İSTANBUL TARİH DERGİSİ

More documents

Recommendations

Info

Araştırma DOĞU İLE BATININ BULUŞTUĞU NOKTA GALATA KÖPRÜSÜ Şehirlerin hem siluetinde hem de tarihinde köprülerin son derece önemli bir yeri vardır. Suyun ve denizin mebzul bulunduğu İstanbul’da da elbette köprüler ana konuların başında gelecektir. Nitekim yakın bir zaman önce üçüncü boğaz köprüsünün kullanıma açılması ve tarihi Galata Köprüsünün kaldırılması, İstanbul’un köprü macerasını bir kez daha gündemimize taşıdı. İstanbul köprüler açısından dünyanın nadir şehirlerinden biridir: Bir tarafta Asya’yı Avrupa’ya taşıyan köprü ve geçitler bulunur. Diğer tarafta iseGalata’yı İstanbul’a bağlayan köprüler vardır ki; bunlara yakından ve dikkatle bakılırsa, sadece insan ve vasıta taşımadıkları görülür. Aynı zamanda “geleneksel doğu” ile “modern batı” arasında bir “köprü” vazifesi de yaparlar. Haliç üzerine köprü yapma teklifleri Kesin olmamakla birlikte Haliç üzerine ilk köprü Bizans zamanında inşa edildiği bilinmektedir. Eyüp – Sütlüce arasında uzanan bu köprünün, Evliya Çelebi ayak kalıntılarını gördüğünü yazar. Haliç’in en dar yeri burasıdır (220 metre kadar). 1204 yılında İstanbul’u kuşatan Haçlılar Haliç’in yukarı kısımlarında bulunan bir taş köprüden bahsetmektedirler. Haçlıların gördüğü köprü, belki de Kâğıthane ile Alibeyköy dereleri arasında, köprü inşa etmenin nispeten daha kolay olduğu mahalde bulunmaktaydı. II. Mehmet 1453 yılında İstanbul’u kuşattığında, Haliç üzerinde ordu ikmalini kolaylaştırmak için geçici bir köprü inşa ettirmiştir. Bu köprünün fıçılar üzerine yerleştirilen ahşap bir döşemeden ibaret olduğu ve yan yana beş kişinin geçebileceği genişlikte yapıldığı tahmin edilmektedir. Ancak bütün bu teşebbüsler kalıcı yapılara dönüşmemiştir. Nitekim fetihten sonra, meşhur İtalyan ressam Leonardo da Vinci Sultan II. Beyazıt’ın Galata’yı İstanbul’a bağlayacak bir köprü kurma teşebbüsünde bulunduğunu haber alır. Buna dair hazırladığı projeyi bir mektupla sultana gönderir. Önemli Türkologlardan Franz Babinger, teklifi ihtiva eden ve Topkapı Sarayı’nda bulunan mektubu incelemiştir. Mektupta tarif edilen köprünün, Fransız Enstitüsü kütüphanesinde bulunan Leonardo da Vinci’nin el yazmalarında yer alan iki köprü çizimiyle uyumlu olduğunu ortaya çıkarmıştır. 74 İstanbul NİSAN 2017 Tarih
El yazmalarında bulunan çizimlerin yapılan teklif için birer eskiz çalışması olduğu düşünülebilir. 1503 tarihli olduğu tahmin edilen bu mektupta Leonardo, Sultan II. Beyazıt’a Galata – İstanbul arasında inşa edilebilecek köprüyü şöyle tarif etmekteydi: “Acizleri, efendimizin Galata’dan İstanbul’a bir köprü kurdurmak için teşebbüse geçtiklerini işittim. Lâkin bu işe ehil bir kimse bulamadıklarına muttali oldum. Bu işten anlayan kulunuz, arzularınızı tahakkuk ettirebilir. Köprü, yüksek bir kemer üzerine kurulacaktır. Fakat bu kadar yüksek kemerli bir köprü üzerinden kimsenin geçmek cesaretini göstermeyeceğini düşündüğüm için kenarlarını tahta parmaklıklarla örteceğim. Kemerleri o kadar yüksek tasarlamamın sebebi altından yelkenlilerin rahatça geçebilmeleri