής αίματος και ηπατικής λειτουργίας, ήταν εντός 

φυσιολογικών τιμών. Οι εξετάσεις VDRL,TPHA, IgM- 

CMV και IgG rubella ήταν όλες αρνητικές. Δεν διεξήχθη 

βιοψία δέρματος της ασθενούς. Η κλινική παρακολούθηση 

και για τους δύο ασθενείς έδειξε ότι το 

εξάνθημα απέδραμε χωρίς αγωγή μετά από 4 εβδομάδες. 


Η κλινική διάγνωση της PR και για τους δύο ασθενείς 

έγινε από δύο διαφορετικούς δερματολόγους. Η 

διάγνωση επιβεβαιώθηκε σύμφωνα με δημοσιευμένα 

διαγνωστικά κριτήρια: περιφερική πιτυρώδης απολέπιση 

με καθαρό κέντρο της βλάβης σε τουλάχιστον 

δύο βλάβες. Η βιοψία μιας τυπικής βλάβης του συζύγου 

ήταν συμβατή με PR. 

Το αίτιο της ροδόχρου πιτυρίασης είναι άγνωστο. 

Ένας συσχετισμός με τους ανθρώπινους ερπητοϊούς 

6 και 7 (HHV-6 και HHV-7) έχει αναφερθεί, αλλά 

παραμένει αμφιλεγόμενος. Πολυάριθμες μελέτες κατά 

τη διάρκεια των 50 προηγούμενων ετών έχουν διερευνήσει 

διάφορα παθογόνα ως πιθανές αιτίες της 

PR. Αυτά τα παθογόνα περιέλαβαν πολυάριθμα βακτήρια, 

μύκητες και κυρίως, ιούς. Σύμφωνα με μια μελέτη 

των Drago και συνεργατών [5,6] οι πλέον πρόσφατες 

αιτιολογικές και παθογενετικές μελέτες για την 

PR έχουν εστιασθεί σε δύο HHVs οι οποίοι απαντώνται 

παντού, τους HHV-7 και HHV-6. Άλλη μελέτη 

από τους Drago και συνεργάτες [7] εντόπισε τέτοια 

ιϊκά σωματίδια σε προσβεβλημένο δέρμα από ασθενείς 

με ροδόχρου πιτυρίαση. Σε αυτή τη μελέτη, σωματίδια 

ανθρώπινου ερπητοϊού σε διάφορα στάδια μορφογένεσης 

ανιχνεύθηκαν σε 15 ασθενείς (71%). Ο 

μολυσματικός παράγοντας της PR παραμένει ένα ανοικτό 

ερώτημα. Η συχνότητα εμφάνισης 2 ή περισσότερων 

περιστατικών στην ίδια στέγη είναι μικρή συγκρι- 


νόμενη με τον συνολικό αριθμό περιπτώσεων PR. Οι 

Niles και Klumpp [8], στη δική τους ανασκόπηση, 

ανέφεραν 35 περιπτώσεις PR σε διαφορετικά σπίτια, 

6 από αυτές ήταν ζευγάρια (3 περιπτώσεις). Άλλη αναφορά 

από τον Miller [9] παρουσίασε 3 περιπτώσεις 

PR σε μια οικογένεια και οι οποίες διεγνώσθησαν 

εντός 6 εβδομάδων. 

Συμπερασματικά, στην αναφορά μας περιγράφουμε 

μία επιπλέον περίπτωση ροδόχρου πιτυρίασης επισυμβαίνουσα 

ταυτοχρόνως σε ένα ζευγάρι. Αυτή η 

περίπτωση η οποία αφορά ένα ζευγάρι είναι σημαντική, 

καθώς υποστηρίζει την υπόθεση λοιμώδους 

αιτιολογίας της νόσου. 

Βιβλιογραφία 

1. Gibert CM:Traite Pratique des Maladies de la Peau et de 

la Syphilis, 3rd ed. Paris, Plon, 1860. 

2.Wolff K, Goldsmith L, Katz S, Gilchrest B, Paller A, Leffell 

D: Pityriasis rosea; in Fitzpatrick’s Dermatology in General 

Medicine, 7th ed., vol. 1, McGraw-Hill, 2008, pp 362–366. 

3.Ahmed I, Charles-Holmes R: Localized pityriasis rosea. 

Clin Exp Dermatol 2000;25:624–626. 

4. Imamura S, Ozaki M, Horiguchi Y:Atypical pityriasis rosea. 

Dermatologica1985;171:474–477. 

5. Drago F, Ranieri E, Malaguti F, Losi E, Rebora A: Human 

herpesvirus 7 in pityriasis rosea.Lancet 1997;349:1367–1368. 

6. Drago F, Ranieri E, Malaguti F, Battifoglio ML, Losi E, 

Rebora A: Human herpesvirus 7 in patients with pityriasis 

rosea. Electron microscopy investigations and polymerase 

chain reaction in mononuclear cells, plasma and skin. 

Dermatology 1997;195:374–378. 

7. Drago F, Malaguti F, Ranieri E, Losi E, Rebora A: Human 

herpes virus-like particles in pityriasis rosea lesions: an 

electron microscopy study.J Cutan Pathol 2002;29:359–361. 

8. Niles HD, Klumpp MM: Pityriasis rosea: Review of the 

literature and report of two hundred and nineteen cases. 

Arch Derm Syphilol 1940;41:264. 

9. Miller TH: Pityriasis rosea. Report of three cases in one 

family, with clinical variations in two of them.Arch Derm 

Syphilol 1941;44:66–68. 

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΤΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ: 

ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ: TOPIDERM ® 

κρέμα 1% w/w. TOPIDERM ® δερματικό διάλυμα 1% w/v. 

ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ: Κρέμα: Κάθε g 

κρέμας TOPIDERM ® περιέχει 0,01 g (1% w/w) Flutrimazole. 

Δερματικό διάλυμα: Κάθε ml διαλύματος TOPIDERM ® 

περιέχει 10 mg Flutrimazole (1% w/v). ΦΑΡΜΑΚΟΤΕ- 

ΧΝΙΚΗ ΜΟΡΦΗ: 1.Κρέμα. 2.Δερματικό διάλυμα. ΚΛΙ- 

ΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ: Θεραπευτικές ενδείξεις: Σε δερματικές 

μυκητιάσεις όπως: -Tinea pedis -Tinea cruris -Tinea 

corporis -Tinea faciei και barbae -Tinea inguinalis οφειλόμενες 

στα στελέχη : -Trichophyton species (eg. T 

rubrum, T.mentagrophyton, T. tonsurans) -Microsporum 

species (eg. M. canis, M. gypseum) -Epidermophyton 

floccosum. Επιπλέον ενδείκνυται : -σε επιφανειακές 

καντιντιάσεις, που οφείλονται σε μύκητες του γένους 

Candida (eg. C.albicans, C.parapsilosis, C.guilermondii, 

C.tropicalis) -σε θεραπεία για Pityriasis versicolor (οφείλεται 

στο Malassezia furfur γνωστό σαν Pityrosporum 

ovale). Δοσολογία και τρόπος χορήγησης: Ενήλικες και 

παιδιά άνω των 10 ετών: Μία φορά την ημέρα. Η κρέμα 

ή το διάλυμα εφαρμόζεται τοπικά με επάλειψη, αφού 

προηγούμενα έχει καθαρισθεί η πάσχουσα και η γύρω 

από αυτή περιοχή. Η εφαρμογή στην πάσχουσα περιοχή 

επιτυγχάνεται με μικρές ποσότητες κρέμας ή διαλύματος 

προς αποφυγή λέπτυνσης του δέρματος. Η 

διάρκεια της θεραπείας εξαρτάται από το είδος της 

μόλυνσης, τον μικροοργανισμό και από την περιοχή 

που έχει μολυνθεί. Βελτίωση των κλινικών συμπτωμάτων 

και ανακούφιση από τον κνησμό εμφανίζεται από 

τις πρώτες ημέρες της θεραπείας, εν τούτοις η συνιστώμενη 

διάρκεια της θεραπείας για την πρόληψη υποτροπής 

είναι: - 4 εβδομάδες για Tinea pedis ή μεσοδακτύλια 

μυκητίαση, - 2-3 εβδομάδες για Tinea corporis, 

- 1-2 εβδομάδες για Pityriasis versicolor, - 2-4 εβδομάδες 

για δερματολογικές καντιντιάσεις. Η διάγνωση 

επανεκτιμάται εάν δεν έχει επέλθει κλινική βελτίωση 

μέσα σε 4 εβδομάδες θεραπείας. Αντενδείξεις: Αντενδείκνυται 

σε καταστάσεις γνωστής υπερευαισθησίας 

σε αντιμυκητιακά του τύπου της Imidazole ή σε κάποιο 

από τα συστατικά του προϊόντος. Ιδιαίτερες προειδοποιήσεις 

και προφυλάξεις κατά τη χρήση: Το συγκεκριμένο 

προϊόν προορίζεται μόνο για εξωτερική χρήση. 

