Zwrot cyfrowy w humanistyce - Repozytorium Centrum Otwartej Nauki
Zwrot cyfrowy w humanistyce - Repozytorium Centrum Otwartej Nauki
Zwrot cyfrowy w humanistyce - Repozytorium Centrum Otwartej Nauki
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Piotr Celiński<br />
w wątpliwość integralności podmiotu dokonujące się za sprawą wejścia humanistyki w dyskursy<br />
genetyczne, kognitywistyczne, transhumanistyczne i biopolityczne. W rozumieniu<br />
humanistyki „cyfrowej” kultura to obszar postępującej elektryfikacji i digitalizacji. Tak też<br />
siebie definiuje jej dyskurs – szuka sensu cyfryzującego się świata, sięgając po cyfrowe<br />
wyobraźnie, narzędzia i sieci języków, semantyk i teorii. Cyfrowa humanistyka widzi świat<br />
przede wszystkim jako wielką bazę <strong>cyfrowy</strong>ch danych, które eksploruje i objaśnia za pomocą<br />
różnych <strong>cyfrowy</strong>ch interfejsów 1 .<br />
<strong>Zwrot</strong> <strong>cyfrowy</strong> wydaje się mieć – w kontekście innych wspomnianych wydarzeń o znaczeniu<br />
paradygmatycznym – z jednej strony charakter równie generalny, z drugiej zaś zdaje<br />
się być negatywową odbitką wydarzeń z epoki renesansu, a zatem dalece poprzedzających<br />
dwudziestowieczne wątpliwości i zawirowania. U kresu wieków średnich nastąpiły bowiem<br />
równie, jeśli nie bardziej, daleko posunięte i radykalne rekonstrukcje uprawiania i kulturowego<br />
definiowania nauki, kultury i wiedzy o świecie, które utorowały drogę do projektu<br />
oświeceniowej nowoczesności oraz stworzyły filozoficzne, techniczne, artystyczne i gospodarcze<br />
podwaliny pod projekt <strong>cyfrowy</strong>. Właśnie w tym kolejnym (sic! – w naturalny sposób<br />
należy mu się palma pierwszeństwa) ze zwrotów upatruję korzeni współczesnego zwrotu<br />
cyfrowego. To, co dokonało się w nauce okresu renesansu, wydarza się dzisiaj w odwrotnym<br />
kierunku za sprawą cyfrowego zwrotu. Sądzę, że zestawienie ze sobą (r)ewolucji renesansowych<br />
z tymi, które denotowane są dziś w pojęciu rewolucji cyfrowej i wielu kategorii<br />
bliskoznacznych (takich, jak np.: społeczeństwo informacyjne i sieci, interdyscyplinarność,<br />
mediatyzacja), odsłania różne trajektorie tej samej cywilizacyjnej logiki, jak i dziejową<br />
klamrą domyka pewien etap procesu kształtowania się tożsamości wiedzy, nauki, techniki<br />
i sztuki, a szczególnie – kulturowego negocjowania ich wzajemnych relacji.<br />
Na potrzeby niniejszego szkicowego zestawienia prześledzę wybrane z punktu widzenia<br />
kontekstu cyfrowego zwrotu w <strong>humanistyce</strong>, renesansowe sposoby konstruowania świata,<br />
elementy układów wiedzy, sztuki i techniki oraz ich najważniejsze relacje ze światem zewnętrznym.<br />
Wezmę tu pod uwagę problemy tożsamości wiedzy i dyscyplin naukowych ją<br />
generujących, związki pomiędzy kulturą, praktyką i teorią naukową, matematyczne postrzeganie<br />
i konstruowanie świata, świadomość form komunikacji oraz humanistyczne analizy<br />
anatomii. Następnie wskażę na reminiscencje tych renesansowych dyskursów w cyfrowej<br />
współczesności. Skoncentruję się na analizie pracy naukowej i sposobów<br />
generowania/popularyzacji wiedzy, które – podobnie jak zbieżności pomiędzy klimatem<br />
renesansu i cyfrowego zwrotu – jawią się jako bliźniaczo podobne do odrodzeniowych idei<br />
1<br />
Zob. szerz. np. D.M. Berry, The Computational Turn: Thinking About The Digital Humanities, „CULTURE<br />
MACHINE” vol. 12/2011, s. 1-22. www.culturemachine.net/index.php/cm/article/viewDownloadInterstitial/<br />
434/462 (04.11.2012); oraz The Digital Humanities Manifesto 2.0,<br />
www.humanitiesblast.com/manifesto/Manifesto_V2.pdf (04.11.2012).<br />
14 <strong>Zwrot</strong> <strong>cyfrowy</strong> w <strong>humanistyce</strong>
Change language