WAT S. 2 - Wojskowa Akademia Techniczna

42 Z kart historiisie D e m D z i e s i Ą t DW a la t a te m UW październiku 1939 r. było już powszystkim: czwarty rozbiór Rzeczypospolitejstał się faktem. W 72. rocznicęowego wydarzenia należy przypomnieć,że oprócz Niemców i Sowietów,w agresji na Polskę brali udział równieżSłowacy, Ukraińcy i Litwini.Sowiecki plakat propagandowyz 1920 r.: „Jaśnie wielmożna Polska– ostatni pies Ententy... Śmierćjaśnie wielmożnej Polsce”Wymowny sowiecki plakat propagandowyz 1939 r.Dziś już rzadko kto pamięta, że w lipcu1939 r. rząd słowacki zezwolił Niemcomna zmagazynowanie w pobliżu granicyz Polską zapasów bomb i paliwa oraz narozmieszczenie jednostek lotniczych. Zespołyłącznikowe Wehrmachtu i Luftwaffeotrzymały zgodę na koordynowanie ataków,w tym lotniczych, na Kraków i Warszawę.30 sierpnia 1939 r. pełniący funkcję prezydentaRepubliki Słowackiej ks. Jozef Tisooświadczył publicznie: „Jesteśmy przygotowanido marszu z Niemcami”.Słowacja postawiła do działań wojennychkorpus liczący trzy dywizje piechoty:1. dywizję o kryptonimie „Jonosik”, 2. „Škultéty”,3. „Rázus” oraz tzw. grupę szybką„Kalinčak” z dywizjonem zmotoryzowanymi pociągiem pancernym. Korpus miałwspółdziałać i osłaniać wschodnie skrzydło14. armii niemieckiej.Słowacy uderzyli na Polskę 1 września1939 r. o godzinie ósmej rano. Działali nakierunkach operacyjnych: Zakopane – Bukowina– Jurgów, Piwniczna – Nowy Sącz– Grybów – Tylicz oraz Komańcza – Sanok– Lesko – Cisna. Szczególnie zacięte bojetoczyli z polskimi oddziałami na Podhalu;w rejonie Piwnicznej zostali odrzuceniprzez część baonu KOP „Żytyń”; 1. dywizjanacierała na Harklową, Ochotnicę, Kluczowice,Jaworki i Podolska, zajęła Czorsztyn,a wspólnie z niemiecką dywizją górską,Krościenko. Oddziały słowackie wtargnęłydo Jamna, Jaworek, Tylicza, Nowej Białej,Ochotnicy, Kamienicy i Zalesia. Dywizjawzięła do niewoli ponad 1500 polskich żołnierzy.Zdarzały się przypadki rozstrzeliwaniajeńców; przed samym uderzeniem naPolskę – nawet akty terrorystyczne.2. dywizja z grupą szybką rozpoczęłydziałania 8 września 1939 r. jako odwód,w walkach nie uczestniczyła. 3. dywizja maszerowałana Jasło, Krosno i Sanok. W walkachdywizje poniosły straty: 18 zabitych,46 rannych i 11 zaginionych. Lotnictwoatakowało m.in. walczący po stronie polskiejLegion Czechosłowacki.11 września 1939 r. rząd słowacki ustanowiłodznaczenie za męstwo w kampaniipolskiej, tj. „Słowacki Krzyż Wojskowy” orazpamiątkowy medal za walki „Jaworzyna –Orawa”. Pod koniec miesiąca Słowacy urządziliw Zakopanem defiladę zwycięstwa.Obok Słowaków, w ramach 14. armiiniemieckiej, w inwazji na Polskę uczestniczyłteż tzw. Legion Ukraiński – „Berg--Bauern Hilee” (BBH). Został sformowanyw Medzilaborcach na Słowacji i uzbrojonyprzez Niemców po zawarciu porozumieniamiędzy Abwehrą a Organizacją UkraińskichNacjonalistów (OUN). Od 9 września1939 r. działał m.in. na kierunku słowackiej2. dywizji „Škultéty”, szedł przez Sanok,Lesko, Ustrzyki Dolne, Sambor i Baligród,część jego oddziałów pomaszerowała naStryj. W walkach Ukraińcy zdobyli 7 polskichdział, 80 karabinów maszynowych,3000 karabinów i 54 samochody. Po zajęciuLwowa przez armię sowiecką, Legion zostałwycofany do Krosna, następnie do Zakopanego,do ukraińskiej szkoły policyjnej o nazwie:„Ukraińska Sotnia Szkoleniowa”.Niezależnie od tego, OUN i samorzutnieludność ukraińska – w porozumieniuz Abwehrą i samodzielnie – usiłowali wzniecićw południowo-wschodnich województwachrebelie, mające na celu przejęcie władzy,wymordowanie Polaków, głównie osadników,ziemiaństwa i inteligencji. W tymcelu Ukraińcy powołali tzw. oddziały porządkowei specjalne, któreod 6 do 10 września 1939 r.próbowały prowadzić akcjedywersyjne, atakować oddziałypolicji i Wojska Polskiego.Tak było m.in. w Stryju,Mikołajewie, Żydaczowie,Samborze, Jaworniku Ruskimi Rzęsnej Ruskiej, w Podhorcach,Borysławiu, Truskawcu,Mraźnicy, Żukotynie, Uryczu,Szczercu i w wielu innychmiejscowościach. Skutkiowych ataków były tragiczne,m.in. w Żydaczowie, w wynikuzaciętych walk, policyjnagrupa interwencyjnaponiosła stratyw liczbie 12 zabitychi 31 ciężkorannych. Jasne, żew warunkach wojennych,bojówkarze schwytani z broniąw ręku byli traktowani bezpardonowo –tak samo, jak niemieccy dywersanci z tzw.„piątej kolumny” i „Selbstschutzu”. Niestety,wielu działaniom ukraińskim nie udało sięzapobiec; ich eskalacja, już niczym nie krępowana,nastąpiła po wkroczeniu na Kresy17 września 1939 r. wojsk sowieckich.Również po wkroczeniu Sowietów, napółnocno-wschodnich Kresach wojska litewskiezajęły Wilno; w dniach 27-28 października1939 r. na granicy polsko-litewskiejodbywały się „uroczyste” piłowaniaszlabanów oraz „uroczyste” wycofywaniez miasta oddziałów armii czerwonej.Po kilkudziesięciu latach od września1939 r. Europa niechętnie pamięta, że zostaliśmyzaatakowanize wszystkichstron. Cowięcej, tu i ówdzie,i corazczęściej pojawiająsię insynuacje,że towłaśnie Polskasprowokowaławybuch wojny(sic!). Wniosekz tego, że niezwykleprzewidującybył MarianPodkowiński,autor książkipt. GdybyPolska nie byłauparta wydanejw 1976 r. Zaiste,Rosyjska publikacja z 2009 r.Dimitrija Żukowa pt. Polska– pies łańcuchowy Zachodu.Autor przypisuje Polsce odpowiedzialnośćza wybuchII wojny światowej. Podobnegozdania był m.in. szefdziału naukowego InstytutuHistorii Wojskowej rosyjskiegoministerstwa obronypłk dr. Siergiej N. Kowalowcoraz więcej zagranicznych badaczy zadajepodobne pytania, ale na pewno stawia niewłaściweodpowiedzi.Andrzej ZiółkowskiPrzed uderzeniem na Polskę. Naczelny dowódcawojsk słowackich gen. F. Čatloš w rozmowie z niemieckimgenerałem E. EngelbrechtemFot. Archiwum autora