TÜRKİYE ÖZEL OKULLAR DERNEĞİ OKUL ve EĞİTİM

TÖZOK
4. uyarı arayışı (aynı veya benzer ortamlardan sıkılma, yeni yerler ve objeler keşfetme)
5. antikacılık (eski değerleri tanıma, yordama, sevme, sayma ve bağlanma)
6. mahremiyet arayışı (istenmeyen uyarı ve kişilerden kendini koruyabilme, istendiğinde
yalnız kalabilme)
7. mekanik yönelim (nesnelerle uğraşmada başarı, kavrama, onarma, benzerini
yaratma, vb.)
8. çevresel yetkinlik (çevrede yön ve yer bulma, sınırları zihinsel olarak çizebilme,
sahiplenme, yer edinme, egemen olma ve tarif edebilme, vb.) gibi boyutlardır.
Bunlardan pastorallik: doğal çevreye ve açık alanlara karşı insanda doğuştan var
olan bir duyarlılığı anlatır. Pastorallik, kentsellik ve çevreyi uyumlandırma isteği bir
yandan soy-sürdürme gibi biyolojik bir gereksinmenin, diğer yandan güvenlik gereksinmesinin
uzantılarıdır. Uyarı arayışı ise estetik, entelektüel ve duygusal gereksinimlerin
uzantısıdır. Antikacılık ait olma gereksiniminin bir uzantısı, geçmişe, eski moda ya
da geleneksel nesnelere karşı insanın duyduğu yakınlık ve bağlılıktır. Anı biriktirme
ve saklama şeklinde ortaya çıktığı gibi, doğrudan fiziksel çevrenin restore edilerek
korunması şeklinde de ortaya çıkmaktadır. Mahremiyet saygınlık gereksiniminin bir
uzantısı olup insanın diğerleri ile olan ilişkilerini denetim altında bulundurma
isteğidir. Mekanik yönelim kendini kanıtlama gereksiniminin dışa vurma biçimidir.
Mekanik olgulara ve yöntemlere duyulan ilgi; el-kol ile gerçekleştirilen etkinliklerden
hoşlanma şeklinde anlaşılabilir. Çevresel yetkinlik boyutu ise doğrudan tanıma
yoluyla çevreye egemen olma ve içinde kendini güvende hissetme gereksiniminden
kaynaklıdır; doğal veya insan elinden çıkmış çevrelerde kolayca yön bulma, doğru
yere yönelme, aradığını çabucak bulma ve içinde rahat hareket edebilme becerilerini
kapsar. Bu beceriler geliştikçe kişi kendini çevre içinde güvende hisseder.
Sınırlı alan belirleme yoluyla kişi rahat edebileceği bir alanın da sınırlarını çizer.
Özgürlük duygusu, kendi sınırlarını çizme becerisi kazanmada çok etkilidir. Örneğin,
Summerhill Okulu böyle bir ortamdır. Summerhill yılda 70-90 arasında öğrenci alan
ve tam zamanlı 12 öğretmen barındıran, 1921 yılında kurulmuş bir okuldur. 24 saat
eğitim veren okulda tüm çocuklar yatılı olup her yaş grubu farklı bir kümede barınır.
Çocukların baskı altında öğrenmesindense özgürlük içinde öğrenmelerinin daha
kolay, rahat ve kalıcı olduğu felsefesinden hareket eden bu okulda tüm müfredat
seçmelidir ve öğrenci kendi zamanını nasıl kullanacağını kendi düzenler. Diğerleri
neyle meşgul olursa olsun bu okulda her zaman belli bir işle uğraşan küçük gruplara
rastlamak doğaldır. Bir ders esnasında sıkılan çocuk ortamı terk ederek oyun
oynamaya gidebilir. Sürekli hareket halindeki bu okulda gürültü her zaman vardır.
Rekreasyon alanları çok boldur ve barınma üniteleri arasına dağılmış durumdadır.
Okulda belirli olan tek şey işlevlerin yeridir. 10 Sınıfta oynanmaz, avluda oynanır.
Koridorda koşulmaz, spor salonunda koşulur, gibi… Kendi özgürlüğünü kendi tayin
eden bu çocuklarda sınır kavramı çok güzel gelişir. Kamusal açık alandan çok, özel
ve özelleşmiş alanlara sahip olan bu okulda çocuk ve mekân sürekli diyalog
halindedir. Mekân sentaksı kavramıyla uğraşan araştırmacılar mekânsal yapıyı
harekete bağlı diyagramlarla tanımlamışlardır. 10
10 http://en. Wikipedia.org/wiki/Space_syntax
Okul ve Eğitim 79