Kuwekeza katika lugha za Kiafrika na elimu kwa lugha nyingi ni ...

5. Aina gani za modeli za lugha zina mafanikio makubwa Afrika
Matokeo duni ya ujifunzaji katika shule barani Afrika huchochewa na mazingira
magumu ya ujifunzaji kitaaluma, ambamo mara nyingi waalimu hukosa mafunzo
kuhusu ujuzi wa kusoma na kuandika na maendeleo ya lugha, na wanafunzi walio
wengi hutoka katika familia zisizo na msingi wa kitaaluma na hujifunza kwa lugha
wasiyoijua na ambayo haikuzoeleka kwao katika shule zisizokuwa na vifaa vya
kutosha.
Elimu kwa lugha-mama – MUDA MREFU ZAIDI, MATOKEO BORA ZAIDI
Ripoti ya Taifa ya Tathmini ya Elimu kwa Darasa la Sita nchini Afrika Kusini ya mwaka 2005
inaonyesha kwamba wanafunzi wanaojifunza kwa lugha-mama hufaulu masomo ya lugha
kwa wastani wa asilimia 69 kitaifa. Wanafunzi wanaojifunza kwa lugha tofauti na lughamama
hupata asilimia 32 tu.
»Utafiti unaonyesha kwamba watoto walio wengi huhitaji miaka isiyopungua 12 ili
waweze kuwa mahiri katika L1 [lugha ya kwanza]. Kuna mahitaji thabiti ya miaka
isiyopungua saba ya kupata elimu ya msingi katika L1, lakini mipango ya kuanzisha
matumizi ya L2 [lugha ya pili] inaweza kubadilishwa kwa urahisi zaidi. Ubora wa
mafunzo ya L2 anayopata mtu, na si wingi wa matukio ya kukutana na L2, ndio
unaomwezesha mtu kujifunza kwa mafanikio lugha hii ya ziada. Muda wa kuanza
kutumia L2 sio jambo la muhimu sana kama ulivyo utoaji wa lazima wa waalimu wa
lugha, vifaa na raslimali zinazofaa, mitazamo yenye kuunga mkono na waalimu na
wazazi, na haja ya kuufanya mchakato wa ujifunzaji kuwa ule unawaovutia watoto«
(Western Cape Education Department, 2002).
Fofoo se die fofoo pe
ne se gyinantwi abo
bedie
Wivu
33
Matokeo mazuri katika lugha ya kimataifa yenye wigo mpana wa mawasiliano kupitia
modeli ipi
Modeli za lugha katika elimu barani Afrika zimetathminiwa ili kubainisha ni jinsi gani
zinavyofaa katika kufundisha lugha ya pili, lugha ya kigeni, na vilevile masomo mengine.
Tathmini hiyo inaonyesha kwamba kuna mikabala mitatu ya kielimu ambayo huwasaidia
wanafunzi barani Afrika kujifunza kwa mafanikio (Heugh, 2006a):
1. Modeli ya elimu kwa lugha-mama wakati wote wa elimu ya msingi na sekondari:
Wajifunzaji hufundishwa mtaala wote kwa lugha-mama na kujifunza lugha za ziada
kutoka kwa waalimu wa lugha waliobobea. (Kwa mfano, wazungumzaji wa Kiafrikana
nchini Afrika Kusini wanaohudhuria kipindi kimoja tu kwa siku wameweza kuwa na
uelewa wa hali ya juu wa lugha ya Kiingereza.)
2. Modeli ya nyongeza ya elimu kwa lugha mbili: Wajifunzaji hufundishwa kwa miaka
isiyopungua sita hadi nane kwa lugha-mama. Katika kipindi hichohicho hufundishwa
lugha ya kigeni kama somo na mwalimu aliyebobea. Baadaye, huendelea na elimu
itolewayo kwa lugha mbili, ambapo baadhi ya masomo hufundishwa kwa lughamama
na mengine kwa lugha ya pili.
3. Modeli inayokawiza sana mabadiliko kuelekea lugha ya pili: Wajifunzaji hufundishwa
kwa miaka minane kwa lugha-mama na hufundishwa lugha za ziada na waalimu wa
lugha waliobobea. Katika mwaka wa tisa, hufanyiwa mabadiliko na kutumia lugha
ya pili kama lugha ya kufundishia. Hii ndiyo sera inayotumiwa nchini Ethiopia; hata
hivyo, haitekelezwi katika mikoa yote. Kuanzia mwaka 1955 hadi 1976, wanafunzi weusi
nchini Afrika Kusini waliokuwa katika shule zenye raslimali duni, kupitia programu ya
aina hii, walifanya vizuri katika masomo yote, likiwemo somo la lugha ya Kiingereza.
Mwaka 1976, kiwango cha kufaulu kilikuwa asilimia 83.7. Baada ya mwaka 1976, muda