Εάν παρατηρηθεί ερεθισμός ή ευαισθησία κατά τη 

διάρκεια της χρήσης του προϊόντος, διακόψτε τη θεραπεία 

και συμβουλευθείτε το γιατρό σας. Δεν υπάρχει 

επαρκής κλινική εμπειρία σε παιδιά κάτω των 10 ετών. 

Πρέπει να δίδεται μεγάλη σημασία στην προσωπική 

υγιεινή για την αποφυγή επιμόλυνσης. Αλληλεπιδράσεις 

με άλλα φάρμακα και άλλες μορφές αλληλεπιδράσεων: 

Καμία γνωστή μέχρι σήμερα. Χορήγηση κατά 

την κύηση και τη γαλουχία: Μελέτες σε πειραματόζωα 

δεν έδειξαν κίνδυνο για το έμβρυο, αλλά δεν υπάρχουν 

επαρκείς κλινικές μελέτες σε έγκυες γυναίκες. 

Η χρήση του φαρμάκου κατά την εγκυμοσύνη να γίνεται 

μόνο αν κρίνεται απολύτως απαραίτητο. Δεν έχει 

διευκρινιστεί πλήρως αν η flutrimazole απεκκρίνεται 

στο μητρικό γάλα και γι αυτό να αποφεύγεται η χρήση 

της στη διάρκεια του θηλασμού. Επίδραση στην ικανότητα 

οδήγησης και χειρισμού μηχανημάτων: Η χρήση 

TOPIDERM ® δεν επηρεάζει την ικανότητα οδήγησης 

και χειρισμού μηχανημάτων. Ανεπιθύμητες ενέργειες: 

Κρέμα: Ανεπιθύμητες ενέργειες από τη χρήση του 

TOPIDERM ® έχουν παρατηρηθεί στο 8% των ασθενών 

σε κλινικές μελέτες με το φάρμακο. Οι συνηθέστερες 

των ενεργειών αυτών ήταν ελαφρό αίσθημα καύσου, 

ερεθισμός, κνησμός και ερύθημα στην περιοχή επάλειψης. 

Δερματικό διάλυμα: Κατά τη διάρκεια κλινικών 

μελετών η εμφάνιση ανεπιθύμητων ενεργειών ήταν 

ανάλογη με την ποσότητα του προϊόντος που χρησιμοποιήθηκε 

για επάλειψη. Σε ποσοστό 35% των ασθενών 

με διάγνωση ποικιλόχρου πιτυρίαση και οι οποίοι 

ακολούθησαν το προτεινόμενο δοσολογικό σχήμα εμφανίσθηκαν 

ερύθημα της περιοχής επάλειψης και κνησμός 

τις πρώτες ημέρες της θεραπείας. Αντιθέτως 

μόνο το 5% των ασθενών με διάγνωση δερματοφύτωση 

και δερματική καντιτίαση εμφάνισαν ερύθημα και 

κνησμό στην περιοχή εφαρμογής. Υπερδοσολογία: 

Καμία γνωστή περίπτωση υπερδοσολογίας μέχρι σήμερα. 

Εάν από απροσεξία το προϊόν ληφθεί από το στόμα 

πρέπει να αντιμετωπισθεί συμπτωματικά. ΦΑΡΜΑ- 

ΚΟΛΟΓΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Φαρμακοδυναμικές ιδιότητες: 

Μηχανισμός δράσης: Η flutrimazole είναι ένα τοπικό 

αντιμυκητιακό ιμιδαζολικού τύπου. Όπως και άλλα ιμιδαζολικά 

παράγωγα, η flutrimazole δρα τροποποιώντας 

την κυτταρική μεμβράνη του μύκητα παρεμβαίνοντας 

στη σύνθεση της εργοστερόλης με παρεμπόδιση της 

δράσης του ενζύμου lanosterol-14α-demethylase. Μικροβιολογία: 

In vitro η flutrimazole εμφανίζει αντιμυκητιακή 

δράση έναντι των ζυμομυκήτων, δερματοφύτων και 

των ευρωμυκήτων. Το φάσμα των ζυμομυκήτων που 

μελετήθηκαν περιλαμβάνει τους μύκητες Candida 

albicans, C.tropicalis, C.parapsilosis, C.guillermondii, 

C.krusei, και Τοrulopsis glabrata. Προσδιορίστηκε η ελάχιστη 

δραστική συγκέντρωση (ΕΔΣ) του φαρμάκου και 

για τα περισσότερα από τα μελετηθέντα στελέχη ήταν 

στην περιοχή από 0.5 έως 5.0 μg/ml. Μελετήθηκε η 

δραστικότητα διαφορετικών στελεχών διαφόρων δερματοφύτων 

συμπεριλαμβανομένων των Trichophyton 

mentagrophytes, T.rubrum, T.tonsurans, T.schoenleinii, 

Microsporum canis, M.gypseum και Epidermophyton 

floccosum. Οι τιμές της ΕΔΣ βρέθηκαν στη περιοχή 

μεταξύ 0.15 και 2.50 μg/ml. Μελετήθηκε η δραστικότητα 

στελεχών των ακολούθων ευρωμυκήτων: Aspergillus 

niger, A.fumigatus, A.nidulans, Scopulariopsis brevicaulis. 

Οι περισσότερες από τις τιμές ΕΔΣ των ειδών Aspergillus 

ήταν στην περιοχή μεταξύ 0.25 και 2.50 μg/ml. Οι αντίστοιχες 

τιμές για τα είδη Scopulariopsis ήταν στην 

περιοχή μεταξύ 0.15 και 0.60 μg/ml. Τα αποτελέσματα 

in vivo μελετών σε ζώα (κολπική καντιντίαση σε 

αρουραίους και δερματοφύτωση σε ινδικά χοιρίδια) 

που προσομοιάζουν με παθολογικές καταστάσεις σε 

ανθρώπους οι οποίες απαιτούν τοπική θεραπεία, επιβεβαιώνουν 

την αντιμυκητιακή δράση της flutrimazole. 

Φαρμακοκινητικές ιδιότητες: H διαδερμική απορρόφηση 

της flutrimazole in vivo είναι πολύ μικρή και μελέτες 

κατανομής του φαρμάκου στο δέρμα έδειξαν ότι 

η flutrimazole κατακρατείται κύρια στη στιβάδα των 

ακανθωτών κυττάρων (στιβάδα πολυεδρικών κυττάρων 

της βλαστικής στιβάδας της επιδερμίδας), στην 

κοκκώδη και στη βασική στιβάδα της επιδερμίδας η 

οποία λειτουργεί ως φραγμός και παρεμποδίζει τη διέλευση 

του φαρμάκου. Η περιορισμένη διαδερμική απορρόφηση 

του φαρμάκου επιβεβαιώνεται από τα αποτελέσματα 

φαρμακοκινητικής μελέτης που έγινε σε 

ανθρώπους. Στη μελέτη αυτή μετά από την τοπική εφαρμογή 

κρέμας που περιείχε 1% [ 14 C]-flutrimazole, δεν 

ανιχνεύτηκε ραδιενέργεια στο πλάσμα και τα κόπρανα, 

ενώ η ανάκτηση του φαρμάκου από τα ούρα δεν 

ήταν μεγαλύτερη του 0.65% της χορηγηθείσης δόσης. 

Από τις in vitro μελέτες του μεταβολισμού της flutrimazole 

φαίνεται ότι το φάρμακο δεν μεταβολίζεται από το κυττόχρωμα 

Ρ450 των μικροσωμάτων των κυττάρων του 

ανθρωπίνου δέρματος, αλλά από τα ηπατικά μικροσώματα 

τόσο στον άνθρωπο όσο και στο σκύλο. Προκλινικά 

δεδομένα σχετικά με την ασφάλεια: 

Η περιορισμένη διαδερμική απορρόφηση 

της flutrimazole είναι ενδεικτική 

της ύπαρξης ενός ελάχιστου 

κινδύνου εμφάνισης συστηματικής 

τοξικής δράσης από το φάρμακο. 

Παρά ταύτα, μελέτες τοξικότητας μετά από συστηματική 

χορήγηση flutrimazole έδειξαν πολύ μικρή οξεία 

τοξικότητα, και η μόνη δράση που παρατηρήθηκε σε 

μελέτες χορήγησης πολλαπλών δόσεων του φαρμάκου 

και σε μελέτες επίδρασης στην αναπαραγωγή, 

σχετίζεται με τη βιοσύνθεση των στεροειδών, δράση 

που είναι γνωστή για όλα τα ιμιδαζολικά αντιμυκητιακά. 