içindir. Efendimiz hazretleri irade buyururlarsa, Anadolu sahillerine kadar uzayacak, icabında açılır kapanır bir köprü dahi inşa edebilirim. Burada su daima hareket halinde olduğundan kenarların aşınmaması için bir çare düşündüm. Bununla su akıntısı dirsek ve kenarlara zarar vermeyecektir. İnşallah sultan hazretleri, bu aciz kulunun sözlerine inancını bağışlar da onu her zaman hizmetlerinde görmeği arzular ve cevap vermek lütuflarını esirgemezler.” Sultan’ın, Leonardo da Vinci’ye herhangi bir cevap verip vermediği henüz malum değildir. Ancak kesin olan bir şey var; köprü o devirde inşa edilmemiştir. Sultana sunulan bu projenin ne tür engellerle karşılaştığını bilmiyoruz. Belki de Sultan Leonardo’nun projesini beğenmemiştir. Fakat İstanbul’a köprü yapmayı arzu eden sadece Leonardo değildir. Aynı tarihlerde yine İtalyan bir sanatçı olan ünlü Michalengelo’nun da İstanbul’a geldiği ve bu projeyle yakından ilgilendiği bilinmektedir. Kimileri köprünün inşa edilmemesini bu iki sanatkârın arasındaki kıskançlığa bağlar. Köprü inşa edilmemiş olsa da dönemin en büyük İtalyan sanatçılarını, İstanbul’a çeken cazibenin üzerinde durulması gerekir. Bu sanatçılar, İstanbul’u alan Sultan Fatih’in oğlu Sultan II. Beyazıt’a hizmet etmeyi büyük bir ayrıcalık olarak gördükleri son derece açıktır. İnşa edilen köprüler Her halükârda İstanbul 1453 ile 1836 arasında köprüsüz kalmıştır. Bu süreç içerisinde iki sahil arasındaki ulaşım kayıklar vasıtasıyla sağlanmaktaydı. Haddizatında bu dönem içerisinde köprü, o kadar da zaruri bir ihtiyaç değildi. Zira Galata’da oturanların iş-güçleri Galata’da, karşı tarafta oturanların ise yine o taraftaydı. Şehrin zaman içerisinde büyümesi, iş yerlerinin çoğalarak ticari temasların artması bir köprü inşasını zaruri hâle getirmiştir. Nitekim bu ihtiyacı dikkate alan Sultan II. Mahmud, o sırada Kaptan-ı Derya vekâletinde bulunan Ahmet Fevzi Paşa’ya bir köprü inşasını emretmişti. Böylelikle Unkapanı’ndan Azapkapı’ya uzanan ve 600 metre zira’ında yani yaklaşık 350 metre uzunluğunda, o zamanın tarifi ile iki araba ile yüklü at ve iki tarafında piyadele- Araştırma rin birbirine dokunmadan geçebilecekleri genişlikte bir köprü inşa edilmişti. Köprünün altından ufak gemilerin geçmesi için küçük gözler de bulunmaktaydı. İşletme masraflarını karşılamak üzere geçenlerden “mürûriye” alınacağı ilân edilmişti. Ne var ki bunu duyan padişahın “Köprünün inşasından maksat halka kolaylık ve fayda göstermektir. Zinhar kimseden bir akçe dahi alınmasın” emrini verdiği söylenir. “Cisr-i Atik” olarak bilinen bu köprüye muhtemelen bu gerekçeyle“Hayratiye” ismi verilmiştir. 1836’da köprünün açılışında bizzat Sultan II. Mahmut da bulunmuş ve köprüyü atıyla birlikte geçmiştir. Haliç’e inşa edilen ikinci köprü ise Sultan Abdülmecid dönemine tesadüf eder. 1845’te tamamlanan bu köprü, Eminönü ile Karaköy arasında, dubalı ve ahşap olarak inşa edilen ilk köprüdür. Uzunluğu 500 metre kadar olan köprü, on sekiz yıl hizmet etmiştir. 