MANIFESTACIJE EKONOMSKE GLOBALIZACIJE

Manifestacije ekonomske globalizacije
EKONOMIJA / ECONOMICS, 14 (1) str. 257-274 (2007) www.rifin.com
269
1997. godini je u svijetu djelovalo oko 53.000 TNK sa oko 450.000
filijala u inostranstvu (World Investment Report 1998, ss. 1-2). Pored
toga, međunarodna trgovina sirovinama nalazi se skoro u potpunosti
pod njihovom kontrolom.. U poslednje dvije decenije svake
godine je oko pola američkog izvoza realizovano preko američkih
i inostranih TNK (to učešće je u V. Britaniji 80%, a u Singapuru
oko 90%), najveći dio svih plaćanja povezanih s transferom najviše
tehnologije realizuje se unutar TNK (u SAD i V. Britaniji je to učešće
80%, a u Njemačkoj oko 90% (Ibid., p. 55). Iako u svijetu egzistira
veliki broj TNK, eksperti ocjenjuju da pet najvećih kontroliše
više od polovine svjetske proizvodnje roba dugoročne upotrebe,
aviona, elektronske opreme, automobila i druge proizvodnje, dok
je stepen koncentracije u granama informacione tehnologije takođe
izuzetno visok, jer praktično 2-3 kompanije kontrolišu međunarodnu
telekomunikacionu mrežu. Ekonomska moć najvećih TNK je slična
GDP srednje razvijenih država, što im omogućuje da diktiraju svoju
volju mnogim državama. Ukupne valutne rezerve TNK su nekoliko
puta veće od rezervi svih centralnih banaka svijeta.
Krajem XX vijeka se primjenjuju savremene globalne strategije
kod najjačih i najfleksibilnijih TNK, koju su kasnije postepeno
usvajale i prilagođavale joj se i ostale TNK. Jedan od njihovih
glavnih oslonaca u korišćenju prednosti međunarodne podjele rada
predstavljaju sinergističke veze između složenih diversifikovanih
sistema lociranih u raznim zemljama i na raznim tržištima. Smatra se
da je strategija neke TNK globalna ako firma istovremeno uvažava
sledeće zahtjeve:
- globalno shvatanje svjetskog tržišta, konkurencije i proizvodnje,
koje podrazumijeva denacionalizaciju poslovanja diversifikovanog i
lociranog po cijelom svijetu,
- dobro poznavanje svojih konkurenata i podjela svjetskog tržišta s
malim brojem takođe globalnih firmi,
- potpuna kontrola svojih transakcija u svijetu, ili u krajnjoj mjeri na
najznačajnijim tržištima i proizvodnim pogonima,
- ponašanje u stilu „globalnog igrača“, što znači biti fleksibilan,
prilagodljiv, inovativan i razmišljati globalno (a djelovati lokalno),
- učešće u visokotehnološkim industrijskim granama,
- razmještanje sopstvene proizvodnje na najrentabilnija mjesta, u
skladu sa zakonom komparativnih prednosti,