Δεν υπάρχουν ενδείξεις γενοτοξικότητας ή τερατογένεσης, 

και η φύση της ένωσης καθώς και η οδός 

και η διάρκεια χορήγησης στους ανθρώπους δείχνει 

ότι το φάρμακο δεν έχει καρκινογενετική δράση. Η τοπική 

εφαρμογή της flutrimazole δεν προκαλεί ευαισθητοποίηση 

ή αντιδράσεις φωτοτοξικότητας. ΦΑΡΜΑ- 

ΚΕΥΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ: Κατάλογος με τα έκδοχα: Κρέμα: 

Benzyl alcohol, macrogol cetostearyl ether 20-22, 

cetostearyl alcohol, glycerol monostearate 40-50, 

diisopropyl adipate, disodium phosphate (anhydrous), 

sodium dihydrogen phosphate (dihydrate), macrogol 

400, purified water. Δερματικό διάλυμα: Octyldodecanol, 

Macrogol 400, Ethanol, Trolamine. Ασυμβατότητες: 

Καμία γνωστή μέχρι σήμερα. Διάρκεια ζωής: Κρέμα: 5 

(πέντε) χρόνια, υπό την προϋπόθεση ότι το προϊόν 

φυλάσσεται κλειστό, στην αρχική του συσκευασία σύμφωνα 

με τις οδηγίες διατήρησης. Δερματικό διάλυμα: 

2 (δύο) χρόνια, υπό την προϋπόθεση ότι το προϊόν 

φυλάσσεται κλειστό, στην αρχική του συσκευασία σύμφωνα 

με τις οδηγίες διατήρησης. Ιδιαίτερες προφυλάξεις 

για τη διατήρηση του προϊόντος: Διατηρείται σε 

δροσερό και ξηρό μέρος, θερμοκρασία μικρότερη από 

25 Ο C. Φύση και συστατικά του περιέκτη: Κρέμα: Σωληνάριο 

από αλουμίνιο με βιδωτό πώμα από πολυαιθυλένιο, 

το οποίο περιέχει 30 g προϊόντος. Δερματικό 

διάλυμα: Χάρτινο κουτί συσκευασίας, το οποίο περιέχει 

γαλακτόχρωμο φιαλίδιο από πολυαιθυλένιο με αντλία 

για τη δημιουργία spray. Κάθε φιαλίδιο περιέχει 30 ml 

προϊόντος. Οδηγίες για τη χρήση: Το προϊόν προορίζεται 

μόνο για εξωτερική χρήση. Κάτοχος άδειας κυκλοφορίας: 

ΟLVOS SCIENCE A.E. Αχιλλέως 2, 104 37 Αθήνα 

Τηλ. 210 5281850. Αριθμός άδειας κυκλοφορίας: 

3856/21-1-2005. Τιμή: Κρέμα: 8,96 ευρώ. Δερματικό 

διάλυμα: 7,87 ευρώ. 

Bοηθήστε να γίνουν τα φάρμακα πιο ασφαλή: 

Συμπληρώστε την “ΚΙΤΡΙΝΗ ΚΑΡΤΑ” 

Aναφέρατε: 

• ΟΛΕΣ τις ανεπιθύμητες ενέργειες για τα Nέα φάρμακα N 

• Tις ΣOBAPEΣ ανεπιθύμητες ενέργειες για τα Γνωστά φάρμακα 


33

Χρήση και δυνατότητες 

της νανοτεχνολογίας 

στην αισθητική δερματολογία 

Pierfrancesco Morganti, Τμήμα Δερματολογίας και αφροδισίων Νόσων, ΙΙ Πανεπιστήμιο Νάπολης, Νάπολη, 

Ιταλία 

Περίληψη: Η βιοτεχνολογία και η νανοτεχνολογία είναι οι κύριες τεχνολογίες του 21ου 

αιώνα, έχοντας τεράστιες δυνατότητες για καινοτομία και ανάπτυξη. Οι στόχοι της ακαδημαϊκής 

κοινότητας και της βιομηχανίας για αυτές τις τεχνολογίες είναι η ανάπτυξη βιομοριακών 

ουσιών σε νανοκλίμακα και αναλυτικών οργάνων για τη διερεύνηση της βιολογίας 

του κυττάρου σε κυτταρικό και μοριακό επίπεδο. Οι εξελίξεις στη νανοτεχνολογία θα προσφέρουν 

ευκαιρίες για την αισθητική δερματολογία στην ανάπτυξη νέων βιοσυμβατών και 

βιοδιασπώμενων θεραπειών, συστημάτων χορήγησης και πιο δραστικών ενώσεων. Τα καλλυντικά 

έχουν την κύρια λειτουργία της διατήρησης μιας καλής εμφάνισης, της αλλαγής της 

εμφάνισης, ή της διόρθωσης των σωματικών οσμών, διατηρώντας παράλληλα το δέρμα σε 

καλή κατάσταση. Έτσι, η αισθητική δερματολογία, αναγνωρίζοντας τη νέα πραγματικότητα 

στα προϊόντα φροντίδας της επιδερμίδας, πρέπει να επικεντρωθεί στις λειτουργικές πλευρές 

των καλλυντικών μέσα από την κατανόηση της αποτελεσματικότητας και της ασφάλειας 

τους στην προαγωγή της καλής υγείας. Η νανοεπιστήμη μπορεί να βοηθήσει την επιστημονική 

κοινότητα να ανακαλύψει πιο καινοτόμα και αποτελεσματικά καλλυντικά προϊόντα. 

Η κατανόηση του φυσικού μοντέλου του κυττάρου ως μια μηχανή, είναι ουσιαστική για την 

κατανόηση του τρόπου με τον οποίο όλα τα συστατικά ενός κυττάρου εργάζονται μαζί για 

να ολοκληρώσουν ένα έργο. Η αποτελεσματικότητα και η ασφάλεια των νέων νανοϋλικών 

πρέπει να μελετηθεί σε βάθος με ex vivo tests και καινοτόμες εργαστηριακές τεχνικές. Νέα 

συστήματα χορήγησης και φυσικές νανοενώσεις, όπως οι νανοΐνες χιτίνης για την επούλωση 

τραυμάτων, χρησιμοποιούνται στην αισθητική δερματολογία με καλά αποτελέσματα, 

όπως τα νανοδομημένα αντηλιακά με TiO2 και ZnO. Η πρόκληση είναι ανοικτή. 

Λέξεις-κλειδιά: νανοτεχνολογία, νανοβιοτεχνολογία, συστήματα χορήγησης, νανοΐνες χιτίνης, 

TiO2, ZnO 

Η σημασία της νανοτεχνολογίας 

και της νανοβιοτεχνολογίας 

Η νανοτεχνολογία είναι ένας σχετικά νέος κλάδος. 

Σήμερα η νανοτεχνολογία δεν είναι μόνο ουσιαστικής 

σημασίας για τις χημικές βιομηχανίες που προσανατολίζονται 

στο marketing, αλλά είναι επίσης ένα 

εργαλείο ανάπτυξης επιστημονικών λύσεων για και- 


νοτόμες θεραπείες και καλλυντικά, τα οποία βελτιώνουν 

την ευεξία και αντιμετωπίζουν θέματα αντιγήρανσης 

[1]. Η νανοτεχνολογία ορίζεται ως η μελέτη 

της ύλης σε ατομική ή μοριακή κλίμακα [2-4]. Ένα 

νανόμετρο (nm) είναι ένα δισεκατομμυριοστό του 

μέτρου (δηλ 10 -9) και τα τυπικά άτομα είναι περίπου 

το ένα τρίτο ενός νανόμετρου. Συγκριτικά, το μέσο 

πάχος μιας ανθρώπινης τρίχας είναι περίπου 1000 nm 

και ένας ιός της γρίπης έχει διάμετρο 100 nm. Η νανοβιοτεχνολογία, 

η διεπαφή μεταξύ νανοτεχνολογίας και 

βιοτεχνολογίας, είναι ένας κλάδος της νανοτεχνολογίας 

ο οποίος ασχολείται με τις βιολογικές και βιοχημικές 

εφαρμογές και χρήσεις της. 

Η νανοτεχνολογία είναι επομένως το σύνολο των 

μεθόδων και τεχνικών για την επεξεργασία της ύλης 

σε ατομική και μοριακή κλίμακα με στόχο τη δημιουργία 

προϊόντων με ειδικά και βελτιωμένα χημικάφυσικά 

χαρακτηριστικά σε σύγκριση με τα συμβατικά 

προϊόντα [5]. Συνεπώς, ο στόχος της νανοβιοτεχνολογίας 

είναι η δημιουργία βιομοριακών συστατικών 

και αναλυτικών οργάνων σε νανοκλίμακα για τη διερεύνηση 

της βιολογίας του κυττάρου και σε κυτταρικό 

και σε μοριακό επίπεδο. 

Οι προσδοκίες 

Οι πιθανές χρήσεις και τα οφέλη μαζί με τις προσδοκίες 

από τις νανοεπιστήμες είναι τεράστιες. Συμφωνώντας 

με αυτή την άποψη, η Ευρωπαϊκή Ένωση 

(EE) υποστηρίζει τις νέες νανοτεχνολογίες μέσω 

του εβδόμου προγράμματος πλαισίου (Εικόνα 1). 

