MANIFESTACIJE EKONOMSKE GLOBALIZACIJE

Manifestacije ekonomske globalizacije
EKONOMIJA / ECONOMICS, 14 (1) str. 257-274 (2007) www.rifin.com
263
globalne razmjere. Savremena mrežna organizacija transnacionalnog
poslovanja zasniva se na do-djeljivanju onih poslova perifernim
proizvodnim lokalitetima koje oni mogu da urade najkvalitet-nije,
najbrže i najjeftinije. Na taj način se maksimalno se koriste razne
pogodnosti (resursne, geografske, poreske i druge) koje pruža zemlja
domaćin, a onda se iste prelivaju u ekstra profite i jačanje sopstvenih
konkurentskih prednosti, koje se dovode do top kompetentnosti.
Praksa je po-kazala da je to najbolji put za stvaranje globalnog
konkurentnog proizvoda, koji se stvara na bazi top kompetencija. Jer,
monopolisti ne može niko da konkuriše!
Finansijski resursi ulažu se u skladu s osnovnim kriterijumom
profitabilnosti. Najveći investitori su TNK razvijenih zapadnih
zemalja, koje fleksibilno prilagođavaju svoju poslovnu strategiju
zavisno od političke, ekonomske, sigurnosne, konjunkturne i druge
situacije i globalnih promjena.
Preduzetnički kapital se u međunarodnim okvirima uglavnom ulaže
u obliku FDI, kod kojih vlasnik zadržava pravo kontrole nad firmom
u inostranstvu. Ta kontrola može biti potpuna ili djelimična, u
zavisnosti od visine uloženog kapitala, nacionalnog zakonodavstva,
zainteresovanosti za konkretno ulaganje, itd. Realizacija FDI može
se ostvariti osnivanjem sopstvenih preduzeća u inostranstvu u
vidu filijala, predstavništava, samostalnih preduzeća, zajedničkih
kompanija i drugih svojinskih i nesvojinskih partnerskih oblika.
Direktnim finansiranjem se osiguravaju veliki profiti i razne druge
direktne i indirektne koristi preko zaobilaženja carinskih barijera,
korišćenja jeftine radne snage, poreskih olakšica i sl.
Obim (stok) ukupnih FDI je povećan sa 500 mlrd USA$ u 1980.
na 2 triliona USA$ u 1992. a njihov godišnji tok se u istom periodu
povećao sa 55 na 152 mlrd USA$ (Dragičević 1996, s. 55). Faktički,
njihov obim je u 1997. dostigao iznos od 3,5 triliona USA$ (World
Investment Report 1998, pp. 373-383), a u 1999. čak 4,7 triliona
USA$, dok je njihov godišnji tok iste godine dostigao 865 mlrd USA$
(World Investment Report 2000, p. 2). Struktura odliva i priliva FDI
pokazuje da u strukturi odliva dominantno učešće od 60,9% ima pet
najrazvijenijih zemalja (SAD, Velika Britanija, Njemačka, Japan i
Francuska), dok u strukturi priliva dominiraju SAD, Velika Britanija,
Kina, Belgija i Luksemburg sa učešćem od 44,3%. FDI se po pravilu
usmjeravaju u zemlje s velikim tržištem, visokom stopom rasta GDP,
visokim stepenom sigurnosti i profitabilnosti ulaganja. Tempo rasta