Polski Klub Ekologiczny Dwumiesięcznik Okręgu DolnoślÄ skiego

FORUM EKOLOGICZNERys. 4. Kilka przykładów hydropików w Czchowie i Czorsztynie na Dunajcu;w Krempnej na Wisłoce: na Sole - 26 kilometrów poniżej zbiornika Czaniec.Źródło: http://www.pogodynka.pl/polska/podest/zlewnia_gornej_wislyWpływ na bentosZrzut przydennej wody ze zbiornikówpowoduje dwie asynchroniczne fale:przepływu i zmian temperatury. Schłodzeniewody o 3-4 0 C w sezonie letnim lubpodwyższenie o 2-3 0 C w zimie w tempieokoło 0,25°C min -1 , powoduje trzy dopięciokrotne zwiększenie dryftu bezkręgowcówdennych. Szczególnie silnie reagująlarwy Chironomidae, Simuliidaei Baetidae (Carolli i inni 2011). W długichokresach prowadzi to do zmian rozmieszczeniazbiorowisk dennych. Hydropikimodyfikują zonację bentosu wzdłużrzeki. W pobliżu miejsca zrzutu wód notowanobrak kilku gatunków (Céréghinoi inni 2002). Niektóre gatunki, początkowoodporniejsze na siły ścinające, zaczynajądryf z opóźnieniem rzędu 500 minut(Bruno i inni 2010).Większość taksonówspłukiwanych faląwezbrania jest związanaz glonami i rumoszemorganicznym,wymywanym narastającymzrzutem wody.W naturalnych warunkachgórskich rzeki potoków najbardziejprzydatna dla Ephemeroptera,Plecoptera,Trichoptera głębokośćwody to 30-90 cmi szybkość prądu 0,25do 0,9 m/s (Gore i inni2001). Hydropiki niszcząte optymalne warunkiw czasie trwaniatakiego wezbrania.Skutek hydropikówwielkości 5 do 15 m 3s –1 na populacje jętekjest najsilniejszydla Rhithrogena semicolorata,R. sp. gr.hercynia, R. kimminsi,Baetis alpinus, B.rhodani, Ephemerellaignita. Przejawia sięto w niższej biomasiea polega na wypłukiwaniuzwierząt z siedliska. Skutki wypłukiwaniabyły obserwowane na dystansieokoło 700 metrów poniżej hydroelektrowni.Najsilniejszy efekt katastroficznegowypłukiwania występował, gdy wielkośćpiku była 4 razy większa od naturalnegoprzepływu (Céréghino i Lavandier 1998).Oczywiście większe hydropiki będą oddziaływałyznacznie silniej i na dłuższymdystansie niż w tej badanej rzece.Przeglądu wpływu regulacji na jętkidokonali Brittain i Saltveit (1989). Autorzykonkludują, że zwiększenie stabilnościtermicznej zmniejsza średnią liczbęgatunków jętek, ale często wzrasta ichliczebność oraz, że duże fluktuacje przepływui szybkości prądu prowadzą dozmniejszenia zagęszczenia zwierząt i ichbogactwa gatunkowego.Wpływ na rybyHydropiki powodują wymarcie lokalnychpopulacji diadromicznych 3 ryb (Philipparti inni 1988; 1994) i spadek liczebnościgatunków potamodromicznych 4 , jaknp. brzana (Barbus barbus L). Obserwacjeznakowanych dużych brzan w rzece poddawanejhydropikingowi wykazały, żew zimie brzany trzymały się głównego nurturzeki i nie migrowały. Na wiosnę częśćosobników podeszła ok. 200 m w górę rzeki,podczas gdy inne osobniki spłynęły ok.2,6 km w dół rzeki do tarlisk. Średni rocznyzakres „domu” (home range) wynosił 1,5km w jednym miejscu rzeki (1,05-4,0 km)i 12,5 km w innym miejscu (5,9-27,3 km)(Vocht i Baras 2005).Hvidsten (1985) przytacza duże stratyłososia atlantyckiego 0+ w wyniku hydropikówod 30 m 3 /s do 110 m 3 /s na rzeceNidelva w Norwegii. Młode łososiowate(łosoś, pstrąg źródlany) często czekająz ucieczką aż wynurzy się ich płetwagrzbietowa z wody i nie zawsze ucieczkana głębszą wodę staje się możliwa (Saltveiti inni 2001).Tempo redukcji przepływu (i w konsekwencjigłębokości rzeki) od 0,3 do 1,4cm/min nie prowadzi do redukcji ilości wyrzuconychryb. Dopiero rozłożenie tempazaniku przepływu z 70 m 3 /sek do 30 m 3 /sek w czasie ponad 2,5 godziny, redukowałostraty narybku łososia na kamieńcachrzecznych (Halleraker 1999). Augustyni Bartel (2007) tak opisują skutki przepływówpulsacyjnych poniżej wyrównawczegozbiornika w Sromowcach Wyżnych(poniżej Czorsztyna): „od maja do październikakażdego roku przepływy wód sąregulowane w zakresie od 9 m 3 s –1 w nocydo 25–45 m 3 s –1 w dzień. W ciągu 10 minutdochodzi do zmian poziomu lustrawody w pionie do 60 cm i 2–6 m na ławicachżwirowych w poziomie. Tak szybkimzmianom nie są w stanie się przeciwstawićstadia juwenilne (narybek) ryb rzecznych,które ze względu na swoje małe rozmiarywybierają na swoje siedliska bardzo płytkieprzybrzeżne strefy rzeki”.3. Gatunki dwuśrodowiskowe – gatunki odbywające wędrówkimiędzy wodami morskimi a śródlądowymi.4. Gatunki potamodromiczne – gatunki odbywające regularnemigracje wewnątrz systemu wód słodkich.ZIELONA PLANETA 5(104)/2012 7