05.02.2015 Views

Kuwekeza katika lugha za Kiafrika na elimu kwa lugha nyingi ni ...

Kuwekeza katika lugha za Kiafrika na elimu kwa lugha nyingi ni ...

Kuwekeza katika lugha za Kiafrika na elimu kwa lugha nyingi ni ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

1. Athari <strong>za</strong> <strong>elimu</strong> <strong>kwa</strong> <strong>lugha</strong>-mama <strong>na</strong> <strong>lugha</strong> <strong>nyingi</strong> <strong>katika</strong> maendeleo<br />

ya kijamii <strong>na</strong> kiuchumi<br />

Kituo cha mafunzo ya<br />

kompyuta, Msumbiji<br />

Lugha <strong>na</strong> mawasiliano ndio msingi wa uchumi: mfano wa tas<strong>ni</strong>a ya <strong>lugha</strong> <strong>na</strong> sekta ya<br />

ubu<strong>ni</strong>fu<br />

Sifa kuu ya tas<strong>ni</strong>a ya <strong>lugha</strong> <strong>na</strong> sekta ya ubu<strong>ni</strong>fu <strong>ni</strong> <strong>kwa</strong>mba huduma <strong>za</strong>ke humhitaji mtu<br />

kuwa <strong>na</strong> maarifa changama<strong>ni</strong> ya <strong>lugha</strong> <strong>na</strong> ya mawasiliano. Hivyo basi, ku<strong>na</strong> uwezekano<br />

mkubwa <strong>kwa</strong>mba tas<strong>ni</strong>a ya ubu<strong>ni</strong>fu <strong>na</strong> tas<strong>ni</strong>a ya <strong>lugha</strong> hunufaika <strong>na</strong> <strong>elimu</strong> ya msingi <strong>kwa</strong><br />

<strong>lugha</strong>-mama <strong>na</strong> <strong>lugha</strong> mbili au <strong>za</strong>idi kama masomo ambayo hulenga kumpa mtu ujuzi<br />

wa hali ya juu wa <strong>lugha</strong> zi<strong>na</strong>zoenda<strong>na</strong> <strong>na</strong> miktadha anuwai ya kijamii. Sekta ya ubu<strong>ni</strong>fu<br />

imefungama<strong>na</strong> sa<strong>na</strong> <strong>na</strong> masoko ya eneo <strong>na</strong> ya ukanda husika <strong>na</strong> vilevile hu<strong>za</strong>lisha <strong>kwa</strong><br />

ajili ya kuu<strong>za</strong> nchi <strong>za</strong> nje. Masoko haya ya<strong>na</strong> sifa ya kuendeshwa <strong>kwa</strong> <strong>lugha</strong> tofautitofauti<br />

ambapo <strong>lugha</strong> <strong>za</strong> <strong>Kiafrika</strong> huenda<strong>na</strong> sa<strong>na</strong> <strong>na</strong> mazingira waliyomo wa<strong>za</strong>lishaji <strong>na</strong><br />

watumiaji wa <strong>Kiafrika</strong>. Hivyo basi, i<strong>na</strong>wezeka<strong>na</strong> <strong>kwa</strong>mba kuimarisha stadi <strong>za</strong> <strong>lugha</strong> <strong>nyingi</strong><br />

<strong>za</strong> watu bara<strong>ni</strong> Afrika <strong>na</strong> kuikubali hali halisi ya kuwepo <strong>lugha</strong> tofautitofauti miongo<strong>ni</strong><br />

mwa watu bara<strong>ni</strong> Afrika kutaene<strong>za</strong> <strong>na</strong> kuonge<strong>za</strong> ubora wa tas<strong>ni</strong>a hizi mbili (Busch, 2004).<br />

Msusyidie<br />

»Kiondoacho uovu«<br />

Utakatifu, bahati njema<br />

19<br />

Tas<strong>ni</strong>a ya <strong>lugha</strong> <strong>na</strong> sekta ya ubu<strong>ni</strong>fu <strong>ni</strong> masoko ya kazi yenye faida <strong>na</strong> umuhimu. Kwa<br />

bahati mbaya, haku<strong>na</strong> tafiti pa<strong>na</strong> zi<strong>na</strong>zofahamika <strong>za</strong> tas<strong>ni</strong>a ya <strong>lugha</strong> <strong>na</strong> tas<strong>ni</strong>a ya ubu<strong>ni</strong>fu<br />

<strong>katika</strong> nchi <strong>za</strong> Afrika. Hili si jambo la ajabu, hata nje ya Afrika. Du<strong>ni</strong>a<strong>ni</strong>, utafiti wa kiuchumi<br />

<strong>katika</strong> tas<strong>ni</strong>a ya <strong>lugha</strong> <strong>na</strong> tas<strong>ni</strong>a ya ubu<strong>ni</strong>fu <strong>ni</strong> suala ge<strong>ni</strong> kiasi. M<strong>na</strong>mo mwaka 2005,<br />

