Małopolska. Szlak Architektury Drewnianej
Małopolska. Szlak Architektury Drewnianej
Małopolska. Szlak Architektury Drewnianej
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
SZLAK<br />
ARCHITEKTURY<br />
DREWNIANEJ<br />
architektury drewnianej wynika z samorodnej<br />
twórczości mieszkańców wsi<br />
i miasteczek. Cieśla, który stawiał wiatraki,<br />
młyny, spichrze, dwory, domy małomiasteczkowe<br />
i świątynie, uchodził za<br />
cenionego specjalistę. Wędrowny cieśla<br />
wprowadzał odstępstwa od regionalnych<br />
kanonów i ulepszał niektóre rozwiązania.<br />
W Małopolsce, oprócz lokalnych cieśli, działało<br />
wiele warsztatów, które specjalizowały<br />
się w budowie okazalszych obiektów, np.<br />
świątyń. Czasem do budowy niektórych<br />
wiejskich kościołów sprowadzano majstrów<br />
aż z samego Krakowa, szczególnie<br />
w przypadkach, gdy obiekt był<br />
fundacją zamożnej osoby.<br />
Niemniej jednak lokalni<br />
cieśle swoim<br />
„Słonecko” – element ozdobny (WM)<br />
w drewnie lub malowane farbami. W górach<br />
rozpowszechnione były też motywy<br />
solarne („słonecka”), zdobienie ostatków,<br />
rysi i podrysi oraz nabijanie kołkami ościeżnic<br />
(apostoły). Zdobnictwo w architekturze<br />
drewnianej nierozerwalnie wiąże się z funkcją<br />
budynku, a także rodzajami tworzywa.<br />
Kształt bryły, proporcje między wymiarami<br />
zrębu i dachu, sylwetka drzwi i okien – były<br />
zaprojektowane zgodnie z założeniami<br />
konstrukcyjnymi i użytkowymi. W żadnym<br />
innym dziale architektury jedność funkcji,<br />
konstrukcji i piękna nie współbrzmi tak<br />
idealnie, jak w budownictwie drewnianym.<br />
Na wyobraźnię ludowego<br />
artysty wpływała zarówno<br />
znajomość technologii<br />
drewna i zasad konstrukcji,<br />
opanowanie zasad architektonicznych<br />
i snycerskiej kompozycji, ale przede<br />
wszystkim niespotykane poczucie piękna.<br />
Większość drewnianych kościołów cechuje<br />
uderzająca powściągliwość w zdobieniu<br />
zewnętrznej powłoki budynku. Cieśla, artysta<br />
na zewnątrz tworzył kontrast drobnych<br />
elementów budowli, tj. hełmy na wieżach<br />
i sygnaturkach, gzymsy, portale, otwory<br />
okienne na tle dużych płaszczyzn dachu<br />
ścian. Silnie zróżnicowane jest przejście<br />
od niepozornych zewnątrz budynków do<br />
ich wnętrz, olśniewających pięknem ścian,<br />
stropów, sprzętów i ozdób. W zdobnictwie<br />
fakturalnym źródłem motywów był otaczający<br />
świat – zwierzęta, rośliny, przestrzeń<br />
kosmiczna, formy geometryczne i symbole<br />
– krzyże, serca i gwiazdy. Najstarszym i najbardziej<br />
rozpowszechnionym elementem<br />
zdobniczym były nacięcia płaszczyznowe<br />
i krawężne na powierzchniach nadproży<br />
oraz belek szczytowych i stropowych.<br />
Stropy i ściany kościołów drewnianych<br />
pokrywały barwne polichromie, które malowano<br />
przeważnie na cienkim kredowym<br />
podkładzie.<br />
Artystyczny kunszt ciesiołki wywodzi<br />
się ze średniowiecza, doskonalony przez<br />
kolejne epoki, osiągnął w Polsce poziom<br />
bogactwa form, uzyskiwanych niezwykle<br />
prostymi środkami, niespotykany w innym<br />
miejscu na świecie. Zdarza się, że<br />
budownictwo drewniane utożsamia się<br />
z ludową ciesiołką. Geneza wielu form<br />
warsztatem nie ustępowali „miejskim”<br />
rzemieślnikom i potrafili wznosić piękne<br />
obiekty, które do dziś zachwycają prostotą,<br />
ale też wyczuciem proporcji i estetyki.<br />
Warto o tym pamiętać, przemierzając kolejne<br />
odcinki naszego <strong>Szlak</strong>u <strong>Architektury</strong><br />
<strong>Drewnianej</strong>.<br />
Typowe XV-wieczne narzędzia ciesielskie<br />
to: topory, siekiery, cieślice, świdry, strugi,<br />
dłuta, węgielnice, cyrkle i wzorniki.<br />
Wykwalifikowany cieśla utrwalał swoje<br />
Konstrukcja zrębowa (WM) 15
Change language