MINISTERSTWA FINANSÓW - Izba Skarbowa w Szczecinie

SPECJALIŚCI O PODATKACH
(wprowadzony ustawą z dnia 10 września 1999 r. Kodeks
karny skarbowy – t.j. Dz.U. z 2005 r. Nr 178, poz. 1479
ze zm.) tryb postępowania mandatowego, jako uproszczona
i szczególna forma prowadzenia postępowania
w sprawach o wykroczenia skarbowe, ma na celu odformalizowanie
i zapewnienie skuteczności takiego postępowania
oraz zmniejszenie kosztów prowadzenia spraw,
w których czyn sprawcy zagrożony jest wyłącznie karą
grzywny, której dolegliwość nie może przekroczyć podwójnej
wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, z tego
względu, iż w przypadkach popełnienia drobnych wykroczeń
skarbowych prowadzenie pełnego postępowania
powinno mieć charakter wyjątkowy. Zgodnie z § 1 rozporządzenia
Rady Ministrów z dnia 12 września 2006 r.
w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę
w 2007 r. (Dz.U. Nr 171, poz. 1227) od dnia 1 stycznia
2007 r. ustala się minimalne wynagrodzenie za pracę
w wysokości 936,00 zł. Przepis art. 48 § 1 k.k.s. stanowi,
iż kara grzywny może być wymierzona w granicach od jednej
dziesiątej do dwudziestokrotnej wysokości minimalnego
wynagrodzenia, chyba że kodeks stanowi inaczej.
Oznacza to, iż począwszy od dnia 1 stycznia 2007 r. wysokość
kary grzywny nałożonej mandatem karnym wynosi
od 1/10 do 2 × 936,00 zł – tj. od 93,60 zł do 1872,00 zł.
Wykroczeniem skarbowym jest zaś czyn zabroniony przez
kodeks pod groźbą kary grzywny określonej kwotowo, jeżeli
kwota uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności
publicznoprawnej albo wartość przedmiotu czynu
nie przekracza pięciokrotnej wysokości minimalnego
wynagrodzenia w czasie jego popełnienia (a więc
4680,00 zł). Wykroczeniem skarbowym jest także inny
czyn zabroniony, jeżeli kodeks tak stanowi (art. 53
§ 3 k.k.s.).
Mandat karny gotówkowy lub kredytowany wydawany
w prawie karnym skarbowym jest zatem najbardziej
uproszczoną formą nałożenia kary grzywny za popełnione
wykroczenie skarbowe, zaś sam tryb mandatowy oparty
na wyrażeniu przez sprawcę zgody na pociągnięcie do odpowiedzialności
należy do najszybszego sposobu zakończenia
sporu. Jak sama nazwa wskazuje, jest to szczególny
tryb postępowania o charakterze konsensualnym, który
ma na celu ukaranie sprawcy mandatem karnym za
uprzednio wyrażoną przez niego zgodą.
Zgoda, jako element niezbędny dla pociągnięcia sprawcy
do odpowiedzialności karnej skarbowej, jest charakterystyczną
cechą konsensualnych instytucji, opartych na
porozumieniu, do których na gruncie Kodeksu karnego
skarbowego należy, obok postępowania mandatowego,
m.in. dobrowolne poddanie się odpowiedzialności. Sam
sprawca z założenia nie może w wyniku oświadczenia
własnej woli ponieść odpowiedzialności karnej skarbowej
za popełniony czyn zabroniony, gdyż o przedmiocie postępowania,
a więc o odpowiedzialności karnej skarbowej,
rozstrzyga sąd wyrokiem. Wyrażenie przez sprawcę
zgody na przyjęcie mandatu karnego stanowi zatem wyłom
od zasady wyrażonej w przepisie art. 42 ust. 3 Konstytucji
RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78,
poz. 483) stanowiącej, iż każdego uważa się za niewinnego,
dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym
wyrokiem sądu. Rozwiązanie niniejsze stanowi
niejako swoistą formę „samoukarania” decyzją samego
sprawcy, który wyrażając zgodę na pociągnięcie go do
odpowiedzialności, rezygnuje z prawa do rozpatrzenia
sprawy przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły
sąd. Wynika z powyższego, że to ów sprawca decyduje
o sposobie zakończenia sprawy poprzez „wybór innej
drogi” – przyjęcie mandatu karnego.
Rozwiązanie powyższe pozwala na pozostawienie w gestii
pozasądowych organów, w tym przypadku finansowych
organów postępowania przygotowawczego, bądź
ich upoważnionych przedstawicieli albo osób, o których
mowa w art. 118 § 4 k.k.s. (upoważnionych przez
urząd celny funkcjonariuszy celnych pełniących służbę
w izbie celnej), a także niefinansowych organów postępowania
przygotowawczego, w przypadku gdy przepis
szczególny tak stanowi – możliwości nakładania kar
grzywien w drodze mandatu karnego za popełnione wykroczenie
skarbowe. W wyroku z dnia 8 lipca 2003 r.
(sygn. P 10/02, OTK ZU nr 6/A/2003, poz. 62) Trybunał
Konstytucyjny zważył, iż odpowiedzialność karna
jest tylko jedną z form odpowiedzialności, w związku
z którą stosowane są środki o charakterze represyjnym.
Ustawodawcy polskiemu znane są także inne formy postępowań
o charakterze represyjnym, które nie są postępowaniami
karnymi, i – co istotne – prowadzić je
mogą (w początkowej przynajmniej fazie) organy niebędące
sądami. Jak zważył Sąd Apelacyjny w Warszawie
w postanowieniu z dnia 10 listopada 2005 r. (sygn. II
Akz 529/05, 2006/1/4) odnośnie do niedopuszczalności
wznowienia postępowania mandatowego, postępowanie
to nie jest postępowaniem sądowym, lecz postępowaniem
zastępczym prowadzonym przez organ pozasądowy,
w którym to postępowaniu sprawca rezygnuje
z prawa do rozpatrzenia sprawy przez sąd i dobrowolnie
poddaje się karze.
Dodatkowo aż do dnia 17 grudnia 2005 r., kiedy to w życie
weszła ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o zmianie ustawy
– Kodeks karny skarbowy oraz niektórych innych
ustaw (Dz.U. Nr 178, poz. 1479), tryb postępowania
mandatowego ograniczony był tylko do tych wykroczeń
skarbowych, w których orzeczenie przepadku przedmiotów
było fakultatywne. Zgodnie z art. 46 Konstytucji RP
orzeczenie przepadku rzeczy może nastąpić tylko w przypadkach
określonych w ustawie i tylko na podstawie
prawomocnego orzeczenia sądu. Nowelizacją prawa
karnego skarbowego zniesiono to ograniczenie poprzez
wprowadzenie rozwiązania polegającego na wyrażeniu
przez sprawcę wykroczenia skarbowego, w którym orzeczenie
przepadku przedmiotów jest obligatoryjne, niejako
podwójnej zgody – na przyjęcie mandatu karnego i na
BIULETYN SKARBOWY NR 4/2007
7