Έτσι, η χρήση των νανοϋλικών στην αισθητική δερματολογία 

αποτελεί θέμα έντονης διαμάχης στην EE, 

και οι προσπάθειες καθιέρωσης θεμελιωδών κανόνων 

για τη χρήση τους καθώς και εκτίμησης κινδύνου 

βρίσκονται σε εξέλιξη σε πανεπιστήμια, κυβερνητικά 

εργαστήρια και τη βιομηχανία. Η επένδυση 

δημόσιων πόρων στη βασική έρευνα γύρω από τη 

νανοτεχνολογία έχει αυξηθεί, κάτι το οποίο, έχει με 

τη σειρά του αυξήσει το ενδιαφέρον της ιδιωτικής 

βιομηχανίας στην ανάπτυξη κατοχυρωμένων προϊόντων 

[6]. Η παραγωγή σε νανοκλίμακα μιας πρώτης 

ύλης μπορεί όχι μόνο να μειώσει το κόστος, 

αλλά και να ενισχύσει τις ιδιότητές της. Στα πεδία της 

βιοϊατρικής και της αισθητικής, η νανοτεχνολογία 

έχει τεράστιες δυνατότητες και οι μέθοδοι της νανοτεχνολογίας 

ήδη χρησιμοποιούνται και στην ιατρική 

και στη φαρμακευτική βιομηχανία. Για όλους 

αυτούς τους λόγους, ο Διεθνής Οργανισμός Τυποποίησης 

(ISO) [7] αναπτύσσει ομοιογενή πρότυπα 

για την νανοτεχνολογία και υποστηρίζει την καινοτομία, 

έρευνα και ανάπτυξη, συμπεριλαμβανομένης 

και της δέουσας έρευνας εκτίμησης κινδύνου, σε 

αυτό το καινοτόμο πεδίο. Εντούτοις, για να αποκτηθούν 

υλικά σε νανοκλίμακα είναι απαραίτητος ο συνδυασμός 

τεχνολογιών φυσικής, μικρο-νανοηλεκτρονικής, 

χημείας και βιολογίας. Προς το παρόν, οι 

τρεις κύριες περιοχές ανάπτυξης, περιλαμβάνουν τα 

ακόλουθα [8]: 

Νανοϋλικά: η κατασκευή εξειδικευμένων δομών των 

οποίων οι διαστάσεις ελέγχονται σε νανοκλίμακα 

Νανοβιοτεχνολογία: Ο χειρισμός ζώντων συστημάτων 

με χρήση μηχανικής σε νανοκλίμακα 

Νανοηλεκτρονική: η ανάπτυξη της μικροηλεκτρονικής 

για συσκευές όπως αυτές αναγνώρισης ραδιοφωνικής 

συχνότητας 

Τα νανοϋλικά στην αισθητική δερματολογία 

Τα νανοϋλικά και η νανοβιοτεχνολογία έχουν τη δυνατότητα 

να αλλάξουν ριζικά τον τρόπο με τον οποίο 

τα καλλυντικά και τα φάρμακα επιφέρουν τα οφέλη 

τους. Ειδικότερα, τα νανοσωματίδια αναπτύσσονται 

ώστε να εμπεριέχουν μια ευρεία κλίμακα συστατικών 

τα οποία είναι ωφέλιμα για το δέρμα. Για να δημιουργηθούν 

νανοσωματίδια, χρησιμοποιούνται δύο 

κύριες προσεγγίσεις: 

α) η μέθοδος από κάτω προς τα πάνω (bottom- up) 

κατά την οποία συναρμολογούνται νανοσωματίδια από 

τη μοριακή διάσταση 

β) η προσέγγιση από πάνω προς τα κάτω (top-down), 

κατά την οποία μεγαλύτερα σωματίδια μειώνονται σε 

μέγεθος με τη χρήση φυσικο-χημικών μεθόδων. 

Στα καλλυντικά, η μέθοδος από πάνω προς τα κάτω 

χρησιμοποιείται πιο συχνά για την παραγωγή διαφορετικών 

ειδών δομών. Παραδείγματα τέτοιων 

δομών περιλαμβάνουν τα νανοσώματα, κυβικού σχήματος 

νανοσωματίδια (cubosomes), νιοσώματα και 

λιποσώματα. 

Αυτά τα ασταθή σωματίδια με διαμέτρους από 50- 

5000 nm χρησιμοποιούνται για την παραγωγή μικροή 

νανο-γαλακτωμάτων ικανών να μεταφέρουν και να 

προστατεύουν δραστικές ουσίες από οξείδωση, καθώς 

επίσης και να βελτιώνουν τη διείσδυσή τους δια μέσου 

των δερματικών στρωμάτων [9]. Ένας από τους κύριους 

παράγοντες οι οποίοι καθορίζουν την ικανότητα 

ουσιών να διαπερνούν το δέρμα είναι το μέγεθος 

του μορίου. 

Σύμφωνα με τον Johann Wiechers, ο ρόλος των 

συστημάτων χορήγησης είναι η διασφάλιση ότι η 

σωστή συγκέντρωση της σωστής χημικής ουσίας θα 

φθάσει στο σωστό σημείο του σώματος για την σωστή 

χρονική διάρκεια [10]. Εντούτοις, η αποδοτικότητα μιας 

δραστικής ένωσης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη 


35

700 

Νανοεπιστήμες και Νανοτεχνολογίες, 

Υλικά και Νέες Τεχνολογίες Παραγωγής 

Χρηματοδότηση 2007-2013 

■ Αύξηση προϋπολογισμού σε περίπου 3,5 Δισεκατομμύρια Ευρώ 

■ Η αύξηση σε πραγματικούς αριθμούς 

600 

500 

400 

300 

200 

100 

0 

2007 2008 2009 2010 2011 2012 

Πηγή: O. Demuth 

Εικόνα 1. Προβλεπόμενη αύξηση της νανοτεχνολογίας 

βιοδιαθεσιμότητά της – είναι ζωτικής σημασίας να φθάσει 

στο σημείο δράσης και να απελευθερωθεί για μια 

παρατεταμένη χρονική περίοδο. 

Προς αυτή την κατεύθυνση, πρόσφατη εκτενής έρευνα 

έχει δημιουργήσει διαφορετικά, προσανατολισμένα 

στη νανοτεχνολογία, ελεγχόμενα συστήματα χορήγησης, 

από τα απλούστερα ως τα πλέον εξελιγμένα [10] 

(Εικόνα 2). 

Συνεπώς, νανοκυστίδια, ως συστήματα δερματικής 

χορήγησης και νανοσωματίδια στερεού λιπιδικού 

πυρήνα (solid lipid nanoparticles) ή νανοδομημένοι 

φορείς λιπιδίων (nanostructured lipid carriers) έχουν 

αναπτυχθεί για αισθητικές και φαρμακευτικές εφαρμογές 

[11]. 

Τα κυστίδια είναι κοίλα κολλοειδή σωματίδια τα 

οποία αποτελούνται από αμφιφιλικά μόρια. Λόγω των 

αμφιφιλικών ιδιοτήτων τους, αυτά τα μόρια μπορούν, 

παρουσία νερού, να σχηματίσουν μονοστοιβαδικά ή 

πολυστοιβαδικά κυστίδια. Τόσο υδατοδιαλυτές όσο 

και μη υδατοδιαλυτές ενώσεις μπορούν να εγκλειστούν 

σε τέτοια κυστίδια και μια μεγάλη ποικιλία 

λιπιδίων και επιφανειοδραστικών παραγόντων μπορούν 

να χρησιμοποιηθούν για την παρασκευή τους. 

Αυτά τα κυστίδια μπορούν να δράσουν (α) ως 

φορείς για τη χορήγηση εγκυστωμένων μορίων στο 

δέρμα ή διαμέσου του δέρματος, (β) ως ενισχυτικά 

διείσδυσης, προκειμένου να τροποποιήσουν τις λιπιδικές 

στοιβάδες στο μεσοκυττάριο χώρο (γ) ως «αποθήκη» 

για σταθερή αποδέσμευση δραστικών ουσιών 

(δ) ως περιοριστικός μεμβρανώδης φραγμός για επίτευξη 

ελεγχόμενου δι-επιδερμικού ή διαδερμικού 

συστήματος χορήγησης. 

Σε αντίθεση με ένα σύστημα χορήγησης βασισμένο 

σε κυστίδια, τα SLN και NLC έχουν το τεράστιο πλεονέκτημα 

της υψηλής σταθερότητας. Επιπλέον, αυτοί 

οι φορείς λιπιδίων δημιουργούν μια στρώση λιπιδικής 

μεμβράνης της τάξεως του νανομέτρου στην επιφάνεια 

του δέρματος, αποφεύγοντας με αυτό τον τρό- 


πο την εξάτμιση του νερού και συνεπώς αυξάνοντας 

την ενυδάτωση του δέρματος. 

