Polish PDF

Andrzej Szostek MIC *1
WRAŻLIWOŚĆ NA SPRAWY PUBLICZNE
Ojcu Papczyńskiemu przyszło żyć w drugiej połowie XVII w., a więc w okresie,
kiedy Rzecząpospolitą zaczęły targać poważne kryzysy, które – jak wiemy
– doprowadziły 100 lat później do katastrofy rozbiorów. Ten kontekst trzeba
uwzględnić, by lepiej zrozumieć słowa i czyny naszego Zakonodawcy. W pierwszej
części mego wystąpienia chciałbym pokrótce naszkicować tę sytuację, by
następnie zwrócić uwagę na trzy, jak sądzę, najbardziej znamienne odpowiedzi,
jakie na to społeczne wyzwanie dał o. Stanisław. Na koniec spróbuję też pokrótce
zastanowić się nad tym, co z owego dziedzictwa o. Papczyńskiego wynika dla
marianów (zwłaszcza w Polsce) dziś.
Sytuacja polityczno-gospodarcza
Rzeczypospolitej w II połowie XVII w.
Był to czas, kiedy granice Rzeczypospolitej Obojga Narodów rozciągały się
od Smoleńska na wschodzie po Poznań na zachodzie; od Kurlandii na północy po
Bracław na południu. Teren państwa polskiego zaczął się już kurczyć: Szwecja
odebrała nam w trzeciej dekadzie XVII w. Inflanty, po 1654 r. straciliśmy na rzecz
Rosji Smoleńsk i Dzikie Pola, tereny południowo-wschodnie przejęła Turcja,
a Korona zrzekła się zwierzchnictwa nad Prusami Książęcymi. Były to wyraźne
oznaki, że Polska traciła pozycję mocarstwa europejskiego na rzecz sąsiadów,
głównie potężniejącej na Wschodzie Rosji. Pożogi wojenne spowodowały głęboki
kryzys demograficzny i gospodarczy. Jak pisze W. Czapliński, „zniszczenia
wojenne, zwłaszcza spowodowane wojną szwedzką, przybrały w Polsce rozmiary
nie spotykane dotąd. (...) W zamożnej prowincji polskiej, jaką były Prusy Królewskie,
33% wsi uległo kompletnemu zniszczeniu, a drugie 33% zostało zrujnowanych
mniej więcej w połowie. Na żyznym Podolu i na Rusi Czerwonej około
55% gospodarstw chłopskich uległo unicestwieniu. (...) W samej Wielkopolsce
wojny szwedzko-brandenburskie doprowadziły do zniszczenia lub opuszczenia
26
*
Ks. prof. dr hab. Andrzej Szostek MIC, kierownik Katedry Etyki KUL, Lublin.