DITURIA

Shkruan:Shaban CakolliROLI I DIASPORES ME BOTEN E QYTETERUARPERENDIMORESiç dihet kombi shqiptar i ndarë në disa shtete në Ballkan,ipërket popujve që kanë diasporë të madhe e cila sidomos nëdhjetëvjeçarët e fundit ka luajtur një rol të jashtëzakonshëmme kapitalin e vet financiar të gjithë hapësirës shqiptare,edhepse asnjëherë nuk ka gëzuar përkujdesjen e shtetit të vet nëmasën e merituarDiaspora shqiptare mund të loz një rol tëmadh për ofrimin e shtetit shqiptar me botën e qytetëruar perendimorenë ofrimin politik,kulturor dhe ekonomik.Ndoshtanjë kohë këndi nga shikoheshin shqiptarët në diasporë ishte ierrët,por për të dalur nga ky kënd errësire mërgimtarët intelektualkanë derdhur mund,për të ndriquar anën e tyre,dhe deriaty u desh një kohë që Evropianët të kuptonin se shqiptarëtishin në anën e lirisë,kurse në anën e robërisë ishte ish-mikjae tyre që nuk po lente gur pa lëvizur,për të mbajtur popuj tërobëruar.Para syve të botës sot mërgimtarët tanë shihen nërrafshin ozitiv,me një imazh të cilin ua ofruan njerëz të profesionalizuarqë gjetën mekanizma të i bashkojnë shqiptarëtngado që ishin të shkapërderdhur dhe rreth çështjes kombëtareishin këmbëngulës,të bashkuar në një gjuhë dhe një qëndrim..Qëllimi i tyre ishte i qartë,fillimisht kryerja e detyrimeve kombëtaredhe më pas integrimi i tyre me kulturën e shteteve kuishin strehuar.Dhuna e egër serbe,që u ushtrua mbi shqiptarëtsidomos gjatë dekadës së fundit,që synim kishte lëkundjenrespektivisht dëbimin e sa më shumë shqiptarëve nga trojetetyre,i detyroi shumë shqiptarë të braktisin trojet e veta,dukeu detyrua të kërkojnë strehim në shumë vende të Evropës.Shqiptarët ngado që mërguan,veq obligimeve të tyre familjaredhe kombëtare shfrytëzuan rrugë dhe mjete,mes të cilavetërheqnin vemendjen tek popujt mikpritës për problemin e tyrekombëtar.Atë botë shqiptarët do të jenë strehuar në disa vendeEvropiane që vërtetë kanë mundur të jenë djepe të demokracisë.Këtovende të demokracisë që u treguan vende të hapuraemigrimi dhe integrimi ua mundësuan shqiptarëve që tëintegrohen në shoqërinë e tyre,të profesionalizohen në shumëfusha,të fitojnë eksperienca nga më të ndryshmet,eksperiencakëto që sot është shumë e rëndësishme të barten në atdheuntonë,por këto eksperienca në atdhe do të i bartin vetëm ata qëjanë të nxitur nga dashuria për atdheun,kurse ata që në rendtë parë kanë fitimin material,duhet të vazhdojnë edhe mëtej veprimtarinë e tyre në mërgim.Ndër vendet e hapura përqytetarët e huaj ishte edhe Gjermania,e cila u hapi portën dhei strehoj shqiptarët në ato kohë të vështira dhe u la rrugë tëhapur për integrim në shoqërinë gjermane.Gjermania e hapurpër të huajt sot ka 7,3 milion qytetarë të huaj nga Evropa emë gjërë,edhe pse për shqiptarët nuk ka statistika reale,porfjala është për disa qindra-mijëra mërgimtarë shqiptarë,qëkëtu jetojnë me statuse të ndryshme.Shqiptarët e interesuare kanë gjetur vetën në integrimin e kulturës gjermane,nga seqdo vend mikpritës është i hapur për të huajt në integrim meshoqërinë e tyre,vetëm për ata që ofrojnë interesim e kushtepër integrim.Do të ishte në interes të të gjithë shqiptarëve qëjetojnë në Gjermani,të gjejnë vendin e tyre në integrim meshoqërinë gjermane.Letërsia,kultura,tradita,kënga e valljajonë popullore,janë dokumentet e gjalla,që në thellësinë eshekujve kanë bërë lidhjen e urave të miqësisë ndërmjetpopujve,njohjen dhe shkëmbimin e kulturave të ndryshmepopullore.Takimet e përbashkëta,aktivitetet e përbashkëta tëshoqatave të ndryshme shqiptare,me organizata të ndryshmegjermane janë shumë të nevojshme,sepse kështu dëshirat eshqiptarëve,do të bëheshin pjesë e dëshirave gjermane,dheanasjelltas..DELVINA KËRLUKUINSTITUCIONE PA EDUKATË!Institucioni si objekt, organizëm shtetëror a shoqëror, zhvillon veprimtarinë e vetnë një veprimtari të caktuar. Aty ‘luhet’ një mënyrë e jetesës ose sjelljeve që ështërregulluar sipas disa ligjeve, normave e zakoneve të vendosura brez pas brezi nënjë shoqëri, të një populli a të një shtrese shoqërore. Aty vihen njerëz me shkollë tëlartë, specialist, për disa degë të ndryshme…Në dukje Institucioni në ditët e sotme,po ndërtohet, zbukurohet, riparohet. Gjithçka e bërë me dukje moderne.., për t’uintegruar…Institucionet komuniste, për dallim nga institucionet tona demokratike,integruese, kishin një pamje të zymtë, që sa më afër që t’u afroheshe, aq më shumëtë trishtonin, të zinte