Polski Klub Ekologiczny Dwumiesięcznik Okręgu DolnoślÄ skiego

PREZENTACJESKARBYfotoreportaż naostatniej stronieRUDAW JANOWICKICHBarbara TeisseyreRudawy Janowickie są wschodnią częścią Sudetów Zachodnich. Jest to malownicze i zalesione pasmo górskie tworzące wschodnieobrzeżenie Kotliny Jeleniogórskiej. Większa część tego pasma górskiego jest obszarem chronionym, którym jest RudawskiPark Krajobrazowy. Został on utworzony w 1989 r., ma powierzchnię 15 705 ha, a otulina Parku wynosi 6600 ha.Pod względem geologicznym RudawyJanowickie stanowią wschodnią osłonę masywugranitowego Karkonoszy. Są one zbudowaneze skał metamorficznych 1 o długieji skomplikowanej historii geologicznej.Budulcem są skały metamorfizmu regionalnego,wśród których przeważają różne odmianyłupków krystalicznych i amfibolity.Przyczyną powstania tych skał były przeobrażeniaw skałach pierwotnych spowodowanezmianami warunków środowiskowych.Głównymi czynnikami przeobrażeńbyły - podwyższona temperatura (powyżej200 0 C) i zwiększone ciśnienie (głównieciśnienie kierunkowe). Ciepło potrzebnedo tych przeobrażeń pochodziło z wielkiegozbiornika magmy jakim była granitowaintruzja 2 Karkonoszy. Ciśnienie kierunkowebyło spowodowane powolnym zanurzaniemsię w głąb skorupy ziemskiej skałotaczających tę intruzję. Przedstawiając tozjawisko w dużym uproszczeniu - czynniki1. metamorfizm (przeobrażenie) – w naukach geologicznychtak nazywa się naturalne procesy, które prowadządo powolnych przeobrażeń budowy wewnętrznej skałwcześniej powstałych. Procesy te zachodzą na różnychgłębokościach pod powierzchnią Ziemi. Gdy skały znajdąsię w innym warunkach niż powstały, następują zmianyw ich składzie mineralnym oraz w wielkości i sposobieułożenia minerałów. Przyczyną zmian położenia warstwskalnych są ruchy skorupy ziemskiej.Czynnikami powodującymi przeobrażenia skał są -zmiany temperatury otoczenia (w zakresie 200-600 0 C),ciśnienie kierunkowe lub zwiększone ciśnienie hydrostatyczneoraz czas trwania tych zjawisk (przez dziesiątkii setki milionów lat). Skały metamorficzne nie są podobnedo skał z których powstały. Należą do najstarszychskał budujących skorupę ziemską.2. intruzja – to forma przestrzenna występowania skałmagmowych w przypadku gdy magma zastyga głębokopod powierzchnią Ziemi. Magma, jako nasycony gazamigorący stop, jest bardzo ruchliwa, przesuwa się w skorupieziemskiej i wciska (intruduje) w skały napotkane naswej drodze, które przesuwa lub przetapia. Gdy zakrzepnie,tworzy w skałach otoczenia ciało obce - intruzję.Kształt i wielkość intruzji zależy od ilości magmy.te spowodowały zmianę wyglądu i właściwościskał pierwotnych poprzez zmianę ichbudowy wewnętrznej (składu mineralnegoi struktury). Przeszłość geologiczna tychskał jest znacznie bardziej skomplikowana.Wiele zjawisk geologicznych występującychw omawianym paśmie górskim jestnadal przedmiotem dyskusji. Do nich należygeneza złóż kruszców występującychw metamorficznych skałach Rudaw Janowickich.A obszar ten należy do najbardziejurozmaiconych pod względem różnorodnościprzejawów mineralizacji. Głównąprzyczyną tego zjawiska jest bezpośrednikontakt z granitem karkonoskim.Ponieważ magma,z której przed 350 milionamilat powstał ten granit, byłanie tylko nośnikiem ciepła,zawierała także w sobie bogatechemicznie gazy, którebyły głównym motorem jejprzemieszczania się wśródskał osłony. W czasie tej wędrówkimagma przetapiałaskały znajdujące się w bezpośrednimkontakcie, a skaływystępujące w większej odległościod kontaktu, przeobrażałaz różną intensywnością.Gazy zawarte w magmie,w których przeważała parawodna, znajdowały ujście poprzezszczeliny występującena obrzeżach stygnącej magmyi dalej w skałach otaczających.Były to gazy gorącei agresywne chemicznie. Reagowałyze składnikami skał w które penetrowały,zmieniając te skały i wzbogacającswój skład. Po ochłodzeniu, w rozmaitychspękaniach i szczelinach, utworzyły żyłowezłoża minerałów, zawierających w swymskładzie m.in. metale, które w przeszłościi obecnie są potrzebne w gospodarce człowieka.W przybliżeniu taka jest prawdopodobnageneza złóż kruszcowych eksploatowanychw Rudawach Janowickich. Cechujeje urozmaicona budowa mineralna orazczęste zmiany przebiegu i głębokości zalegania.Są to złoża niezbyt bogate, zawierająceróżne metale (złoża polimetaliczne)Fot. 1. Płytka jaskinia w skałce nad Błękitnym Jeziorkiem, fot. Krystyna Haladyn24ZIELONA PLANETA 5(104)/2012