1863’te köprü yenilenmiş ve yerine Karaköy Köprüsü yapılmıştır. Köprü döşemesinin tahtadan olduğu ve kenarlarında ahşap korkulukların koyulduğu bilinmektedir. İkinci Karaköy köprüsü 1875 yılına kadar hizmet vermiştir. Karaköy Köprüsünün demirden inşası için 1870’de bir Fransız şirketiyle anlaşma yapılmış fakat çıkan savaşlar nedeniyle ancak 1875’lerde, 480 metre uzunluğunda üçüncü Karaköy Köprüsü inşa edilmiştir. Bu köprüden ilk üç gün geçiş ücreti alınmamış, üçüncü günden sonra “mürûriye” adıyla ücret tahsil edilmeye başlanmıştır. Köprünün altında dükkân ve gazinolar bulunmakta,hatta Haliç tarafında bir de hamam yer almaktaydı. Taban döşemesi ahşaptan, kenar korkulukları dökme demirden yapılmıştı. İtalyan ressam Fausto Zonaro’un, Ertuğrul alayının geçişini tasvir eden tablosundaki köprünün bu köprü olması kuvvetle muhtemeldir. İstanbul Tarih NİSAN 2017 75
Page 1 and 2:
tarih istanbul Para ile satılmaz,
Page 3 and 4:
Merhaba “Tarih ilmi fâidesi herk
Page 5 and 6:
SAYFA 68 SAYFA 82 ERGİN KÜLÜNK
Page 7 and 8:
Valide-i Cedid Camii Fatih Camii Ey
Page 9 and 10:
Haber Anma Programı Turu TARİHLER
Page 11 and 12:
Anma Kitap Okumaları Programı SEM
Page 13 and 14:
Öyle reformlar vardır ki içinden
Page 15 and 16:
derecelendiriyor. Hıristiyanlığ
Page 17 and 18:
Dersaadet Sohbetleri MİMAR SİNAN
Page 19 and 20:
Sıbyan mektepleri, Osmanlı eğiti
Page 21 and 22:
MODERN İSTANBUL’UN KURUCUSU Ders
Page 23 and 24: Dersaadet Sohbetleri Türk tarihçi
Page 25 and 26: İstanbul Medeniyeti Dersaadet Tari
Page 29 and 30: Dersaadet Sohbetleri İstanbul Tari
Page 33 and 34: Türbesine yürürken ustalık eser
Page 37 and 38: Haber Turu HALEP İÇİN ÜSKÜDAR
Page 39 and 40: Osmanlı İstanbul Coğrafyasına M
Page 41 and 42: Kime nasip olacak bu mubarek amel d
Page 43 and 44: Müzede fotoğraflar eşliğinde ve
Page 45 and 46: oluyor bizim için. Aracımızdan i
Page 47 and 48: Anma Tarih Programı ve Şiir 15Tem
Page 49 and 50: Araştırma İSTANBUL’UN “ORTA
Page 51 and 52: Röportaj Dünya küresinin mücevh
Page 53 and 54: Araştırma SÜLEYMANİYE’DEKİ M
Page 55 and 56: Anma Araştırma Programı İTÂBEL
Page 58 and 59: Araştırma İbrahim AKKURT Tarihç
Page 60 and 61: Araştırma Bu hizmeti yapması kar
Page 62 and 63: Araştırma Payitaht’a Çılgın
Page 64 and 65: Röportaj SULTAN İKİNCİ ABDÜLHA
Page 66 and 67: Röportaj Sultan Abdülhamid’in
Page 68 and 69: Anma Araştırma Programı SULTAN A
Page 70 and 71: Röportaj “AYASOFYA; İSTANBUL’
Page 72 and 73: Röportaj -nitekim şu an sizinle o
Page 76 and 77: Araştırma Sultan II. Abdülhamid
Page 78 and 79: Araştırma AKADEMİK HAÇLI SEFERL
Page 80 and 81: Anma Programı Röportaj ANADOLU YA
Page 82 and 83: Anma Programı Röportaj Camlıca T
Page 84 and 85: Mekan Tanıtım GİZLİ BİR HAZİN
Page 86 and 87: Araştırma M. SEYFETTİN ÖZEGE VE
Page 88 and 89: Araştırma 17. YÜZYILIN FETİH DE
Page 90 and 91: Araştırma Öte İ ş t e Köprül
Page 92 and 93: Araştırma AŞİYAN müzesi İstan
Page 94 and 95: Mekan Tanıtım DOLMABAHÇE SARAYI
Page 96 and 97: Araştırma Kitabesinde İslam Hali
Page 98 and 99: Anma Kitap İnceleme Programı Ali
Page 100: Haber Turu Bizi Sosyal Medya Hesapl
show all

İSTANBUL TARİH DERGİSİ

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?