Kitabxanaşünaslıq və informasiya - Bakı Dövlət Universiteti

KİTABXANAŞÜNASLIQ VƏ İNFORMASİYA№ 3 2010Cəmiyyətin və insanın həyatında mühüm yer tutan mədəniyyət çoxşaxəlimürəkkəb bir fenomen olduğundan sistem kimi özünü göstərir. O, bir çoxxüsusiyyətlərə və funksiyalara malikdir. Qısa da olsa bu funksiyalardan bəzilərininəzərdən keçirək:1. Mədəniyyət formaca milli, məzmunca beynəlmiləl, ümumbəşəri xarakterdaşıyır. Dünya xalqlarının ayrı-ayrılıqda yaratdığı mədəniyyət eyni zamandadünya mədəniyyətini zənginləşdirir. Odur ki, ümumdünya mədəniyyətiniheç də bir xalqın sərvəti hesab etmək olmaz. Bu mədəniyyət ümumdünyaxarakteri daşıyan bəşəriyyətə məxsusdur.2. Mədəniyyətin insan amilinin formalaşmasında iştirakı funksiyası.Mədəniyyət cəmiyyətin tələbinə müvafiq olaraq insanların davranışını tənzimləyənmexanizmlər yaradaraq, insanın formalaşmasında yaxından iştirak edir.Mədəniyyətin mənimsənilməsi prosesində fərd şəxsiyyətə çevrilir.3. Mədəniyyətin ən fərqləndirici və yerdə qalan bütün funksiyalara təsirgöstərən funksiyası humanistlikdir. İnsan mədəniyyət və onun problemlərininmərkəzində dayandığından yaradıcı insanı və yaxud humanist funksiyasınımədəniyyətin əsas funksiyası kimi səciyyələndirmək zəruridir.4. Mədəniyyətin normativ (nizamlayıcı) funksiyası. İnsanların ictimai vəşəxsi fəaliyyətinin müxtəlifliyinin nizamlanması ilə əlaqədar əxlaqi və hüquqisistemlərə söykənərək qaydalar yaradır.5. Mədəniyyətin varislik funksiyası cəmiyyətin inkişaf prosesində özündənəvvəl yaranmış mədəniyyətin ən yaxşı cəhətlərindən bəhrələnərək, onuqoruyub saxlaması və gələcək nəsillərə çatdırılması ilə səciyyələnir.6. Mədəniyyətin funksiyalarından biri də onun sinkretizmi, yəni bölünməzliyidir.Mədəniyyətin inkişafının ilk mərhələlərində baş verən bu prosessonrakı mərhələlərdə də davam edir, biri-birini zənginləşdirirlər.7. Mədəniyyətin semiotik (işarələr) funksiyası mədəniyyətin ümumbəşəriinkişafına geniş təsir göstərən amillərdən biridir. Müasir şəraitdə işarə sisteminimənimsəmədən mədəniyyətin nailiyyətlərinə yiyələnmək qeyri mümkündür.Ədəbi dil milli mədəniyyətə qovuşmağın mühüm şərtidir. Təbiət elmlərinində özünün xüsusi işarələr sisteminin olması işarələr sisteminin öyrənilməsinizəruri edir.8. İnsan yaradıcı funksiya – mədəniyyətin mənimsənilməsi prossesindəfərd şəxsiyyətə çevrilir. Mədəniyyət sosial münasibətlərə xidmət etməklə insanlarındavranışını tənzimləyən mexanizmlər yaradır (2, 417).Mədəniyyətin göstərilən funksiyalarının hərtərəfli tədqiq edilib öyrənilməsionun ümumdünya mədəniyyətinin zənginləşməsində əhəmiyyətini aşkaraçıxarır. Bəşəriyyətin əldə etmiş olduğu maddi və mənəvi sərvətlərin məcmusuolan mədəniyyətin bir çox sahələri, növləri, formaları və tərkib hissələrimövcuddur. Mədəniyyət öz əməli fəaliyyətini bir çox mühüm və ayrılmaz tərkibhissələri vasitəsi ilə həyata kecirir.13