Knjiga u pdf. formatu - PALGO centar

DUŠAN VASILJEVIĆ
• Drugi razlog je ograničenost kapaciteta za značajnije angažovanje u oblasti LER-a, budući da male
jedinice lokalne samouprave raspolažu nevelikim upravnim aparatom i malim budžetom. Teško je
očekivati da opštinske uprave koje se sastoje od samo nekoliko zaposlenih mogu sebi da priušte
kancelariju za lokalni ekonomski razvoj sa stručnjacima za privlačenje investicija, marketing,
realizaciju projekata... Takođe, budžeti minijaturnih opština, čak i kada u njima, pored sredstava
za tekuće troškove, nešto preostane i za kapitalna ulaganja, nisu ni približno dovoljni za tipične
projekte lokalnog ekonomskog razvoja, kao što su industrijski parkovi, biznis inkubatori i slično.
Sumirajući argumente u korist većih jedinica lokalne samouprave kada se radi o lokalnom ekonomskom
razvoju i razvoju infrastrukture na osnovu analize iskustava Poljske, Češke, Slovačke i Bugarske, Svjanjevič
27 navodi sledeće:
• Veće jedinice lokalne samouprave su manje zavisne od transfera i grantova viših nivoa vlasti.
• One imaju jaču privrednu osnovu i manje tekuće troškove po glavi stanovnika, što im daje više
mogućnosti za ulaganje u kapitalne projekte.
• One mogu lakše da koncentrišu sredstva za sprovođenje razvojnih projekata.
• Veće jedinice lokalne samouprave imaju bolji kreditni rejting, što im omogućuje da razvojne
projekte finansiraju i zaduživanjem.
• Infrastruktura se u većim opštinama, zahvaljujući i prethodno pobrojanim faktorima, razvija brže
nego u manjim, što ima izuzetno veliki značaj u privlačenju investicija.
Svi ovi razlozi u korist većih jedinica lokalne samouprave (odnosno u korist teritorijalne konsolidacije) nisu
ipak bili i presudni da bi trend konsolidacije prevladao u međunarodnoj praksi. Naprotiv, reklo bi se da
su 90-e godine donele upravo obrnutu tendenciju u zemljama bivšeg Istočnog bloka, i to preko procesa
koji se sada naziva teritorijalnom fragmentacijom. Razlog za to je viđenje da je lokalna samouprava pre
svega sredstvo za jačanje demokratije, a ne za jačanje ekonomije, kao i to da demokratija prirodno ide
sa manjim jedinicama lokalne samouprave i da zbog toga gotovo svako selo ima pravo da bude posebna
opština.
Tako danas imamo situaciju da je u nekim zemljama razvijene demokratije, a u isto vreme i razvijene
tržišne privrede, prosečna veličina opština nekoliko puta manja nego u Srbiji. Prosečan broj stanovnika
po jedinici lokalne samouprave u Češkoj Republici iznosi 1.700, u Mađarskoj 3.300, u Hrvatskoj 8.800, a u
Sloveniji 10.300. Podaci prema kojima su troškovi uprave po glavi stanovnika u opštinama sa 500–1.000
stanovnika u Mađarskoj za oko 51% veći nego u velikim gradovima, nisu imali neki poseban uticaj na ovaj
trend, kao što nije imala uticaj ni statistika prema kojoj su u Poljskoj rashodi opština koje broje do 3.000
stanovnika za 21% veći od rashoda gradova sa 50.000–100.000 stanovnika. Primer zemlje sa većim jedinicama
lokalne samouprave je Bugarska, sa prosečnim brojem stanovnika po jedinici lokalne samouprave
od 35.000. 28 Prosečna jedinica lokalne samouprave u Irskoj ima oko 39.000 hiljada stanovnika i površinu
od 612 kvadratnih kilometara, a u Švedskoj 29.000 stanovnika i čak 1.500 kvadratnih kilometara.
27 Swianiewicz, P. (ed.), Consolidation or Fragmentation? The Size of Local Governments in Central and Eastern Europe, OSI/LGI, Budapest 2002,
str. 308–309.
28 Isto, str. 7.
29