Ka<strong>na</strong>da, nchi iliyoendelea kiviwanda <strong>na</strong> yenye <strong>lugha</strong> rasmi mbili, ilifanya utafiti wa <strong>kwa</strong>n<strong>za</strong><br />

<strong>katika</strong> tas<strong>ni</strong>a ya <strong>lugha</strong> ikian<strong>za</strong> <strong>na</strong> shughuli <strong>za</strong> makampu<strong>ni</strong> ya kiwango kidogo <strong>na</strong> cha kati<br />

<strong>katika</strong> sekta ya utafsiri, ukalima<strong>ni</strong>, <strong>na</strong> mafunzo ya <strong>lugha</strong> (Industry Ca<strong>na</strong>da, 2006). Tas<strong>ni</strong>a<br />

ya <strong>lugha</strong> nchi<strong>ni</strong> Ka<strong>na</strong>da hutoa huduma kama vile mafunzo ya <strong>lugha</strong>, mitiha<strong>ni</strong> ya kupima<br />

ustadi wa <strong>lugha</strong>, utafsiri, ukalima<strong>ni</strong>, uwekaji sauti <strong>za</strong> <strong>lugha</strong> <strong>nyingi</strong>ne <strong>katika</strong> filamu, uhariri<br />

<strong>na</strong> uandishi, usahihishaji prufu, uendele<strong>za</strong>ji wa tekinolojia ya <strong>lugha</strong>, <strong>na</strong> uendele<strong>za</strong>ji wa<br />

istilahi. Kwa jumla, makampu<strong>ni</strong> haya yalifanya mauzo yaliyofikia dola milio<strong>ni</strong> 404.1 <strong>za</strong><br />

Ka<strong>na</strong>da ikiwa <strong>ni</strong> pamoja <strong>na</strong> riba <strong>na</strong> gawio la karibu dola milio<strong>ni</strong> 410 <strong>za</strong> Ka<strong>na</strong>da. Mauzo ya<br />

nje ya nchi yali<strong>za</strong>lisha karibu asilimia 25 ya mapato yote. Baada ya kupata matokeo haya<br />

ya utafiti, idara ya Industry Ca<strong>na</strong>da ilihitimisha <strong>kwa</strong> kusema: »Leo hii, kuliko ilivyopata<br />

kutokea huko nyuma, kufanya biashara ya kimataifa ku<strong>na</strong>hitaji kuwasilia<strong>na</strong> <strong>na</strong> kufanya<br />

makubaliano <strong>kwa</strong> <strong>lugha</strong> <strong>nyingi</strong>« (http://strategis.ic.gc.ca). Tas<strong>ni</strong>a ya <strong>lugha</strong> huweka<br />

»madaraja« ya<strong>na</strong>yohakikisha <strong>kwa</strong>mba watu wa jamii-<strong>lugha</strong> mbalimbali wa<strong>na</strong>we<strong>za</strong><br />

kuwasilia<strong>na</strong>.<br />

Utafiti <strong>katika</strong> tas<strong>ni</strong>a <strong>za</strong> ubu<strong>ni</strong>fu bara<strong>ni</strong> Ulaya (Wiesand, 2005) u<strong>na</strong>onyesha kuwa<br />

makampu<strong>ni</strong> bi<strong>na</strong>fsi ya ubu<strong>ni</strong>fu ya<strong>na</strong>onyesha kupiga hatua <strong>za</strong> kushanga<strong>za</strong> <strong>za</strong> maendeleo<br />

ya kiuchumi kulinga<strong>ni</strong>sha <strong>na</strong> sekta <strong>nyingi</strong>ne (jumla ya thama<strong>ni</strong> ya soko <strong>katika</strong> nchi 31<br />

<strong>za</strong> Ulaya ilikadiriwa kuwa <strong>za</strong>idi ya bilio<strong>ni</strong> 380, <strong>na</strong> i<strong>na</strong>ongezeka). Sekta ya ubu<strong>ni</strong>fu <strong>ni</strong> soko<br />

muhimu la kazi ambamo watu <strong>za</strong>idi ya milio<strong>ni</strong> 4.7 wameajiriwa <strong>kwa</strong> manufaa <strong>katika</strong> nchi<br />

31 <strong>za</strong> Ulaya. Mtaji mkuu wa watu wa<strong>na</strong>ofanya kazi <strong>katika</strong> sekta hii <strong>ni</strong> ubu<strong>ni</strong>fu wao <strong>na</strong><br />

maarifa waliyo <strong>na</strong>yo. Sekta hii i<strong>na</strong> sifa <strong>za</strong> kuwa <strong>na</strong> nguvu ndogo ya mtaji ikilinga<strong>ni</strong>shwa<br />

<strong>na</strong> sekta <strong>nyingi</strong>ne; makampu<strong>ni</strong> yaliyo mengi hufanya biashara <strong>za</strong> kiwango kiduchu hadi<br />

kidogo.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!