Browse publication

się rządzą zwierzęta drapieżne, jest to zaś rzeczywiście aż do dziśpanująca teoria nowożytnej szkoły niemieckiej, której ojcemi głową właśnie wspomniany Luden, tylko że za jego czasównie występowała ona tak nago, ale odziana dziurawym płaszczemsofizmów i frazesów. Dziś przy dalszym rozwinięciu systemu powiadapan profesor Leo' bez ogródki, że pewne narody, a zwłaszczasłowiańskie (dawniej było tylko łotyckie), odebrały od Opatrzności— ale co ja gadam o Opatrzności, przepraszam! — że narodysłowiańskie mają w układzie ekonomicznym ludzkości przeznaczeniebyć nawozem, mierzwą dla nas szlachetniejszych —naturalnie, że nie innych, jak Niemców [...]" (s. 44, 45—46).Z nie mniejszą odwagą krytykował pisarz praktykę administracjipruskiej z okresu Bismarcka. Głównie ubolewał nad stanemszkół, które — po wyrugowaniu z nich języka polskiego —uczyniono jednym ze sprawnych instrumentów bezwzględnejgermanizacji. W licznych przypadkach jego reportaż miał nawetwalor — używamy aktualnie przyjętej terminologii — doraźnieinterwencyjny, zwłaszcza kiedy piętnował nadużycia skrajnie szowinistycznychrejencji w Toruniu i Kwidzyniu.Nie starał się zaś skrywać patriotycznego zadowolenia, mogącprzedstawić fakty dalszego rozwoju i umacniania polszczyzny.,,Z tym wszystkim Toruń nie był, nie jest i nie będzie nigdy,przenigdy miastem czysto niemieckim — donosił o fiasku zabiegówgermanizatorskich rejencji toruńskiej. — Trzymając siętylko czasów dzisiejszych — co do przyszłości, to zadanie dlanaszej potomności! — przyznać muszę, żem się niemało zdziwił,poznając w Toruniu miasto prawie zupełnie polskie: wszędziepo sklepach rozlega się język polski, po wszystkich sklepachi hotelach rozmówisz się po polsku, bo nie tylko wiecha i godłarzemieślnicze z napisami polskimi liczniejsze, aniżeli w Chełmnie,ale nawet afisze polskie na rogach ulic nierzadkie" (s. 305).Natomiast na konstatacjach społecznych i politycznych zaważyłprzed chwilą już odnotowany klerykalizm pisarza. PoglądDamrota na sytuację społeczną Pomorza, wzajemne powiązaniaklas, obowiązującą hierarchię oraz charakterystykę poszczególnychgrup socjalnych można wypreparować przede wszystkimz ,,listu" drugiego, pisanego z Kościerzyny.Utarła się opinia, jakoby w pracach Damrota z lat później-