KADARE TRI SPROVA MBI LETERSINE BOTERORE

Autori i Recherche nuk pajtohej me idenë që leximi të ishte
“një bashkëbisedim me njerëzit më të nderuar të shekujve
të shkuar që kanë qenë shkrimtarët”, pasi kjo do të thoshte
rrafshim i forcës frymëzuese të veprës, pra cenim i asaj aftësie
subjektive të lexuesit që i “përpunon” pareshtur veprat që
lexon, në funksion të aftësisë krijuese vetjake. Për këtë arsye
Prusti mendonte se “Leximi, ndryshe nga bashkëbisedimi,
për secilin prej nesh qëndron në njohjen e mendimit të
tjetrit, duke mbetur gjithnjë vetëm, pra duke gëzuar forcën
intelektuale që na jep vetmia dhe që biseda e prish, duke
mbetur të frymëzuar, me shpirtin dhe mendjen në aktivitet
të plotë”. Do nënvizuar këtu se edhe Kadare do të ndalet
në të njëjtat koncepte të trajtuara prej Prustit. Do ta bëjë
thuajse në të gjitha shkrimet e tij me gjykime letrare dhe do
ta përsërisë çdo herë që do të ndiejë nevojën për të theksuar
karakterin unik të natyrës vetmitare ku mbështetet si shkrimi
ashtu dhe leximi, për të theksuar forcën intelektuale që ngjall
frymëzimi, deri edhe për të pohuar të drejtën e rastësisë së
zgjedhjes së librit që lexohet, pa harruar të drejtën e pranimit
të sfidës së madhe dialektike me të cilën të përball vepra
letrare “duke të ftuar” të zhvillosh këndvështrimin tënd dhe
të përmbledhësh idetë e tua. Këndvështrim dhe ide të cilat, të
përpunuara nën prizmin e botëkuptimit vetjak, jo rastësisht
i gjejmë të ndërfutura në veprat në prozë që i japin poetikës
kadareane vulën e patjetërsueshme dhe tipike të letërsisë së
madhe.
Për “leximet autoriale” të Kadaresë nuk është shkruar
shumë, ndoshta sepse – siç u tha – shumë prej tyre janë
shpërndarë nëpër vepra të ndryshme, ku shpesh nuk bien
fort në sy. Kjo nuk ka penguar, gjithsesi, që vëzhgimet e
thukëta të disa studiuesve të shquar nga vende të ndryshme
vii