MỘT SỐ ÐẶ C ÐIỂM TIÊU BIỂU VỀ LÀNG VÀ QUAN HỆ ... - Trang chủ

Trong điều kiện đất đai chật hẹp, ý thức tư hữu cũng sớm xuất hiện. Đồng thời, để tự bù lấpnhững thiếu hụt về tài nguyên và hàng hoá tiêu dùng trong nước họ cũng phải đẩy mạnhquan hệ thương mại với bên ngoài.II. Ở Việt Nam, những năm gần đây một số nhà nghiên cứu thường hay nhấn mạnhđến khái niệm "hội nhập" hay "sự hội nhập của châu Á". Do nội dung của bài viết, tôi khôngbàn đến nội hàm của khái niệm đó và việc sử dụng khái niệm "hội nhập" đã thoả đáng vàđúng với thực tế lịch sử của từng nước hay chưa. Nhưng, nếu như quá nhấn mạnh đến phongtrào cải cách ở châu Á thế kỷ XIX với tư cách là biểu hiện tiêu biểu của tiến trình giao lưu,tiếp xúc văn hoá Đông - Tây thì một mốc thời gian được đưa ra như vậy là tương đối muộn.Thực ra, sự giao lưu giữa các nền văn hoá thậm chí giữa các châu lục đã từng diễn ratrong lịch sử từ rất sớm. Người ta đã tìm thấy một số hiện vật được chế tác bằng đá, thuỷ tinhđặc biệt là thuỷ tinh gia dụng, đồng và gốm trong các di chỉ khảo cổ học ở Đông Nam Ákhông mang nguồn gốc bản địa. Hơn thế nữa, sự hiện diện của các công trình kiến trúc kỳ vĩnhư: Borobudur (Indonesia), Angkor (Campuchia) hay quần thể Shimhapura - Mĩ Sơn (ViệtNam) và nhiều công trình văn hoá khác là những minh chứng cho thấy quá trình tiếp giao vănhoá thường xuyên, lâu dài giữa các dân tộc.Khi viết về lịch sử thương mại quốc tế, nhà khoa học Nhật Bản, học giả Nhật BảnShigeru Ikuta đã cho rằng trong khoảng từ giữa thế kỷ thứ II TCN đến năm 450, các tuyếnbuôn bán nối liền Trung Quốc và Ấn Độ đã được thiết lập. Trong đó, mạng lưới giao thươngtrên biển đã trải dọc theo dải bờ biển vùng Đông Dương, qua bán đảo Mã Lai rồi tới ẤnĐộ (10) . Trên con đường buôn bán quốc tế đó, một số cảng thị đã xuất hiện và trở thành trungtâm kinh tế, chính trị quan trọng nhất của các quốc gia cổ Đông Nam Á.Như vậy là, trước thời Đường (618-907) các tuyến buôn bán quốc tế đã được xác lậpvà chúng đã đặt cơ sở cho sự hình thành "con đường tơ lụa trên biển" sau này. Các phát hiệnkhảo cổ học ở miền Nam Thái Lan, Óc Eo và Cù Lao Chàm (Việt Nam), những địa điểmđược coi là rất có ý nghĩa trên hệ thống buôn bán đó, càng tạo thêm những cơ sở chắc chắncho lý thuyết về một "con đường tơ lụa trên biển" chạy xuyên qua nhiều nước Đông Nam Á.Trong những hiện vật tìm được ở Cù Lao Chàm (Quảng Nam, 1998 và 1999), ngoài gốm sứTrung Quốc và Islam, còn có một số mảnh thuỷ tinh đặc biệt quý hiếm có thể là từ Ai Cậpđưa tới có niên đại khoảng thế kỷ IX. Những phát hiện đó đã góp phần củng cố quan niệmcủa một số nhà khoa học về sự thay thế của các thương nhân khu vực Tây Á đối với ngườiẤn trong quan hệ thương mại với Trung Quốc và Đông Nam Á từ sau thế kỷ VI. Sự thay đổiđó, cùng với những nguyên nhân nội tại khác, khiến cho một số vương quốc như: Champa,Phù Nam, Srivijaya - Sailendra... mất dần đi vai trò trung tâm thương mại ở khu vực. Trongđó, có vương quốc đã từng đóng vai trò là "Trung tâm thương mại liên thế giới" và chiếm vịtrí nổi bật ở khu vực Đông Nam Á trước thế kỷ thứ X (11) .Cũng từ thế kỷ VIII, các thương nhân người Hoa bắt đầu thâm nhập mạnh đến khuvực thương mại Đông Nam Á và lại dần thay thế vai trò của các thương nhân Arập, Ba Tư.Tuy nhiên, do điều kiện hàng hải lúc đó, các thuyền mành Trung Hoa, dù muốn, cũng khótiến vào các thương cảng ven Ấn Độ Dương và thế giới Arập. Do đó, mặc nhiên Đông NamÁ với lợi thế của eo biển Malacca, đã trở thành trạm trung chuyển hàng hoá giữa hai khu vựcĐông Bắc Á và Tây - Nam Á. Rõ ràng là, quá trình thâm nhập thị trường trực tiếp đó củangười Hoa càng khiến cho vai trò thương mại của các quốc gia Đông Nam Á ở vị trí thứ yếuvà thụ động. Nhiều cảng thị thực tế chỉ là các trung tâm buôn bán địa phương, nơi lưu trú, thugom, cung cấp hàng hoá cho các thuyền buôn ngoại quốc do thương nhân Hoa kiều chi phối.