Επιπλέον, το μικρό μέγεθος όλων των νανοδομημένων 

ενώσεων διασφαλίζει στενότερη επαφή με την 

κερατίνη στοιβάδα, αυξάνοντας την ποσότητα των ενσωματωμένων 

δραστικών συστατικών που φθάνουν στο 

σημείο δράσης. Η εφύγρανση, η εξάπλωση και η διείσδυση 

επίσης μπορεί να ενισχυθούν σαν αποτέλεσμα 

της χαμηλής επιφανειακής τάσης του όλου συστήματος 

και της χαμηλής διεπιφανειακής τάσης των νανοσταγονιδίων 

ελαίου/ύδατος (O/W). 

Εντούτοις, όλα τα νανοσωματίδια τα προερχόμενα 

από διαφορετικά γαλακτώματα πρέπει να θεωρούνται 

ασταθείς μορφές, λόγω της πλήρους αποδόμησης των 

συστατικών τους μετά την εφαρμογή στην επιφάνεια 

του δέρματος. Επιπλέον, η μέση διάστασή τους σε 

αισθητικά γαλακτώματα είναι περίπου 100 nm. 

Άλλη μια ομάδα νανοσωματιδίων ευρέως χρησιμοποιούμενη 

στην αισθητική δερματολογία και πλήρως 

αδιάλυτη σε ύδωρ και έλαιο περιλαμβάνει τα 

ανόργανα φυσικά UV φίλτρα διοξείδιο του τιτανίου 

(TiO2) και οξείδιο του ψευδαργύρου (ZnO), τα οποία 

θεωρούνται αντηλιακά στις ΗΠΑ και την Ιαπωνία 

καθώς και μόνο στη Γερμανία μεταξύ των χωρών της 

Ε.Ε. Αυτές οι δύο ουσίες χρησιμοποιούνται σε σωματίδια 

των 60 έως 200 nm ώστε να δημιουργηθεί ένα 

διαφανές γαλάκτωμα, αυξάνοντας έτσι τη συμμόρφωση 

στο προϊόν (Εικόνα 3). Είναι αξιοσημείωτο ότι η 

ελαχιστοποίηση του μεγέθους αυτών των μετάλλων 

αυξάνει, όχι μόνο τη διαφάνειά τους, αλλά επιπλέον 

και την προστατευτική τους ικανότητα [12], λόγω του 

υψηλότερου δείκτη αντανάκλασης. 

Συνεπώς, αυτά τα μέταλλα μπορεί να θεωρηθούν 

ως ευρέως φάσματος UV αποκλειστές όταν χρησιμοποιούνται 

σε μικροκονιοποιημένη μορφή, και καθίστανται 

μη ορατά μετά την εφαρμογή τους στο δέρμα 

[13]. Επιπλέον, η επιφάνεια αυτών των νανοφίλτρων 

μπορεί να επικαλυφθεί με ένα ουδέτερο υλικό, όπως 

διοξείδιο του πυριτίου (silica), πολυμερείς ενώσεις 

πυριτίου, ύαλο, ή οξείδιο του αλουμινίου, για να βελτιωθεί 

ο βαθμός διασποράς τους, η φωτοσταθερότητα 

και η αποτελεσματικότητα, αποφεύγοντας την απευθείας 

επαφή με το δέρμα και αυξάνοντας τα περιθώρια 

ασφαλείας [14]. Καθώς το TiO2 δεν είναι μόνο UVA 

φίλτρο, αλλά επίσης ένα εξαιρετικά αποτελεσματικό 

UVB φίλτρο έχει μακράν τις περισσότερες εφαρμογές 

από οποιοδήποτε αντηλιακό προϊόν [15]. 

Άλλη μια σημαντική ομάδα αδιάλυτων νανοσω- 

Φυσικοί 

συσχετισμοί 

Εγκύστωση (χωρίς 

απελευθέρωση) 

Εγκύστωση 

με απελευθέρωση 

(εφάπαξ) 

Ελεγχόμενη 

παρατεταμένη 

απελευθέρωση 

Διαδοχική 

απελευθέρωση 

Συνδυασμός 

συστατικών 

Προστασία 

δραστικών 

πριν και μετά 

την εφαρμογή 

Προστασία 

δραστικών πριν 

την εφαρμογή. 

Απελευθέρωση 

κατά την 

εφαρμογή 

Απελευθέρωση 

στο υπόστρωμα 

στον κατάλληλο 

χρόνο 

Πολλαπλές 

δραστικές οι οποίες 

χρειάζεται να 

απελευθερωθούν 

σε διαφορετικούς 

χρόνους 

● Φορείς 

● Γαλακτώματα 

● Γέλες 

● Συνέργειες 

● Επικάλυψη 

συστατικού 

● Κάψουλες 

● μ-κάψουλες 

● Πολυμερικά 

συστήματα 

● Μοριακά 


● Κυστιδικά 


● Πολυμερικά 


● Μοριακά 


● 3D αυτοκόλλητο 

Πολυμερικά 

ή κυστιδικά 


πολλαπλών 

φάσεων 

Πηγή: Mayer P. (2008) Τεχνολογίες μικρο-εγκύστωσης 

Εικόνα 2. Συστήματα χορήγησης: Από τα απλούστερα στα πλέον πολύπλοκα. Αναπαραγωγή με την ευγενική άδεια της 

Pat Meyer, Lipo Chemicals. 


37

% Διαφάνεια 

80 

70 

60 

50 

40 

30 

20 

10 

0 

% Διαφάνεια σε τεστ 

αξιολόγησης καταναλωτών 

100 nm 20-50 nm 

Σύνθεση 

Εικόνα 3. Το επίπεδο διαφάνειας σε τεστ αξιολόγησης 

καταναλωτών, εξαρτώμενο από την διάσταση των σωματιδίων 

ZnO/TiO2. Ευγενική παραχώρηση Antaria Limited. 

ματιδίων η οποία χρησιμοποιείται στα καλλυντικά 

είναι οι νανοκάψουλες. Αυτές είναι μικρά σωματίδια 

τα οποία περιέχουν μια δραστική ουσία ή κεντρικό 

συστατικό, περιβαλλόμενο από ένα στρώμα επικάλυψης 

ή κέλυφος. Η διάμετρός τους μπορεί να ποικίλλει 

από 1 σε 1000 μm, και οι κάψουλες οι οποίες 

είναι μικρότερες από 1 μm ονομάζονται νανοκάψουλες, 

ενώ οι κάψουλες οι οποίες είναι μεγαλύτερες από 

1000 μm ονομάζονται μακροκάψουλες [16-18]. Οι 

μικροκάψουλες μπορεί να βοηθήσουν στην επίλυση 

προβλημάτων στην αισθητική δερματολογία, όπως 

η ασυμβατότητα διαφορετικών συστατικών και η προστασία 

ουσιών οι οποίες είναι ευάλωτες σε οξείδωση 

ή επηρεάζονται από την ατμοσφαιρική υγρασία. 

Η γενική κατάληξη των συζητήσεων στην ΕΕ για την 

ασφάλεια των νανοϋλικών στην αισθητική δερματολογία 

υποδεικνύει ότι κάποιοι κίνδυνοι είναι αναπόφευκτοι, 

παρότι οι συμβατικές τοξικολογικές μεθοδολογίες 

δεν είναι επαρκείς για να αξιολογήσουν 

την ασφάλειά τους. 

Προς το παρόν, αυτοί οι κίνδυνοι παραμένουν υποθετικοί, 

διότι αυτές οι δηλώσεις, ως προϊόν συζητήσεων 

δεν υποστηρίζονται από τεκμηριωμένα ερευνητικά 

αποτελέσματα [19-23]. Πρόσφατα, το Ευρωπαϊκό 

Κοινοβούλιο εξέδωσε ένα ψήφισμα σχετικά με την 

ρυθμιστική σκοπιά των νανοϋλικών [24], θεωρώντας 

τα απαραίτητα για τους Ευρωπαίους πολίτες, εφόσον 

παράγονται και διανέμονται με υπεύθυνο τρόπο. 

Η Ευρωβουλή έχει τονίσει την ανάγκη για νομοθεσία 

η οποία να περιλαμβάνει έναν πιο περιεκτικό, επιστημονικό 

ορισμό των νανοϋλικών, παράλληλα με 

έναν ξεκάθαρο προσδιορισμό ευθυνών σε παραγωγούς 

και εργοδότες, που προκύπτουν από τη χρήση 

των νανοϋλικών, για όλες τους οδούς έκθεσης (όπως 

η εισπνοή και το δέρμα). 

