Polski Klub Ekologiczny Dwumiesięcznik Okręgu DolnoślÄ skiego

FORUM EKOLOGICZNEKonstrukcjaDo budowy zalewu przystąpionow 1974 r. Jego łączna powierzchnia wynosi9,5 km 2 , a przy maksymalnej głębokości13 m posiada on objętość wynoszącą 70mln m 3 wody. Przegradzająca Bystrzycęzapora ma budowę ziemną z żelbetonowymekranem i iłobetonową przeponą przeciwfiltracyjną,nad ekranem znajduje się prógodbojowy a szerokość korony wynosi 5 m.Zapora znajduje się we wschodniej częścizalewu, między Borzygniewem a ManiowemMałym, jej długość wynosi 3,2 kmprzy wysokości 17 m. Od zewnętrznej stronyzapory, skarpa porośnięta jest trawiastąmurawą. Spust wody wraz z długim na 650m kanałem zrzutowym znajduje się w północno-wschodniejczęści zbiornika. Od północneji południowej strony brzeg zalewujest płaski, oddzielony od pól uprawnychwąskim buforem zadrzewień. Najbardziejnaturalny charakter zalewu znajduje sięw części zachodniej i południowo-zachodniej,jest to zarazem najpłytsza część zbiornika.Linia brzegowa jest tam urozmaicona,a wzniesienia zalanego terenu utworzyłyswoiste wyspy. Zalew w obecnym kształcieoddano do użytku w roku 1986.Konsekwencje przyrodniczeJuż w początkowej fazie budowy zalewuwycięto ponad 100 ha nadrzecznych lasów,jak również zniszczono znaczne obszary łąk,które zajmowały niemal całą powierzchnięobecnego zbiornika. To największa strata,gdyż wszystkie te siedliska posiadałybyFot. 2. Budowa wieży spustu zapory (zdjęcie archiwum wsi Borzygniew)obecnie status cennych przyrodniczo w programieNatura 2000. Nie wiadomo, jakiegatunki i jaką ich ilość zniszczono podczasbudowy zbiornika, jednak oceniając stanokolicznych łęgów, z pewnością była toobjęta ścisłą ochroną gatunkową śnieżyczkaprzebiśnieg Galanthus nivalis, mogłyto być również: wawrzynek wilczełykoDaphne mezereum, konwalia majowa Convallariamajalis i czosnek niedźwiedzi Alliumursinum. Niszczono również miejscabytowania i żerowania zwierząt, które musiałyprzenieść się na okoliczne tereny lubzginąć. Zanim oddano zbiornik do użytku,opublikowano informacje o stanie roślinnościwokół zalewu, występowały tam wówczaszbiorowiska leśne o różnym stopniuFot. 3. Panorama Zalewu Mietkowskiego – taśmociąg, spust zapory i widok na Ślężę, fot. Michał Śliwińskizachowania oraz niewielkie powierzchniemuraw kserotermicznych, zbiorowisko charakterze parkowym, łąk i pastwisk.Działanie zbiornika spowodowało znaczneobniżenie się poziomu wód gruntowychponiżej zapory i zapoczątkowało procesgrądowienia łęgów. Zmiany szybkościprzepływów wody w dolnym odcinku rzekitrwają do dnia dzisiejszego i wiążą sięz pełnioną funkcją retencyjną. Wpływa tosilnie na erozję dna rzeki, okresowe przesuszanielasów łęgowych i nielicznych łąkponiżej zbiornika. Negatywnym skutkiembudowy zalewu jest również ekspansja inwazyjnychgatunków roślin. Na brzegachBystrzycy, powyżej i poniżej zalewu, rozprzestrzeniająsię rdestowce Reynoutria:ostrokończysty R. japonica i pośredni R.×bohemica, nawłocie Solidago: późnaS. gigantea i kanadyjska S. canadensis,a lasy w wielu miejscach całkowicie opanowałniecierpek drobnokwiatowy Impatiensparviflora. Migracja tych gatunkóww dolinie rzeki została prawdopodobniezapoczątkowana w fazie budowy zapory,kiedy transportowano znaczne masy materiałuziemnego, a siedliska nadrzecznezostały mocno zaburzone. Pierwsze znakiinwazji widoczne są już przy mościew Milinie, a za porównanie może służyćodcięte, dawne koryto Bystrzycy w lesiemiędzy Mietkowem a Maniowem Małym,12ZIELONA PLANETA 5(104)/2012