MANIFESTACIJE EKONOMSKE GLOBALIZACIJE

266
Veselin Drašković: Manifestacije ekonomske globalizacije
EKONOMIJA / ECONOMICS, 14 (1) str. 257-274 (2007) www.rifin.com
bile opterećivane porezima. To je omogućilo stvaranje značajne konkurentske
prednosti. Evro-emisije su postale bitan izbor finansiranja
zapadnih privreda. Njujork postaje 1981. slobodna bankarska
zona u kojoj se na operacije s nerezidentima primjenjuju poreska
olakšanja i oslobađanje od valutne kontrole i drugih ograničenja koja
djeluju na unutrašnjem tržištu kapitala. Nakon buma informacionih
tehnologija i deregulacije finansijske sfere došlo je do intenzifikacije
međunarodnih valutnih transakcija. Obim svakodnevnih valutnih
poslova je dostigao 1 trilion USA$ početkom 90-ih. Sredinom 90-ih
na svaki dolar potrošen za kupovinu inostrane robe otpadalo je 7-8
dolara međunarodnih transfera koji nijesu bili povezani s realnom
trgovinom (Relationes Internationales No 1/1994, Vol. 2, p. 43).
Dnevni obrt kapitala na berzama u Njujorku, Londonu i Tokiju
povećan je sa 190 mlrd USA$ u 1987. na 1.200 mlrd USA$ u 1995.
godini i čak 3.200 mlrd USA$ za prvih devet mjeseci 1997. (Capital
goes Global, The Economist, October 25, 1997).
Zbog povećanja svoje konkurentske sposobnosti, liberalizovana su
lokalna, a zatim i međunarodna finansijska tržišta, uz stvaranje novih
tržišta valutnih fjučersa i opcija, razvoj mehanizma hadžiranja i
upravljanja rizicima, derivata kao rizičnijeg finansijskog instrumenta,
itd.. Oni su stvorili nove mogućnosti spekulacija zasnovanih na
promjeni valutnih kurseva, akcija i drugih finansijskih aktiva. Ubrzan
je proces osamostaljenja finansijskih tržišta, koji su počeli sve više
sami sebe da opslužuju, nezavisno od realnog sektora privrede. To je
dovelo do nezapamćene nestabilnosti finansijskih tržišta u svijetu.
Davnih 80-ih P. Drucker je pisao da su finansijska tržišta počela igrati
nezavisnu ulogu od tržišta roba i usluga. Finansijska globalizacija je
dovela ne samo do slobodnog premještanja ogromnih finansijskih
sredstava kroz polupropustljive nacionalne granice, nego i do izmjene
funkcije novca u globalnoj ekonomiji. Počelo se trgovati novcem
kao klasičnom robom, pa su valutne spekulacije postale najunosnija
tržišna operacija.
Glavni zajmodavci vremenom su postale TNK, koje osnivaju sopstvene
banke za finan-siranje kapitalnih ulaganja i platnobilansnih deficita
raznih zemalja. Vodeće TK banke s razgrana-tom mrežom svojih
inostranih filijala postaju glavni posrednik na evrotržištima između
TNK, država i međunarodnih organizacija (faktički postaju njihovo
odjelenje). TN kapital se nalazi izvan jurisdikcije nacionalnih država,
što mu omogućuje slobodno premještanje prema najprofitnijim