Πρόσφατες μελέτες σχετικά με την ασφάλεια των 

νανοϋλικών για την ανθρώπινη υγεία έχουν οδηγήσει, 

για παράδειγμα, σε ψευδώς θετικά ή ψευδώς αρνητικά 

αποτελέσματα εξαιτίας ελλείψεων στα εφαρμοσθέντα 

πρωτόκολλα (Πίνακας 1) [25-36]. Για αυτό τον 

λόγο, η Επιτροπή Νανοεπιστήμης έχει παράσχει έναν 

«Κώδικα Συμπεριφοράς για όλα τα άτομα και δημόσιους 

οργανισμούς οι οποίοι εμπλέκονται ή έχουν 

ενδιαφέρον για την έρευνα στις νανοεπιστήμες και τις 

νανοτεχνολογίες (Ν&Ν)» [37]. 

Αυτός ο Κώδικας Συμπεριφοράς έχει ως στόχο την 

προαγωγή ολοκληρωμένης, ασφαλούς και υπεύθυνης 

έρευνας στα πεδία της νανοεπιστήμης και της νανοτεχνολογίας 

στην Ευρώπη για το όφελος της κοινωνίας 

ως συνόλου. Επιπλέον, ο Κώδικας πρέπει να 

θεωρείται συμπληρωματικός των υπαρχόντων κανονισμών. 

Μέχρι τώρα η νανοτεχνολογία δεν εμφανίζεται 

να επιφέρει κάποιους ιδιαίτερους κινδύνους για 

την ιατρική και τη φαρμακολογία [38,39]. 

Εντούτοις, ο όρος νανοτεχνολογία είναι πολύ ευρύς 

και οι περισσότεροι φόβοι σχετικά με την ανθρώπινη 

υγεία εγείρονται ως αποτέλεσμα των συγκεκριμένων 

ιδιοτήτων των νανοσωματιδίων και νανοϋλικών, 

είτε είναι φυσικά είτε ανθρώπινης κατασκευής. Στην 

πραγματικότητα, φυσικά νανοσωματίδια απαντώνται 

στο περιβάλλον, για παράδειγμα στα απόβλητα, κάποια 

από τα οποία δεν είναι υλικά κατασκευασμένα από 

επιστήμονες [39,40]. 

Ένας τύπος φυσικού νανοσωματιδίου, οι νανοΐνες 

χιτίνης, χρησιμοποιούνται τώρα από την ερευνητική 

μας ομάδα ως δραστική ουσία στην αισθητική δερματολογία. 

Τα μέχρι σήμερα διαθέσιμα ερευνητικά 

δεδομένα υποδηλώνουν ότι αυτό το σωματίδιο δεν 

δημιουργεί κινδύνους για τους καταναλωτές αλλά προσφέρει 

ένα μεγάλο αριθμό πλεονεκτημάτων [41,42]. 

Νανοΐνα χιτίνης 

Μια νανοΐνα χιτίνης είναι ένας νανοκρύσταλλος ενός 

φυσικού πολυσακχαρίτη, ο οποίος προέρχεται από 

τον εξωσκελετό των οστρακόδερμων μετά από απο- 


Πίνακας 1. Ανασκόπηση αποτελεσμάτων μελετών απορρόφησης των TiO2 και ZnO 

Ελεγχόμενο υλικό Μέγεθος σωματιδίου Μοντέλο δέρματος/ Αποτελέσματα Βιβλιογραφική 

τεχνική 

αναφορά 

TiO2 και ZnO TiO2: 50 έως 100 nm Aνθρώπινο δέρμα/ Διείσδυση περιορισμένη 27 

(χωρίς πληροφορία ZnO: 20 έως 200 nm in vitro στα άνω στρώματα της 

για επικάλυψη) 

κερατίνης στοιβάδας 

TiO2AI2O3/στεαρικό 150 nm έως 170 nm Σε ανθρώπους Σωματίδια πάνω και μέσα 28 

οξύ με επικάλυψη (βιοψία) στα άνω στρώματα της 

κερατίνης στοιβάδας. Περίπου 

1% των σωματιδίων στο 

στόμιο του θύλακα. Απουσία 

διείσδυσης σε ζωντανό δέρμα 

Διάφορα 14 nm έως 200 nm Χοίρειο και ανθρώ- Καμία διείσδυση πέραν της 29 

επικαλυμμένα και μη πινο δέρμα in vitro, κερατίνης στοιβάδας σε 

υλικά TiO2 ανατάσης σε ανθρώπους (χει- καμία μελέτη 

και ρουτίλιο 

ρουργική αφαίρεση 

δέρματος ή βιοψία) 

TiO2 (SiO2 Al2O3 10 nm έως 100 nm Ανθρώπινο δέρμα, Διείσδυση σωματιδίων στα 30 

+ SiO2 με επικάλυψη) in vitro εξωτερικά στρώματα της 

κερατίνης στοιβάδας. Απουσία 


TiO2 (SiO2 - Al2O3 10 nm έως 100 nm Σε ανθρώπους Σωματίδια επί ή εντός της εξω- 31 

Al2O3/SiO2 (βιοψία) τερικής επιφανείας της κεραμε 

επικάλυψη) 

τίνης στοιβάδας. Απουσία 


TiO2 (χωρίς 20 nm Ανθρώπινο δέρμα, Διείσδυση περιοριζόμενη στα 32 

επικάλυψη) in vitro άνω 3-5 στρώματα κερατινοκυττάρων 

στη διάζευξη της 

κερατίνης στοιβάδας. Απουσία 


TiO2 σε διάφορες Ινες: 45 έως Χοίρειο δέρμα, Σωματίδια επί ή εντός της κερα- 33 

μορφές (χωρίς 150 nm x17 in vitro τίνης στοιβάδας. Ελάχιστη 

πληροφορίες για έως 35 διείσδυση στην κοκκιώδη 

επικάλυψη) 

στοιβάδα. Απουσία διείσδυσης 

σε ζωντανό δέρμα 

ZnO 15 nm έως 30 nm Ανθρώπινο δέρμα, Λιγότερο από 0.03% της εφα- 34 

in vitro 

ρμοσθείσας ποσότητας Zn 

ευρέθη στο διάλυμα υποδοχέα, 

ενώ δεν ανιχνεύθηκαν σωματίδια 

στην επιδερμίδα ή το χόριο 

TiO2 (SiO2 ή dime- TiO2: 30 έως 60 nm Χοίρειο δέρμα, Καμία διείσδυση πέραν της 35 

thicon με επικά- ZnO:

μάκρυνση του ανθρακικού και πρωτεϊνικού τμήματος. 

Έχοντας μια δομή παρόμοια με του υαλουρονικού 

οξέος, οι νανοΐνες χιτίνης μεταβολίζονται εύκολα 

από τα ενδογενή ένζυμα του οργανισμού και έτσι 

χρησιμοποιούνται στην αισθητική δερματολογία και 

τα βιοϋφάσματα (biotextiles). Ο κρύσταλλος λέγεται 

έτσι διότι το μέσο μέγεθός του είναι 240 x 7 x 5 nm 

(νανοκλίμακα) και διότι έχει σχήμα λεπτής βελόνης 

(ίνας). Επιπλέον, επειδή απαντάται στη φύση και θεωρείται 

μια ασφαλής πρώτη ύλη, είναι ασφαλές να χρησιμοποιηθεί. 

Καθώς μεταβολίζεται εύκολα από ένζυμα, 

είναι και βιο- και οικο-συμβατός. Καθώς η νανοΐνα 

έχει ένα μέσο μέγεθος όσο ένα τέταρτο ενός βακτηρίου, 

1 g του προϊόντος καλύπτει επιφάνεια 400 τ.μ. 

[43,44]. Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι οι νανοΐνες 

χιτίνης μπορούν να ενεργοποιήσουν τον πολλαπλασιασμό 

των κερατινοκυττάρων καθώς επίσης και ινοβλαστών, 

ρυθμίζοντας όχι μόνο την σύνθεση κολλαγόνου, 

αλλά επιπλέον την έκκριση κυτοκινών και τη 

δραστηριότητα των μακροφάγων [45,46]. 

Η ομάδα μας βρήκε ενδιαφέροντα αποτελέσματα τα 

οποία δείχνουν πώς οι νανοΐνες χιτίνης μπορούν να 

βελτιώσουν όχι μόνο την εμφάνιση του φωτογηρασμένου 

δέρματος [47-51] αλλά να συμβάλουν επίσης 

στην επούλωση τραυμάτων μειώνοντας το σχηματισμό 

υπερτροφικής ουλής [52,53]. Μελέτες in vitro 

έχουν δείξει πώς οι νανοΐνες χιτίνης μπορούν να αυξήσουν 

την αναπαραγωγή ινοβλαστών με επακόλουθη 

αύξηση στη σύνθεση κολλαγόνου και την παραγωγή 

τριφωσφορικής αδενοσίνης. 

