Kitabxanaşünaslıq və informasiya - Bakı Dövlət Universiteti

KİTABXANAŞÜNASLIQ VƏ İNFORMASİYA№ 3 2010hamısını ermənilər yığı Matenadarana aparıblar. Həmin kitabların aqibəti hələindiyədək heç kəsə məlum deyildir».1940-cı illərdə Axund Mir Məhəmməd Kərim Mircəfərzadə, SalmanMümtaz, Vəli Xuluflu və neçə-neçə digər Azərbaycan ziyalılarının özləri iləbərabər onların yaratdığı və topladığı kitablara da ölüm hökmü verilmişdir.Belə hökmün «urbanlarından»biri də Əbdülqəni Nuxəvi Xalisəqarızadəninzəngin kitabxanası olmuşdur. 1920-ci ildə ölkəmizdə hakimiyyəti ələ keçirəndinsiz və imansız bir rejim, əsrlər boyu insan zəkasının yaratdığı şəfqətli vəişıqlı abidələrə əl qaldıra bildi. Hazırda Əlyazmalar İnstitutunda saxlanılancildləri qopmuş və ya çürümüş, vərəqləri və ya özü dağılmış, vərəqləri rütubətdənsaralmış, qurdlar yemiş, alovların amansız dilindən xilas olsa da birhissəsi yanaraq «şikəst» olmuş əlyazma abidələrini gördükcə onların hansı şəraitdəsaxlandığı və hansı «məhrumiyyətlərə» məruz qaldıqlarını təsəvvür etməko qədər də çətin deyildir. Əbdülqəni Nuxəvinin kitabxanasından əldəedilmiş əlyazmalar arasında da belə «yaralı» abidələr az deyildir. Bəs buabidələr alimin kitabxanasından necə əldə edilmişdir?Əbdülkərim İmanzadənin verdiyi məlumata görə XX əsrin ilk onilliklərindəSalman Mümtaz və V.Xuluflu Əbdülqəni Nuxəvinin kitabxanasındançoxlu əlyazmalar aparmışdır. Lakin həmin abidələr bir daha kitabxanaya qaytarılmamışdır.Əbdülkərim İmanzadə qeyd edir ki, Əbdülqəni Nuxəvininkitabxanasından əlyazma və əski çap kitablarını arabalara dolduraraq aparıbmeydanda yandırdıqlarını mən öz gözlərimlə görmüşəm. Onun dediyinə görəkitabxanadan mal damında, evin çardağında gizlədilmiş və ayrı-ayrı əllərdəqalmış əlyazmaları bu faciədən xilas olmuşdur. Onun kitabxanasına mənsubolan onlarla əlyazmaları Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının müxbirüzvü Ə.Dəmirçizadənin kolleksiyasından əldə edilmişdir. Alimin kitabxanasındanolan 30-a yaxın əlyazma isə Mingəçevirdən vaxtilə ondan təlim almıştələbəsinin kolleksiyasından, bir sıra əlyazması isə Azərbaycanın müxtəlifbölgələrindən tapılaraq gətirilmişdir.Deyilənlərlə yanaşı qeyd etməliyik ki, Şəkidə ayrı-ayrı adamların kolleksiyasındanəinki Əbdülqəni Nuxəvinin kitabxanasına aid olan əlyazmalar,hətta onun bir sıra əsərlərinin əlyazmaları da vardır. Həmin əsərlərdən biriŞərq poetikasına həsr edilmişdir. S.İmanzadə tərəfindən iki nəfis tərtibatı əlyazmakitabı S.Peterburqdan «Ermitaj» muzeyinə verilmişdir. Alimin əlyazmalarındanDağıstanda, S.Peterburqun Saltikov-Şedrin adına kitabxanada, eləcədə Türkiyə kitabxanalarında çoxlu nüsxələr saxlandığı müəyyən edilmişdir.Əbdülqəni Nuxəvinin kitabxanasından ayrı-ayrı əllərdə qalmış əlyazmalarınaxtarışı indi də davam etdirilir. Hal-hazırda Xalisəqarızadənin kitabxanasındanAzərbaycan MEA Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunda Azərbaycan vəbaşqa Şərq klassikləri əsərlərinin yüzlərlə dəyərli, bəzilərinin isə yeganəəlyazma nüsxələri saxlanılır və tədqiq edilir.64