B - Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Olsztynie
B - Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Olsztynie
B - Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Olsztynie
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Pamięć i jej zagadki cz. 1<br />
Nowe słówka obcego języka, imiona nowo poznanych ludzi, czy<br />
treść przeczytanego artykułu – czasem ich utrwalenie sprawia<br />
nam wielkie trudności. Z drugiej strony często doskonale<br />
pamiętamy różne szczegóły, chociaż wcale nie staraliśmy się ich<br />
zapamiętywać. Dlaczego tak się dzieje? Dlaczego nasza pamięć<br />
stwarza nam tyle kłopotów? Na te i inne pytania postaram się<br />
odpowiedzieć w cyklu mini-tekstów w kolejnych edycjach Pulsu<br />
<strong>Szpital</strong>a. Na początek – sprawy podstawowe.<br />
Od niepamiętnych czasów ludzie zastanawiają<br />
się nad fenomenem pamięci.<br />
Powód tego jest prosty – na co dzień<br />
wykorzystujemy zdolności pamięciowe<br />
do skutecznego działania. Jako użytkownicy<br />
pamięci możemy też stwierdzić,<br />
że pamięć stwarza nam różne<br />
trudności. Pewnych spraw nie możemy<br />
zapamiętać, inne szybko zapominamy.<br />
W dodatku to, co zapamiętaliśmy może<br />
być zupełnie odmienne od tego, co zapamiętali<br />
inni świadkowie tego samego<br />
wydarzenia.<br />
Liczne badania nad pamięcią wskazują<br />
podstawową jej właściwość – nie ma<br />
jednego typu, czy sposobu zapamiętania<br />
informacji. Nasza pamięć jest<br />
właściwie zbiorem różnych umiejętności<br />
poznawczych. Dlatego jeśli ktoś<br />
twierdzi, że ma problem z pamięcią,<br />
to dobrze byłoby sprecyzować, co konkretnie<br />
powoduje trudność: czy np.<br />
utrwalanie pamięciowe codziennych<br />
zdarzeń, czy też przywoływanie imion,<br />
dat lub nazw przedmiotów.<br />
Współczesna wiedza na temat pamięci<br />
dopuszcza trzy konstatacje.<br />
Po pierwsze,<br />
pamięć jest procesem<br />
rozłożonym w czasie –<br />
Informacja pamięciowa musi być najpierw<br />
zapisana w ośrodkowym układzie<br />
nerwowym, potem jest w nim<br />
przechowywana i dopiero w ostatniej<br />
fazie taka informacja może być wydobyta<br />
lub odtworzona.<br />
Prosty przykład stosowany w warunkach<br />
klinicznych dobrze ilustruje opisane<br />
fazy procesu zapamiętywania.<br />
Bezpośrednie powtórzenie trzech słów,<br />
np. jabłko, klucz, telefon jest wskaźnikiem<br />
działania pamięci świeżej, związanej<br />
właśnie z zapisywaniem informacji.<br />
Brak takiego powtórzenia oznacza<br />
problem z zakodowaniem informacji.<br />
12<br />
W warunkach klinicznych taka sytuacja<br />
występuje względnie rzadko i nawet<br />
jeśli wystąpi, należy sprawdzić,<br />
czy osoba badana nie ma przypadkiem<br />
problemu z uwagą (np. skupieniem).<br />
Powtórzenie tych słów po ok. minucie<br />
jest przejawem sprawnej pamięci krótkotrwałej,<br />
a powtórzenie po ok. pół godzinie<br />
wskazuje na działanie pamięci<br />
długotrwałej.<br />
We wszystkich wymienionych przypadkach<br />
mamy dowód, że informacja<br />
została zapisana, bo osoba badana potrafi<br />
ją przywołać. Co się jednak dzieje,<br />
gdy zawodzi pamięć krótkotrwała<br />
lub długotrwała? Może być tak, że informacja<br />
została jednak zakodowana<br />
w układzie nerwowym i tam przechowywana,<br />
ale występuje problem z jej<br />
wydobyciem, czyli przypomnieniem.<br />
Psycholog ma na to sposoby – o tym,<br />
czy informacja jest przechowywana<br />
można się przekonać podając osobie<br />
badanej różne wskazówki. Można np.<br />
zapytać, czy wśród zapamiętywanych<br />
słów był jakiś owoc lub poprosić badanego<br />
o wybór słowa wśród kilku możliwości<br />
(np. mango-jabłko-piec). Gdy po<br />
podaniu wskazówki badany prawidłowo<br />
poda dane słowo, mamy pewność,<br />
że jego zapis pamięciowy jest nadal<br />
przechowywany. Możemy powiedzieć<br />
wówczas, że osoba zapamiętała informację,<br />
ale ma trudność z jej przypomnieniem.<br />
Warto o tym pamiętać, gdy w codziennych<br />
rozmowach ktoś nam mówi, że<br />
czegoś nie pamięta lub, że to coś wyleciało<br />
mu z pamięci. Prawdopodobnie<br />
zachowuje pamięć w tym zakresie, ale<br />
zawodzi próba przypomnienia. Wśród<br />
wielu warunków ustalonych w badaniach<br />
naukowych wiadomo, że efektywność<br />
przypominania informacji zależy<br />
od stopnia podobieństwa sytuacji<br />
przypominania do warunków zapamiętywania.<br />
Inaczej mówiąc, jeśli ktoś uczy<br />
się przy muzyce, to sprawniej przywoła<br />
informacje właśnie przy muzyce.<br />
styczeń • luty • marzec 2011<br />
Piotr Markiewicz – psycholog<br />
Po drugie,<br />
pamięć posiada dwa<br />
podstawowe wymiary:<br />
jawny i utajony –<br />
Kiedy mówimy o pamięci, najczęściej<br />
mamy na myśli jej wersję świadomą.<br />
Gdy chcemy coś zapamiętać, po prostu<br />
zawracamy na to uwagę lub powtarzamy<br />
daną informację (np. numer telefonu,<br />
gdy akurat pod ręką nie mamy<br />
możliwości jego zapisania). Potem<br />
w sposób zamierzony taką informację<br />
odtwarzamy. Współcześnie w ramach<br />
pamięci jawnej (świadomej) wyróżniamy<br />
pamięć semantyczną i pamięć epizodyczną.<br />
Pamięć semantyczna dotyczy<br />
naszej wiedzy o sprawach, których nie<br />
byliśmy świadkami lub o znaczeniach<br />
słów. Przykłady pamięci semantycznej<br />
to m.in. znajomość daty bitwy pod<br />
Grunwaldem lub znajomość znaczenia<br />
słowa tulipany.<br />
Z kolei pamięć epizodyczna odpowiada<br />
za utrwalanie zdarzeń, które obserwowaliśmy<br />
(np. sceny po kataklizmie<br />
tsunami w Japonii widziane w TV<br />
lub wypadek samochodowy widziany<br />
przez okno naszego domu). Niektóre<br />
zdarzenia budują naszą osobistą historię<br />
(np. pierwszy pocałunek, urodzenie<br />
się dziecka) i dlatego wchodzą w zakres<br />
odmiany pamięci epizodycznej, zwanej<br />
jako pamięć autobiograficzna.<br />
Skąd wiadomo, że istnieje tyle typów<br />
pamięci jawnej? Przekonują o tym<br />
m.in. różne przypadki kliniczne, gdy<br />
wskutek uszkodzenia mózgu niektóre<br />
osoby nie potrafią przypomnieć sobie<br />
daty wybuchu II wojny światowej lub<br />
znaczenia słowa klucz, ale potrafią
Change language