Σε μια in vivo διπλή -τυφλή μελέτη, η ενυδάτωση 

του δέρματος και τα επιφανειακά λιπίδια του δέρματος 

βελτιώθηκαν, με ταυτόχρονη μείωση στα υπεροξείδια 

των λιπιδίων και τη διαδερμική απώλεια ύδατος 

[49-51]. Χρησιμοποιώντας διαφορετικούς τύπους 

γαλακτωμάτων, οι νανοΐνες χιτίνης παρουσιάζουν μια 

ενδιαφέρουσα δραστηριότητα στην τραυματική επούλωση 

[52,53]. Βιο-υφάσματα με εφαρμογές στην υγεία 

έχουν επίσης παραχθεί [54]. 

Οι ερευνητικές προσπάθειες στην αισθητική δερματολογία 

στοχεύουν τώρα στη δημιουργία νέων, φιλικών 

στο περιβάλλον, χημικών σε νανοκλίμακα και 

νέων νανο-σωματιδιακών συστημάτων για το δέρμα. 

Συνεπώς, κατά τη διάρκεια των πρόσφατων ετών 

έχουν αναπτυχθεί αρκετά συστήματα χορήγησης (ορατά 

δια γυμνού οφθαλμού σφαιρίδια- visible beads, 

μικροκάψουλες, νανοκάψουλες και λιποσώματα ή 

νανοσωματίδια στερεού λιπιδικού πυρήνα- SLN) για 

τη βιομηχανία των καλλυντικών και της δερματολογίας 

και έχουν στη συνέχεια εφαρμοσθεί σε πολλά 

προϊόντα της αγοράς. Πολλά διαφορετικά δραστικά 

συστατικά μπορούν να εγκυστωθούν σε αυτά τα συστήματα 

χορήγησης, όπως βιταμίνες, αρώματα, φυτικά 

εκχυλίσματα και φαρμακευτικές ουσίες, τα οποία 

έχουν ένα μεγάλο εύρος καλλυντικών ή δερματολογικών 

ιδιοτήτων. 

Κάποια από αυτά τα συστήματα χορήγησης, όπως τα 

SLN, είναι καινοτόμα συστήματα μεταφοράς φαρμάκων 

τα οποία σχεδιάσθηκαν για ενδοφλέβια χορήγηση 

και πιο πρόσφατα ερευνήθηκαν για από του στόματος 

και διαδερμικές εφαρμογές στην αισθητική 

δερματολογία. Με αυτόν τον τρόπο, χημικά ασταθείς 

ουσίες θα μπορούν να προστατεύονται από αποδόμηση 

και να μεταβάλλεται ο τρόπος απελευθέρωσης 

της ουσίας. Ο πολύ υψηλότερος λόγος επιφανείας 

προς μάζα των νανοϋλικών θα πρέπει να αυξήσει την 

αποτελεσματικότητα πολλών δραστικών ενώσεων. 

Συμπερασματικά, είναι απαραίτητο να κατανοήσουμε 

καλύτερα τις δυνατότητες αυτών των νέων τεχνολογιών, 

έτσι ώστε οι δυνητικές αρνητικές συνέπειες 

της χημείας τους στην ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον 

να ελαχιστοποιηθούν ή να αποφευχθούν. 

Η νανοεπιστήμη και η νανομηχανική θα μπορούσαν 

να βελτιώσουν σημαντικά την κατανόησή 

μας για τις διεργασίες νανοκλίμακας σε μοριακό επίπεδο, 

οι οποίες συμβαίνουν στο περιβάλλον. Στη 

συνέχεια θα πρέπει να είναι εφικτό να αναπτύξουμε 

νέες πράσινες τεχνολογίες οι οποίες να ελαχιστοποιούν 

την παραγωγή ανεπιθύμητων υποπροϊόντων 

τα οποία απελευθερώνονται στο περιβάλλον, 

για παράδειγμα σε δεξαμενές αποβλήτων και ρυάκια 

[55]. Ωστόσο, για να επιταχυνθεί η ανάπτυξη και 

της νανοτεχνολογίας και της νανοβιοτεχνολογίας, θα 

απαιτηθούν διεπιστημονικές ομάδες απαρτιζόμενες 

από εξαιρετικά εκπαιδευμένους ανθρώπους με υπόβαθρο 

σε βιολογία, ιατρική, εφαρμοσμένα και υπολογιστικά 

μαθηματικά, φυσική, χημεία καθώς και 

ηλεκτρική, χημική μηχανική και μηχανολογία. Παρά 

την τρέχουσα διεθνή οικονομική κρίση, η νανοτεχνολογία 

και η καινοτόμος αισθητική δερματολογία 

μπορεί να έχουν τη δυνατότητα να υποβοηθήσουν 

την αναζωογόνηση μιας εθνικής οικονομίας (Εικόνα 

3). Παρόλα αυτά, εκτός από το να βοηθήσει να 

υπερπηδηθούν κάποιες νέες προκλήσεις σε τεχνικές 

μοριακής απεικόνισης, εργαλεία ποσοτικής ανάλυσης, 

φυσικά κυτταρικά μηχανικά μοντέλα, καλύτερα 

in vivo tests, και καλύτερα συστήματα χορήγησης 

φαρμάκων/καλλυντικών, η νανοτεχνολογία θα μπορούσε 

να παίξει ένα σημαντικό ρόλο στη βιωσιμότητα 

όχι μόνο της αισθητικής δερματολογίας, αλλά 

επίσης της γεωργίας, των συστημάτων καθαρισμού 

ύδατος, των ενεργειακών υλικών και ενός καθαρού 

περιβάλλοντος. 

Συμπερασματικά, τα πλέον πολύπλοκα και εξαι- 


ρετικά λειτουργικά συστήματα σε νανοκλίμακα έχουν 

εφευρεθεί από τη φύση. Εμείς πρέπει να ανακαλύψουμε 

τρόπους για το πώς να τα χρησιμοποιήσουμε 

για τη βελτίωση της ευεξίας μας και του περιβάλλοντος. 

Συνεπώς, τα νανο-προϊόντα θα πρέπει 

να σχεδιάζονται και να πωλούνται με έναν τρόπο 

ο οποίος να σέβεται πλήρως την υγεία των καταναλωτών 

και το περιβάλλον. Και η νανοτεχνολογία και 

η βιοτεχνολογία έχουν τη δυνατότητα να φέρουν 

επανάσταση και στις βιομηχανίες και στον τρόπο 

ζωής μας. Αντιπροσωπεύουν τις καίριες τεχνολογίες 

του εικοστού πρώτου αιώνα, προσφέροντας 

εξαιρετικές ευκαιρίες και για έρευνα και για επιχειρηματικότητα. 

Γνωστοποίηση 

Ο συγγραφέας δηλώνει ότι δεν υφίσταται σύγκρουση 

συμφερόντων. 

Βιβλιογραφία 

1. Morganti P, Morganti G, Yuanhong Li. Nanostructured 

products:technology and future. J Appl Cosmetol. 

2007;25(4):161–178. 

2. Morganti P, Morganti G. Nanotechnology and wellness. 

SÖFW Journal. 2007;133(5):22–27. 

3. Morganti P,Morganti G,Muzzarelli R,et al.Chitin nanofibrils: 

a natural compound for innovative Cosmeceuticals. 

Cosmetics and Toiletries. 2007;122 (4):81–88. 

4. Morganti P, Morganti G. Fabricating a good treatment. 

Soap Perfumery and Cosmetics. 2007:85–86. 

5. Morganti P. Applied Nanotechnology in cosmetic and 

functional food. Eucocosmetics. 2007;2:12–15. 

6. Morganti P, Chen HD, Gao XH, Li Y, et al. Nanoscience 

the challenging cosmetics healthy food and biotextiles 

SÖFW Journal. 2009;135(4):2–7. 

7. Nanotechnology Commission.ISO/TC 229,2009,24 March. 

8. Schueller R, Romanowski P. Emerging Technologies and 

the future of cosmetic science.In:Schueller R,Romanowski 

P editors, Beginning Cosmetic Chemistry, 3rd ed. Coral 

Stream IL, USA:Allured Publ. Co; 2009:427–434. 

9. Mayer P.Microencapsulation technologies.PCHI,Proceedings, 

Shanghai, March 17–19, 2008:15–22. 

10.Wiechers JW. Science and Applications of Skin delivery 

Systems. Coral Stream, IL, USA Allured Publ. Co; 2008. 

11. Souto EB, Müller RH. Challenging Cosmetics-Solid Lipid 

Nanoparticles (SLN) and Nanostructured Lipid Carriers 

(NLC). In:Wiechers JW editor, Science and Application 

of Skin Delivery Systems. Allured Publ. Co: IL , USA, 

Coral Stream; 2008:227–250. 

12. Morganti P. Meccanismo d’azione dei prodotti cosmetici: 

miti e realta’. Presented at Giornata di studio: Prodotti 

Cosmetici.Approfondimenti e proposte su regolamentazione, 

sicurezza e mercato. Milano 2009, 29-Gennaio. 

13. Hides L,Trotter G.A new paradigm in mineral UVA and 

UVB protection. Presented at PCHI Shanghai meeting, 

2008, March 17–19. 

