maszyny górnicze 2/2011 - Instytut Techniki Górniczej KOMAG

nizmów samoregulacji, w sytuacji gdy wymiana rynkowa
charakteryzuje się przewagą podaŜy nad popytem.
Zaostrzająca się konkurencja między przedsiębiorcami,
prowadzi do konieczności podejmowania działań
niekonwencjonalnych, związanych między innymi z kreowaniem
nowych, zaostrzonych wymagań normalizacyjnych.
2. Tworzenie norm na przykładzie prac
Komitetu Technicznego nr 285
Zmiana systemu normalizacyjnego w Polsce doprowadziła
do radykalnego zmniejszenia udziału państwa
w finansowaniu opracowań norm własnych, a inicjatywa
opracowywania norm, równieŜ z omawianego
obszaru maszyn górniczych została ukierunkowana na
producentów, względnie uŜytkowników tych norm [5].
Zgodnie z zatwierdzonymi przez PKN zasadami
wprowadzono dwa tryby opracowywania norm:
−
−
w ramach zobowiązań podjętych przez Polskę na
arenie europejskiej i międzynarodowej ze środków
budŜetowych,
w ramach zgłaszanych zapotrzebowań przez zainteresowane
środowiska, odpłatnie na zamówienie
podmiotów lub osób fizycznych.
Drugi tryb postępowania jest związany z bezpośrednim
zaangaŜowaniem się producentów lub uŜytkowników
w proces opracowywania tzw. norm własnych,
czyli dokumentów krajowych.
W przypadku branŜy maszyn i urządzeń górniczych
normalizacja opiera się zarówno na normach europejskich,
jak i sporej grupie norm własnych [5].
O ile aktualność Norm Europejskich jest zapewniana
przez stosowanie przepisów wewnętrznych CEN/
CENELEC, zgodnie z którymi istnieje obowiązek przeglądu
aktualności wszystkich norm w terminie ustalonym
przez europejskie organizacje normalizacyjne, to
w przypadku Polskich Norm własnych ocenę aktualności
dokumentów gwarantują przeglądy zarządzane
przez PKN, których wynikiem jest decyzja o aktualności,
nowelizacji lub wycofaniu normy ze zbioru PN.
MoŜna zatem stwierdzić, iŜ realizowane okresowo
przeglądy norm często stają się impulsem do podjęcia
decyzji o ewentualnej nowelizacji wybranych dokumentów.
Tak teŜ się stało w przypadku normy PN-G-32000:
1992 „Górnicze napędy i sterowania hydrauliczne –
Złącza wtykowe – Wymagania”. Stosowana przez uŜytkowników
norma w ciągu ostatnich kilku lat znacznie
straciła na swojej aktualności. Bardzo wąski typoszereg
wielkości złączy wtykowych, obejmujący zaledwie sześć
wielkości oraz brak wymagań materiałowych spowodował,
iŜ dokument ten przestał odpowiadać współczesnym
potrzebom.
Ciągła tendencja do zwiększania mocy maszyn
i urządzeń górniczych spowodowała konieczność stosowania
układów hydraulicznych o coraz wyŜszych ciśnieniach
oraz o zwiększonych przepływach.
Stąd teŜ, zaistniała potrzeba zastosowania w hydraulicznych
przewodach giętkich (wąŜ określonego typu,
połączony ze złączem wtykowym) węŜy hydraulicznych
o konstrukcjach dwu-, cztero- i wielooplotowych.
Obecnie w górnictwie węgla kamiennego stosowane
są hydrauliczne przewody giętkie wykonywane na
bazie węŜy typu 2SN, 2ST, 2SC, 4SP, 4SH i R13,
zdefiniowanych Normami Europejskimi oraz węŜy typu
R15 o ciśnieniu roboczym 42 MPa.
Warunkiem stosowania takich przewodów hydraulicznych
jest moŜliwość ich łatwego, a zarazem bezpiecznego
łączenia z urządzeniami oraz między sobą.
Do tego celu słuŜą róŜnego rodzaju złącza wtykowe.
Brak zdefiniowanych wymagań dla złączy, o nowych
wielkościach oraz dla zróŜnicowanych zakresów ciśnień
roboczych stał się powaŜnym utrudnieniem w relacjach
producent-uŜytkownik. Na rynku zaczęły się pojawiać
złącza, o niezdefiniowanych parametrach i własnościach.
Problematyczna stała się równieŜ ocena
zgodności całych hydraulicznych przewodów giętkich.
Przedstawione w dokumencie PN-G-32000 z 1992
roku wymagania wytrzymałościowe, bez sprecyzowania
wymagań materiałowych znacznie utrudniły producentowi
dokonanie właściwego ich doboru. Zastosowanie
nieodpowiedniego materiału mogło doprowadzić do
uszkodzenia złącza w trakcie jego pracy, a konsekwencji
do tragicznych w skutkach, obraŜeń operatora maszyny
lub innego pracownika znajdującego się w pobliŜu
zdarzenia.
Przykładowo w kopalniach w Australii w przeciągu
ośmiu ostatnich lat na 159 uszkodzeń przewodów
hydraulicznych, 54 zdarzenia dotyczyły bezpośrednio
złączy wtykowych. RównieŜ pęknięcie przetyczki było
przyczyną śmierci górnika w kopalni czeskiej [7].
Przeprowadzane w kraju badania hydraulicznych
przewodów giętkich wykazują, Ŝe najbardziej zawodnym
elementem przewodu jest przetyczka złącza wtykowego.
Z uwagi na jej znaczenie i konieczność zagwarantowania
pewnego połączenia elementów złącza,
postawione jej muszą być wysokie wymagania,
szczególnie w zakresie zastosowanych materiałów.
UŜycie niewłaściwego materiału do produkcji wtyków
moŜe skutkować zniszczeniem całego złącza. Na
rysunku 1 przedstawiono przykładowy wtyk ze ściętym
kołnierzem, co nastąpiło podczas przeprowadzanego
badania złącza, na ciśnienie próbne.
MASZYNY GÓRNICZE 2/2011 53