wrzesień 2012 r. - Rzecznik Praw Obywatelskich

państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw, a także praktyki
orzeczniczej sądów nasuwa wnioski, że ustawa ta nie tylko nie przewiduje skutecznej pomocy
dla ofiar przestępstw, ale często powoduje wtórną wiktymizację pokrzywdzonych. Jak
wskazują wyniki badań przeprowadzonych przez Prokuraturę Generalną, średniorocznie sądy
rozpatrywały zaledwie 96 wniosków, w tym w około 30 sprawach przyznawały kompensatę.
Badania ujawniły liczne nieprawidłowości. Prokurator, będący uczestnikiem postępowania,
często jest rzecznikiem interesów Skarbu Państwa. Może on złożyć wniosek o przyznanie
kompensaty, jednak w badanym okresie zrobił to tylko raz. Ustawa nie przewiduje
możliwości złożenia wniosku o przyznanie kompensaty przez osobę najbliższą w sytuacji,
gdy ofiara w wyniku przestępstwa stała się całkowicie niesprawna, bez kontaktu, a
jednocześnie nie została ubezwłasnowolniona. W praktyce sprawy toczyły się najczęściej w
trybie procesowym, mimo że ustawa przewiduje postępowanie nieprocesowe cywilne. Osoby
ubiegające się o kompensatę były przesłuchiwane, w sprawach występowali liczni
świadkowie, postępowania trwały bardzo długo, a ich koszty były dwukrotnie wyższe od
przyznanej kompensaty. Ponadto ofiary przestępstw nie mogą obecnie otrzymać zaliczki na
pokrycie kosztów związanych z usuwaniem szkód powstałych wskutek przestępstwa, np.
kosztów leczenia. Należałoby rozważyć zmianę trybu przyznawania kompensaty na tryb
administracyjny. Należy się też zastanowić nad rozwiązaniem, które wyeliminowałoby
uznaniowość kwoty przyznanej tytułem kompensaty. Rzecznik Praw Obywatelskich prosi o
poinformowanie, czy przewidywane są prace legislacyjne stanowiące rozwiązanie opisanego
problemu.
5. Ministra Sprawiedliwości (RPO-690777-IV/11) z dnia 3 lipca 2012 r. – w sprawie
doręczania pism sądowych w postępowaniu cywilnym.
W jednej ze skarg skierowanych do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich podniesiona
została kwestia możliwej sprzeczności rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 12
października 2010 r. w sprawie szczegółowego trybu i sposobu doręczania pism sądowych w
postępowaniu cywilnym z konstytucyjnymi zasadami hierarchii norm prawnych i delegacji
ustawowej, a także z prawami i wolnościami człowieka i obywatela. Przepis § 8 ust. 1 pkt 1
rozporządzenia zawęża - w stosunku do przepisów rangi ustawowej - krąg osób
uprawnionych do odbioru awizowanej przesyłki sądowej, stanowiąc, że przesyłkę złożoną w
placówce pocztowej operatora lub w urzędzie gminy wydaje się tylko adresatowi. Regulacja
ta poważnie uchybia zasadom tworzenia prawa, a także ogranicza realizację konstytucyjnego
prawa do sądu. Warto rozważyć także usankcjonowanie praktyki udzielania upoważnień
notarialnych i umożliwienie odbioru pism sądowych w placówce pocztowej albo urzędzie
gminy przez osoby dysponujące poświadczonym notarialnie pełnomocnictwem do odbioru
pism sądowych. Przewidziane w przepisie § 3 ust. 2 rozporządzenia ograniczenie stosowania
doręczenia zastępczego powinno zostać zawarte w przepisie o randze ustawowej. Rzecznik
Praw Obywatelskich zwraca się z prośbą o pilne podjęcie prac legislacyjnych w celu zmiany
omawianego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości, a także o rozważenie zmiany art. 9
ustawy z 16 września 2011 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz
niektórych innych ustaw i objęcie zakresem stosowania art. 139 § 1 1 k.p.c. wszystkich
toczących się postępowań.
18