14. Nasu A,Otsubo Y.Rheology and UV protection properties 

of suspension of fine titanium dioxide in silicon oil. J 

Cabloid Interfacial Sci. 2006;296:558–564. 

15. Pflücker F, Bunger J, Hitzel S, Vitte J, et al. Complete 

Photoprotectiongoing beyond visible endpoints. SÖFW 

Journal. 2005;131(7):20–30. 

16.Vinetsky Y, Magdassi S. Microcapsules in cosmetics. In: 

Magdassi S,Touitou E. Novel Cosmetic Delivery Systems. 

New York: Marcel Dekker Inc; 1999:295–313. 

17. Royal Society and Royal Academy of Englneering 

nanoscience and nanotechnologies, opportunities and 

uncertainties, 2004. URL www.royalsoc.uk/policy/.2004 

18. Dreyler K. The future of nanotechnology: molecular 

manufacturing. 2003. URL www.eurekartet.org/context. 

p4p2.context=nano&slow=essays. 

19. SCCP Scientific Committee on Consumer Products. 

Preliminary opinion on safety of nanomaterials in 

cosmetic products; 2007. 

20. Ball P. Nanotechnology in the firing line. 2003. URL 

http://nanotechweb.org/cws/article/indepht/18804. 

21. Dreher K. Health risk assessment of manufactured 

nanomaterials: more than just size. Nanotechnology for 

Remediation Technical Workshop, National Health and 

Environmental Effects Laboratory, US Environmental 

Protection Agency, 2005;Washington, USA. 

22. Oberdoester G,Oberdoester E,Oberdoester J.Nanotoxicology: 

an emerging discipline evolving from studies of ultrafine 

particles. Environ Health Perspect. 2005;113(7):823–839. 

23. Colvin V. Physical properties of nanomaterials.Towards 

predictive assessments of risk, international nanomaterial 

environmental health and safety research needs assessment- 

Workshop 1: US national institute of health, 2007, USA. 

URL http://cohesion.rice.edu/CentersAndlnst// 

CON/emplibrary/ColvinRNADJan2007.pdf 

24. European Parliament resolution of 24 April 2009 on 

regulatory aspect of nanomaterials.Available from: URL 

http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=- 

//EP//TEXT+TA+P6-TA-2009–0328+0+DOC+XML+V0//EN 

25. Nohynek GJ, Lademann J, Ribaud C, et al. Grey goo on 

the skin? Nanotechnology,cosmetic and sunscreen safety, 

Crit Rev Toxicol. 2007;37(3):251–277. 

26. Stern ST, McNeil SE. Nanotechnology safety concerns 

revisited. Review Toxicol Sci. 2008;101:4–21. 

27. Dussert AS, Gooris E. Characterisation of the mineral 

content of a physical sunscreen emulsion and its distribution 

onto human stratum corneum.Int J Cosmet Sci.1997;19:119–129. 

28. Lademann J,Weigmann HJ,Rickmeier CH,et al.Penetration 

of titanium dioxide microparticles in a sunscreen 

formulation into the horny layer and the follicular orifice. 

Skin Pharmacol Appl Skin Physiol. 1999;2:247–256. 

29. SCCNFP.Opinion of the Scientific Committee on Cosmetic 

Products and Non-Food Products Intended for Consumers 

Concerning Titanium Dioxide, 2000. Brussels, Belgium: 

European Commission. URL http://ec.europa.eu/health/ 

ph_risk/committees/04_scp/04_sccp_en.htm. 


41

30. Pluecker F, Wendel V, Hohenberg H, et al. The human 

stratum corneum layer: An effective barrier against 

dermal uptake of different forms of topically applied 

micronized titanium dioxide. Skin Pharmacol Appl Skin 

Physiol. 2001;14(Suppl 1):92–97. 

31. Schulz J, Hohenberg F, Pluecker F, et al. Distribution of 

sunscreens on skin.Adv Drug Deliv Rev. 2002;54(Suppl 

1):S157–S163. 

32. Butz T Dermal penetration of nanoparticles: what we 

know and what we don’t. Cosmetic. Science Conference 

Proceedings, Munich. SÖFW Journal. 2009;135(4):8–10. 

33. Menzel F, Reinet T, Vogt J, Butz T. Investigations of 

percutaneous uptake of ultrafine TiO2 particles at the 

high energy ion nanoprobe LIPSION. Nucl Instrum 

Methods Phys Res B. 2004:219–220. 

34. Cross SE, Innes B, Roberts MS,Tsuzuki T, Robertson TA, 

McCormick P. Human skin penetration of sunscreen 

nanoparticles: In vitro assessment of a novel micronized 

zinc oxide formulation.Skin Pharmacol Physiol.2007;20:148–154. 

35. Gamer A, Leibold E, van Ravenzwaay B. The in vitro 

absorption of microfine ZnO and TiO2 through porcine 

skin.Toxicol In Vitro. 2006;20(3):301–307. 

36. Mavon A, Miquel C, Lejune O, Payre B, Moretto P. In vitro 

percutaneous absorption and in vivo stratum corneum 

distribution of an organic and a mineral sunscreen. Skin 

Pharmacol Physiol. 2007;20:10–20. 

37. Commission of the European Communities. Commission 

Recommendation on a Code of Conduct for responsible 

nanosciences and nanotechnologies research. Brussels. 

07/02/2008 C, 2008, 424 final. 

38. EMEA Reflection paper on nanotechnology-based 

products for human use,2006.EMEA/CHMP/79769/2006. 

39. Nohynek GJ. Nano-cosmetics. No health risk. Cossma. 

2007;3: 10–11. 

40. Starzyk E, Frydrych A, Solyga A. Nanotechnology: does 

it have a future in cosmetics? SÖFW Journal.2008;134(6):42–52. 

41. Morganti P, Muzzarelli RAA, Muzzarelli C. Multifunctional 

use of innovative chitin nanofibrils for skin care. J Appl 

Cosmetol. 2006;24:105–114. 

42. Morganti P, Morganti G. Chitin nanofibrils for advanced 

cosmeceutical. Clin Dermatol. 2008;26:334–340. 

43. Muzzarelli RAA, Chitin and its derivates: new trends off 

applied research. Carbohydr Polym. 1993;3:53–75. 

44. Percot A, Viton C, Domard A. Optimization of chitin 

extraction from shrimp shell. Biomacromolecules. 

2003;4:8–18. 

45. Muzzarelli RAA, Mattioli-Belmonte M, Pugnaloni A, et 

al. Biochemistry, histology and clinical uses of chitins 

and chitosans in wound healing. In: Jollés P, Muzzarelli 

RAA, editors. Chitin and Chitinases. Basel, Swizterland: 

Birkhaüser Verlag; 1999:251–264. 

46. Muzzarelli RAA, Muzzarelli C. Chitin nanofibrils. In: Dutta 

PK, editor. Chitin and Chitosan: Research Opportunities 

and Challenges.Contai,India:SSM International Publication; 

2005:129–146. 

47. Morganti P, Fabrizi G, Bruno C. Protective effects of oral 

antioxadants on skin and eye function. Skinmed. 

2004;3(6):310–316. 

48. Biagini G,Zizzi A,Giantomassi F,et al.Cutaneous absorption 

of nanostructured chitin associated with natural synergistic 

molecules (lutein). J Appl Cosmetol. 2008;26:69–80. 

49. Morganti P, Fabrizi G, Palombo P, et al. Chitin-nanofibrils: 

a new active cosmetic carrier. J Appl Cosmetol. 

2008;26:105–120. 

50. Morganti P, Morganti G, Fabrizi G, et al. A new sun to 

rejuvenate the skin. J Appl Cosmetol. 2008;26:159–166. 

51. Morganti P, Fabrizi G, Ruocco E, et al. Chitin nanofibrils 

improved photoprotection. Cosmetics and Toiletries. 

2009;124(9):66–73. 

52. Biagini G, Zizzi A,Tucci G, et al. Chitin nanofibrils linked 

to chitosan glycolate as spray,gel and gauze preparations 

for wound repair.J Bioact Compat Polym.2007;22:525–538. 

53. Mezzana P. Clinical efficacy of a new chitin-nanofibrils 

based gel in wound healing.Acta Chirurgiae Plasticae. 

2008;50(3):81–84. 

54. Morganti P.Leather and textile chemicals:chitin nanofibrils 

in textiles. Speciality Chemicals Magazine. 2008;28(9):26. 

55.Yzer C,Venkatesh MN.VFA and FBAE position papers 

on nanobiotechnology. 2009. URL www.FBAE.org and 

www.VFA.de

exof 57 - Î¼. ÏÎ¹ÏÏÎ¹Î»Î¹Î´Î·Ï Î±.Îµ.

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?

exof 57 - Î¼. ÏÎ¹ÏÏÎ¹Î»Î¹Î´Î·Ï Î±.Îµ.