ankthi... Madje tek i afroheshe derës së drurit, të dukeshtederë e kalbur nga reshjet e shiut. Por e zbukuronte roja me një veshje të gjelbër ‘tëhidhur’, por që e gjelbërta të jepte një farë fryme jetese. E diku, diku e kaltër, qësimbolizonte seriozitet deri në atë pikë, sa që të mbushesh... Përshëndeteshe dheshpalosje shkakun pse kërkon të vizitosh institucionin X! Pasi tejkaloje hapin eparë, ballafaqoheshe me rojtarin, në hyrje të saj parafytyroje ferrin, një tunel plothije terri. Qetësi absolute. Rregullore me shkrim të varura anash mureve, dhe nëskaj altoparlantë, që po të vinte zëri nga aty, dëgjoheshte sikur po flitet përballënjë populli të gjërë, të dalë në ‘miting’...Në njërën anë të murit kishte vetëm dyxhama, ku vetëm ‘xhuxhët’ mund ta nxjerrnin dorën nga aty, njeriu normal jo. Porzëri të vinte i sforcuar, dhe prandaj përgjigjen e merrje. Përgjigje e cila tregonteditën e takimit, datën, orën, minutën, sekondën... Tek vinte ajo ditë e përcaktuar, ikryeje të gjitha detyrimet. Mos kryerja e këtyre ndodhte vetëm nëse personi kërkues,refuzonte atë ditë, dhe kjo vetëm në rast se i ka ndodhur diçka. Por që kishte tëdrejtë të ripërsërite kërkesën. Mundësi të cilat kënaqnin nevojat e klientëve... Nëatë kohë klienti indetifikoheshte si ‘mbret’, edhe pse konkurencat e privatizmit ishintë pakta. Po që kishte përparësi klienti... Personeli i vënë në institucion, klasifikoheshtesipas gradës së shkollimit dhe përputheshte pozita me shkallën e shkollimitdhe lëmia me profesionin e punonjësit, gjë që e bënte më të fuqishëm procesin epunës në atë institucion. Padyshim që të arrish të punosh në institucionet e larta,posaçërisht në ato institucione ku varet jeta e njeriut, në institucionet shëndetësore,ku mjeku ka përgjegjësi mbi pacientin (klientin), ishte një peripeci dhe një sukses imadh. Aty, përpara se punonjësi të merr kompetenca mbi atë punë, ai kalonte fazapërshkallëzimi, duke u testuar si dhe duke dhënë betimin e Hipokratit! Rregulloretishin të parapara qysh në hapin e parë ku shkruhej: ‘Çdo kush që shkel rregullorete institucionit, dënohet deri në heqjen e vendimit të punës, aq më shumë kur bëhetfjalë për shkeljen e të drejtave të pacientit (klientit), dënohej deri në burgosje...’Sotnë shekullin XXI, ku liria e fjalës ka marrë tatëpjetën, nuk mat edhe fjalën e keqeqë e mbajnë në fjalor punonjësit institucional. Nëse dikush do prekeshte nga ky‘virus’ i fjalëve ofenduese, do të kërkonte të rikthente kohen. Kohë e cila përmbantediktaturë dhe rregulla, aq më shumë frenimin e fjalëve. Po më rikujtohet proverbi,“mos ia shiko gunën, po shikoja punën”. Institucionet në ditën e sotme kanë marrëbukurinë e shtëpive presidenciale, kushte të favorshme, ambient plot dritë, foteletë buta, të rehatshme, tryezë pune e ndarë në tre pjesë. Sapo të shtypësh butonin,s’ke nevojë që të zgjatesh të marrësh stilolapsin, po vetë të vjen në dorë. Poshtëtryezës kaloriferë, ngrohës e ftohës. Këto janë vetëm në dukje, po t’i shijosh do tëndjehesh më mirë, më komod! Por, qe do, ajo që na dallon nga sistemet tjera ështëse personeli brenda këtyre institucioneve komode dallon në sjellje, në paraqitje, nëpërkujdesje, në fjalë. Fjalë të cilat të ofendojnë aq rëndë, sa që s’ke pikë gjaku që tëfunksionosh e t’iu përgjigje ose t’i kundërshtosh. Nga që jeta e tyre (klientëve) varetnga punonjësi, ato bëhen gjakftohtë, deri në atë pikë sa që gëlltisin fjalët e tyre.Dhe ajo që e bën të dallueshëm njeriun e dikurshëm moral, nga njeriu i sotshëmamoral, është respekti ndaj klientëve, posaçërisht pacientëve më të vjetër që presinme orë të tëra, vetëm për një vizitë te mjeku. Ky i fundit, Zotëria, nga që i ka dal‘nam’i, se përfill kohën, klientët, punon për qejfin e vet. Ndërsa të menaxhuarit epunës, gjegjësisht të klientëve në pritje, e merr përsipër ndihmësja! Menaxhimi ipunës në ditët e sotme, posaçërisht në institucionet shëndetësore, kërkon principe,rregulla, etj. Nëse doktori parashikon që në ditë mund t’i trajtoj 10 pacientë,atëherë ndihmësja të njëmbëdhjetin ta përcjell në shtëpi, duke e urdhëruar që tëmos pret dhe të vijë nesër në orar të paracaktuar. Vetëm nëse është urgjentë, tëmerret para rendit. Por ja që rrallë ndodhin nëpër institucione ky lloj i menaxhimittë punës, kohës, etj..Jo menaxhimi i mirë, rezulton deri te paedukata e personelit.Ndërsa pacientët, fatkeqësisht, ndodh që edhe të alivanosen nga pritja e gjatë...3