Zwrot cyfrowy w humanistyce - Repozytorium Centrum Otwartej Nauki
Zwrot cyfrowy w humanistyce - Repozytorium Centrum Otwartej Nauki
Zwrot cyfrowy w humanistyce - Repozytorium Centrum Otwartej Nauki
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Piotr Celiński<br />
Naszkicowałem powyżej zakres inspiracji i reakcji, jakie w okoliczność cyfrowego zwrotu<br />
przenikają z wyobraźni renesansowej. Ponieważ moja główna teza, przypomnę, dotyczyła<br />
podobieństwa pomiędzy tą historyczną formacją a współczesnym stanem humanistyki na<br />
zasadzie odwrotności, dlatego teraz pora na próbę odszukania w klimacie epoki modeli<br />
i wzorów, które można z niej pozyskać dla współczesności.<br />
Homo faber<br />
Pierwszy z nich dotyczy postawy badacza i ról, które mógłby/powinien spełniać, zanurzając<br />
się w <strong>cyfrowy</strong>m zwrocie. Cyfrowość daje się obsługiwać i sterować jedynie z poziomu<br />
inter- i trans-dyscyplinarności. Potrzebne są tu kompetencje dotyczące software i hardware,<br />
materii i refleksji, namysłu i działania. <strong>Zwrot</strong> <strong>cyfrowy</strong> inspiruje (można by powiedzieć, że<br />
remasteruje) modelowe w quattro i cinquecento integralne pojmowanie wiedzy i nauki, ich<br />
naturalną wymienność/łączność z technologią i sztuką, rzemiosłem i artyzmem. Dlatego<br />
patrząc na dyskurs cyfrowej zmiany warto szukać analogii w dokonaniach europejskiego<br />
odrodzenia. Wyłaniająca się z historii tej epoki emblematyczna wizja figury artysty, inżyniera,<br />
projektanta, myśliciela, badacza, nauczyciela doskonale wypełnia zapotrzebowanie<br />
tworzone za sprawą <strong>cyfrowy</strong>ch krajobrazów współczesności.<br />
Aby tę figurę człowieka uniwersalnego wyjaśnić, odwołam się do Hannah Arendt i jej filozoficznego<br />
rozpoznania kondycji ludzkiej 8 . Filozofka zdefiniowała przemysłową, odtwórczą<br />
pracę jednostki jako zniewolenie – przeciwieństwo pełnego życia opartego na nieskrępowanym,<br />
kreatywnym działaniu i tworzeniu. Za Arendt można uznać, iż animal laborans to figura<br />
bliska kształtom medialnego konsumenta, bezmyślnego i manipulowanego elementu masowej<br />
publiczności mediów analogowych. Można też powiedzieć, że to postać posługująca<br />
się biernym alfabetyzmem czytelnika medialnego tekstu, który nie ma możliwości go mówić/pisać.<br />
Przeciwieństwem tej figury jest dla filozofki homo faber. To robotnik emancypujący<br />
się z niewoli powtarzalnej, mechanicznej i odtwórczej pracy – charakterystycznej także<br />
dla epoki mediów i kultury masowej. W jego postaci Arendt dowartościowuje sferę działania<br />
(vita acitva), która jej zdaniem w tradycji filozofii i kultury zachodniej została – także na<br />
skutek masowej produkcji przemysłowej, fordyzmu i mediatyzacji kultury – zdewaluowana<br />
na korzyść refleksyjnego i intelektualnego vita contemplativa. W rezultacie przestrzeń rozciągniętą<br />
pomiędzy wyrobnikiem w technopolu a oddającym się jedynie myśleniu intelektualiście<br />
zagospodarowuj świadomy rzemieślnik, w którego oglądzie i rozumieniu świata<br />
nie ma granic pomiędzy tym, co pomyślane a tym, co stworzone z materii rzeczywistości.<br />
Homo faber splata refleksyjność i działanie, czyniąc z nich na powrót nierozłączny w praktyce<br />
codziennego doświadczenia życia monolit. Niejako przy okazji homo faber neutralizuje<br />
także upolitycznione relacje pomiędzy sferą prywatną i publiczną, tworząc za sprawą swo<br />
8<br />
H. Arendt, Kondycja ludzka, Warszawa 2000. Zob. także np.: www.iep.utm.edu/arendt/ (23.07.2012).<br />
20 <strong>Zwrot</strong> <strong>cyfrowy</strong> w <strong>humanistyce</strong>
Change language